حسن روحاني از هنگام به قدرت رسيدن درماه جولاي سال گذشته حل معضل پيچيده ي پرونده اتمي ايران را در صدر برنامه هاي خود قرار داد.اقدامي قابل درك ،اما نه صرفا به خاطر بيان يك وعده اي انتخاباتي ، بلكه بيشتراز اين جهت كه به خوبي مي دانست براي تحقق عملي ساير وعده هاي داده شده به مردم ،جزانجام مذاكراتي فراگير،معقول،متوازن،منعطف ، منطقي و در نهايت توافق با قدرت هاي جهاني خصوصا ايالات متحده راه ديگري براي برون رفت از وضع پيش آمده وجود ندارد. روحاني در مبارزات انتخاباتي خود آنچنانكه امروز نيز ديده ميشود، نشان داد نسبت به ساير رقيبان سياسي اش از جسارت و آشنائي بيشتري درروياروئي با مسائل روزوالزامات ديپلماتيكي برخوردار است.او در كمال ناباوري دهها ميليون بيننده تلويزيون ايران بر روي نكاتي تاكيد كرد و انگشت گذاشت كه تا پيش از آن حتي تصورش ميتوانست حكم پايان عمرسياسي و خانه نشيني هر سياستمداري در ايران باشد. آنجا كه گفت " اولا اروپا تابع ايالات متحده است وواشنگتن حكم كدخداي آنان را دارد. پس بايد با كدخدا هم مذاكره كرد،ثانيا سانتريفيوژها بايد بچرخد اما چرخ زندگي مردم هم بايد بچرخد".آن زمان اين دو نظر كه به اندازه كافي توانسته بود جذابيت راي اختصاصي براي روحاني ايجاد كند، متقابلا در داخل وخارج مخالفان حرفه اي او و وزير خارجه واقع بينش ظريف رابا نگراني به نحو بي سابقه اي متحد كرد.
اكنون پس از گذشت قريب به يكسال و انجام دور جديد مذاكرات هسته اي در ژنوكه از ديروز آغاز و امروز خاتمه مي يابد و با حضور بي واسطه مقام هاي آمريكائي و ايراني ،بهتر ميتوان ارزيابي دقيقتري از چرائي ديدگاه هاي اين دو سياستمدار ارائه داد.اين البته مطلب تازه اي نيست .حتي در دور قبلي مذاكرات موفق ژنو موسوم به اقدام مشترك كاملا مشخص بود به چه دليل پايه يك تفاهم گذاشته شد و متقابلا چرا دور بعدي مذاكرات آْنگونه كه انتظار مي رفت به نتيجه نرسيد.فعلا با توجه به جدي تر شدن مذاكرات به شكلي كه در ژنو ادامه دارد شايد نتوان پيش بيني دقيقي از وضعيت آينده ارائه داد.اما آيا اين موجب نا اميدي ست ،آن طور كه مخالفان آرزو ميكنند؟ الزاما نه،اما تا حد زيادي كندي ايجاد شده ميتواند دستاوردها و سرمايه گذاري هاي انجام شده قبلي خصوصا از سوي ايران و آمريكا را با مخاطره روبرو و عملا به مخالفان حرفه اي مذاكرات هر دو طرف دست بالاتري در كارشكني بدهد. به اعتقاد من تهران و واشنگتن اين مخاطره را امروزو بيش از هر زماني ديگري به خوبي احساس كرده اند كه تن به چنين نشست حساسي داده اند، والا دليلي براي انجام مذاكرات آنهم در اين سطح ديپلماتيك وجود نداشت.شبكه الجزیره ديروز در گزارشی با اشاره به مذاکره جاري در ژنو گفته است"تصمیم آمریکا برای حضور در ژنو و دیدار مستقيم با هیئت ایرانی، بیانگر تمایل واشنگتن برای شکستن بن بست مذاکرات هسته ای است".
به هرحال تركيب هيات آمريكائي و ايراني مطمئنا بيانگرعزم اين دوكشور براي انجام يك گفتگوي فني ،سياسي فراگيرو حرفه اي ست. اما بدون واسطه ويا با حضور ساير اعضاي 1+5. نميدانم ،اما شايد حداقل حسن اينگونه مذاكرات مصون نگه داشتن آن از فضاي بوركراتيك1+5 و احتمالا سهم خواهي ساير اعضا ست. البته تا آنجا كه به طرف هاي اروپائي مربوط ميشود مطمئنا مشكلي وجود ندارد ،اتفاقا از آن هم استقبال ميكنند.ولي در ارتباط با روسيه شايد نگراني هائي مطرح باشد كه قرار است در مذاكرات فوري عراقچي با ديپلمات هاي روس در رم وبلافاصله پس از پايان مذاكرات با آمريكائي ها ،اين نگراني ها تا حدي مرتفع شوند. اين مهمترين دليل اهميت مذاكرات فعلي و احتمالا كارگشا بودن قطعي آن است. مذاكرات رم از اين زاويه و نگاه روسي به پرونده ايران حتما مهم خواهد بود. به همين دليل بر خلاف آنچه گفته ميشود و محافل خبري مانند واشنگتن پست آنرا مطرح ميكنند فكر ميكنم انجام مذاكرات مستقيم ميان تهران و واشنگتن نشان دهنده بروز يك خطر و به بن بست رسيدن مذاكرات اتمي ايران نيست. البته ميتواند نشاني از سخت و حساس تر شدن فضا ي مذاكرات باشد اما اين به خودي خود يك خطر محسوب نميشود.مذاكراتي در اين سطح و با حضورو محوريت برنز،شرمن و ساليوان( همان كسي كه مسئول مذاكرات تهران- واشنگتن در مسقط معرفي شد)عراقچي،بعيدي نژاد و تخت روانچي لابد بايد به مسيري وارد شود كه اگر نه تا 20 جولاي(كه اتفاق خوبي نخواهد بوداما اميدي هست )اما تا حداكثر طي 6 ماهه دوم تمديدي به نتايج ملموس و قابل دفاعي ختم شود(كه البته چاره اي جز اين نيست) در غير اين صورت دليلي براي چنين مذاكرات حساسي وجود نداشت.پس حرف براي گفتن و ايده اي براي پرداختن وجود دارد.يك كارشناس ارشد غربي نزديك به مذاكرات ميگويد " آنچه را مايل هستيد مشتاقانه در آينده مشاهده كنيد و به عنوان نتيجه مذاكرات ايران با گروه 1+5 مطرح خواهد شد، هم اكنون ميتوانيد در مذاكرات امريكائي - ايراني ژنو به راحتي به دست آوريد.وقت آن است تعارفات كنار گذاشته شوند.فراموش نكنيد اهميت ماهيت چنين نشستي آنهم در اين سطح ديپلماتيك فراتر از بهانه اعلامي آن است. تركيب ديپلماتيك دو طرف هيجان انگيزو شگفت آور است."
matinmos@gmail.com
(سرمقاله شهروند20/3/93)
نظر شما