چند نکته اجتماعی درباره هدفمندکردن یارانه‌ها

سمیه توحیدلو*: داشتم نگاهی می انداختم به آماری که از خوشه های مختلف داده اند و اعدادی که قرار است پرداخت شود. به زعم آمار ِ گفته شده در مرکز آمار

خوشه یک : در واقع کسانی هستند که درآمد ماهانه به ازای هر نفر آنها کمتر از ۷۸۸۳۸ تومان باشد.

تعداد خانوار: ۶۸۲۲۹۰۰

جمعیت : ۲۹۴۸۰۸۶۴

تعداد اعضای خانوار: میانگین ۴/۳

کل بودجه در نظر گرفته شده برای این خوشه : ۷ هزار میلیارد تومان

پرداختی به شکل ماهیانه: ۱۹۷۸۶تومان

خوشه دو: در واقع کسانی هستند که درآمد سرانه آنها کمتر از ۱۳۰ هزار تومان در ماه است.

تعداد خانوار: ۵۱۱۱۹۴۵

جمعیت : ۱۷۶۷۲۶۹۸

تعداد اعضای خانوار: میانگین ۳/۵

کل بودجه در نظر گرفته شده برای این خوشه : ۳هزار میلیارد تومان

پرداختی هر نفر به شکل ماهیانه : ۱۴۱۴۶ تومان

خوشه سوم: ؟

تعداد خانوار: ۵۱۱۴۷۳۹

جمعیت : ۱۴۰۲۶۲۳۴

اعضای خانوار: میانگین ۲/۷

کل بودجه در نظر گرفته شده برای این خوشه: ......

سرانه ماهانه هر فرد: ....

علیرغم نظر قبلی به خوشه سوم یارانه تعلق نمی گیرد. طبق لایحه تصویب شده مجلس کل درآمد حاصل از افزایش یارانه ها باید حداقل ده هزار میلیارد تومان و حداکثر بیست هزار میلیارد تومان باشد. با توجه به اینکه دولت تنها اجازه دارد تنها پنجاه درصد را صرف هزینه پرداخت به افراد نماید، تنها مبلغ باقیمانده برای توزیع ده هزار میلیارد تومان خواهد بود. با توجه به نسبت جمعیتی و درامدی خوشه اول و دوم، نسبت هفت به سه برای خوشه اول و دوم لحاظ می شود. بنابراین پرداختی ماهانه به ازای هر نفر در خوشه اول حدود بیست هزار تومان و در خوشه دوم حدود چهارده هزار تومان خواهد بود.

با توجه به آمار بالا باید چند نکته را درنظر داشت.

نکته اول اینکه طبق محاسبات بالا و آنچه که با توجه به تعداد اعضای خانوار محاسبه شده است، حداکثر درآمد یک خانواده دو نفره باید ۲۶۰ هزار تومان باشد تا بتواند مشمول این طرح شود. اگر هرگونه مالکیتی را هم برای زوج های جوان منتفی فرض کنیم، با احتمال شاغل بودن یکی از اعضای خانواده (یعنی بیمه شدن ) درآمد ان خانوار طبق حداقل پرداختی ِ مورد نظر بیمه ۲۷۰ هزار تومان است که از سقف خوشه اول بالاتر است. زوج های جوان درصورتی در این سقف قرار می گیرند که بیکار باشند. در خوشه دوم نیز به مراتب مبلغ پرداختی پایین تر خواهد بود. به نظر می رسد برای تعیین سقف درآمد خانواده ها در خوشه ها به این مطلب توجه شده تا تعداد زیادی از واجدین به این روش ریزش داشته باشند.

نکته دوم با توجه به اینکه در نواحی حاشیه ای و دهک های پایین که رسم برنامه های فوق برنامه برای محصلین وجود ندارد و تنها مدارس رایگان دولتی موجود است، هزینه داشتن فرزند بیشتر، آنقدر به چشم نمی آید. برای همین در خانواده هایی با سطح پایین درآمد بیشتر جمعیت های بالا دیده می شود. حال اگر قرار باشد که درآمد ماهیانه خانواده در این گروه از خانواده ها بر حسب تعداد نفرات باشد، و هر خانواده قابلیت دریافت سرانه تا ده نفر را داشته باشد، پیش بینی می شود خانواده ها درصدد افزایش تعداد نفرات برخواهند آمد. خصوصا اینکه تورم احتمالی نیز حداقل طبق گفته ها قرار است که بر مصارف انرژی وارد شود، که در خانوارها چندان به میزان جمعیتشان مصرف نمی شود.

نکته سوم اینکه طبق گفته اغلب کارشناسان اقتصادی با اجرای این طرح در سال آینده تورمی بین سی تا شصت درصد خواهیم داشت. با احتساب تورم سی درصد در جامعه، ارزش پول سرانه هر نفر در خوشه های اول و دوم کمتر از میزان درآمدی خواهد شد که با پرداختی های دولت جمع می شود و این یعنی اینکه حتی به شکل ظاهری و در قامت اعداد و با احتساب کمترین میزان تورم و نادیده گرفتن آثار روانی ِ افزایش قیمت ِ انرژی بازهم تمامی شهروندان و خصوصا همین دهک های پایین جامعه هستند که آسیب می بینند. در واقع با این طرح در بهترین حالت هیچ کمکی به خانواده های محروم هم نشده است.

۷۸۸۳۸ * ۰/۳ = ۲۳۶۵۱ > 20000

130000 * 0.3 = 39000 >14000

نکته چهارم اینکه طبق لایحه طرح از ۵۰ درصد باقیمانده، باید سی درصد صرف تولیدات و مسکن و شهرداری ها شود، بیست درصد هم در اختیار دولت قرار می گیرد. اما به نظر می رسد به محض اجرای طرح اتفاقی که می افتد صرفه جویی در مصرف انرژی است. این خود باعث می شود که درآمد حاصل از افزایش قیمت نزد دولت، رقم پیش بینی شده نباشد. در ضمن دولت تنها تا سقف بیست و پنج درصد اجازه افزایش قیمت ها را داشته است. بنابراین نمی تواند این کاهش درآمد را از طریق افزایش مجدد قیمت جبران کند. بنابراین سودی برای دولت و سرمایه گذاری های بعدی باقی نخواهد ماند.

تمام این نکات را کنار بگذاریم، با این محاسبات اولیه ای که انجام شده که حاصل همان درآمدهای فعلی ِ سرانه در تعداد خانوارهاست، می توان دید که یارانه های نقدی به خانواده هایی تعلق می گیرد که در حال حاضر بسیار با خط فقر اعلام شده بانک مرکزی (نفری هفتصد هزار تومان ) و حتی حداقل پایه حقوق کارگری (دویست و هفتاد هزار تومان ) فاصله دارند و بخش زیادی از جمعیت زیر خط فقر نه تنها تحت پوشش این طرح قرار نمی گیرند، بلکه تحت تاثیر آثار تورمی طرح ، فاصله شان با خط فقر روز به روز بیشتر خواهد شد.

پی نوشت: متاسفانه یک آمار جمع و جوری که همه چیز در آن باشد پیدا نکردم. برای یافتن اعداد جاهای مختلفی را جستجو کردم. ممکن است دقیق نباشد، اما حدود همین مقدار است.

* دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی