خلیج فارس، چرنوبیل می‌شود

حسین صرافی: آلودگی آبهای خلیج فارس به حدی است که مدیریت آن از دست همه خارج شده و نیازمند چاره جویی اساسی است.

دکتر احمد سواری، مدیر گروه بیولوژی دریایی دانشگاه علوم و فنون خوزستان، در گفت و گو با خبرگزاری مهر با اشاره به تراکم صنایع نفتی در استانهای جنوبی و به خصوص در آبهای خلیج فارس گفت:" واقعیت این است که ورود پسابهای صنعتی، کشاورزی و خانگی به آبهای جنوب ایران عامل اصلی آلودگی آبها است و باید نسبت به اثرات این آلودگی هشدار داد."

کارشناسان محیط زیست معتقدند علاوه بر پسابهای شهری و صنعتی، تردد شناورهای نفتی، رنگ های دریایی از عوامل اصلی افزایش هولناک آلودگی خلیج فارس هستند.

تردد شناورهای نفتی
خلیج فارس به عنوان دریایی نیمه بسته دارای اکوسیستم منحصر به فردی در میان حوضه های آبی جهان است و محور حمل ونقل جهانی نفت محسوب می شود.

بیش از 10 هزار شناور سالانه در این منطقه تردد دارند که 75 درصد آنها به حمل ونقل نفت و محصولات نفتی می پردازند. طبق آمارها در سال 2006 کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان، 28 درصد نفت دنیا را تولید کرده اند و روزانه 17 میلیون بشکه نفت از طریق کشتی ها از تنگه هرمز جابه جا شده است.

در این بین همه ساله شاهد نشت بیش از 5/1 میلیون تن نفت به این پهنه آبی هستیم که همین امر موجب شده سازمان بین المللی دریانوردی، این منطقه را در سال 2007 به عنوان منطقه ویژه دریایی اعلام کند.طی سال های گذشته لکه های نفتی بسیاری از این نفت کش ها در آب های خلیج فارس به جای مانده و تاثیرات نامطلوبی بر محیط زیست منطقه وارد شده است.

علاوه بر آلاینده هایی که از طریق صنایع حاشیه سواحل وارد آب این دریا می شوند، بخش اعظم آلاینده های موجود در دریای خلیج فارس از نوع نفتی است که تاکنون باعث نابودی درصد بالایی از آبزیان و ماهیان این دریا شده است.

مدیر کل دفتر محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن تایید افزایش هولناک آلودگی خلیج فارس، کاهش آلودگی این دریا را مستلزم همکاری کشورهای همجوار و همکاری واحد های صنعتی می داند و می گوید:" با افزایش آلاینده ها در این دریا آبزیان، ماهیان و مرجان ها رو به نابودی خواهند رفت و آن زمان انجام هر اقدامی به طور حتم بی فایده خواهد بود."

محمد باقر نبوی تصریح می کند:" بخشی از آلاینده ها در اثر حرکت نفتکش ها و شناورها، رها کردن آب توازن کشتی ها، حفاری ها و عملیات کشف نفت، تراوش و استخراج نفت، ریختن زباله‌ها از داخل شناورها به خلیج فارس تزریق می شوند و این معضلی است که سال ها با آن مواجهیم."

رنگ های دریایی
امروزه توجه به اثرات زیست محیطی فعالیت‌ کشتی‌هایی که در مناطق دریایی تردد می‌کنند نیز حائز اهمیت است. چرا که به دلیل حجم بالای تردد کشتی‌ها، بخصوص نفتکش‌های عظیم، یکی دیگر از انواع آلودگی‌ها که به‌ احتمال زیاد حیات دریایی در خلیج فارس را تهدید می‌کند، وجود انواع آلاینده‌های موجود در ساختار مورد استفاده جهت پوشش‌دهی دیواره بیرونی این شناورهاست.

دکتر خشایار بدیعی، استادیار و دکترای مهندسی شیمی گروه پژوهشی رنگ و محیط ‌زیست پژوهشکده صنایع رنگ، در این باره می گوید:"‌ وجود تاسیسات عظیم بارگیری و استخراج نفت در محیط دریایی، عامل بزرگی در جهت افزایش خطر وجود آلودگی‌هاست، همچنین استفاده از رنگ‌های دریایی، به دلیل خوردگی شدید سازه‌های ثابت و شناور ناشی از وجود انواع املاح در آب دریاچه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است و لزوم توجه به ساختار این رنگ‌ها و پوشش‌ها چه از نظر مقاومت در برابر خوردگی و چه از نظر زیست‌ محیطی اهمیت دارد."

وی با اشاره به تحقیقات صورت گرفته برای رفع این مشکل ادامه می دهد:" ‌در این رابطه باید از 2 جنبه مساله را بررسی کرد. استفاده از مواد باکیفیت بالاتر و توجه به سازگاری میان اجزاء لایه‌های مختلف رنگ و پوشش می‌تواند مربوط به عوامل بی‌جان موثر باشد، اما برای عوامل جاندار مانند انواع موجودات ذره‌بینی، چه گیاهی و چه حیوانی، نه‌تنها کیفیت و سازگاری اجزا با یکدیگر و با محیط دریایی مهم است، بلکه جلوگیری از نزدیک شدن و ادامه زندگی این موجودات بر روی سطوحی که در آب دریا قرار می‌گیرند، نیز نیاز به دقت دارد.

دکتر بدیعی می گوید:" استفاده از انواع زیست‌کش‌ها یکی از ابزارهای موجود برای نیل به این هدف است، اما همین مواد به دلیل حمله به موجودات زنده و جذب به وسیله نسوج بدن آنها در پاره‌ای از موارد می‌تواند به آسیب‌های جسمی، بخصوص در نسل‌های بعدی و انتقال به موجودات بزرگتر دریایی از طریق چرخه زیستی و در انتها ایجاد اثرات جانبی در انسان‌ها منتهی شود."

پسماندهای مختلف
در حالی که محمد جواد محمدی زاده، رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست ورود فاضلاب به خلیج‌ فارس را از مشکلات این دریا می‌داند و می‌گوید:" در کنار دست ‌اندازی به دریا و جزیره‌سازی ورود انواع پسماندها و فاضلاب سبب ساز ویرانی از بین رفتن اکوسیستم این خلیج می شود." اما سازمان محیط زیست هیچ کوششی برای مقابله با این فعالیت ها صورت نمی دهد.

دکتر اسماعیل کهرم، استاد دانشکده محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی می گوید:" آلودگی خلیج فارس فاجعه انسانی به بار خواهد آورد."

او می افزاید:" آلودگی‌های ناشی از رها سازی پسماندهای صنعتی و کشاورزی بدون خنثی ‌سازی‌ مواد خطرناک آن، فاجعه‌ای انسانی را به ‌وجود خواهد آورد؛ در واقع با این روند چرنوبیلی تازه در کشور به وقوع می‌پیوندد."

او با اشاره به اینکه عمده این پسماندها سرشار از مواد رادیواکتیو هستند، معتقد است:" این مواد بی‌تردید موجب تغییر ژنتیک می‌شوند و معضلات فیزیکی و روانی بسیاری برای نسل‌های فعلی و آینده به‌وجود خواهند آورد."