مسیرهای بازگشت داعش

خبرهاي ضدونقيض از فشار داعش بر مرکز استان «انبار» يعني شهر «رمادي»، توجه به وضعيت جغرافياي ميداني در عراق را دوچندان مي کند. شرايط عراق امروز اگرچه به لحاظ ثبات، نسبت به گذشته در وضعيت مناسب تري قرار دارد اما مناطقي که با تلاش بسيار ارتش، عشاير، نيروهاي مردمي و پيشمرگه ها از دست تکفيري هاي داعش خارج شده، همچنان در معرض تهديد اشغال دوباره توسط تروريست ها قرار دارد. به بيان ديگر، براي حفظ اين شهرها از هجمه دوباره داعش، نياز به نيروهاي ارتشي آموزش ديده و نيروهاي مردمي است و اگر مدافعان شهرها مردم باشند، دولت از جهات بسياري مي تواند به تداوم آزادسازي و حفظ مناطق عراق اميدوار باشد؛ به ويژه که عشاير به دليل ويژگي هايي چون شجاعت و نفوذ در مناطق مختلف عراق، سد محکمي براي مقابله با تکفيري ها به شمار مي روند. اگر عشاير و نيروهاي مردمي به ويژه در مناطق سني نشين، به هر دليلي خود را با دولت مرکزي عراق در پيوند نبينند يا از حضور داعش در مناطق خود احساس نگراني نکنند امکان تهديد شهرهاي بزرگ عراق وجود دارد. تمام روستاها در مسير تردد تکفيري ها، تنها با داشتن نيروهاي عشاير و مردمي مي توانند به يک مانع جدي براي تروريست ها تبديل شوند و در غيراين صورت، آنها آزادانه به جابه جايي نيرو خواهند پرداخت. اين تجربه از دوران گذشته وجود دارد و به همين دليل، حتي در دوران صدام توجه ويژه اي به عشاير صورت مي گرفت.

نکته دوم به موقعيت استان «انبار» و شهر الرمادي بازمي گردد. امتداد سمت غرب و جنوب غرب آن، مستقيما به مرزهاي عربستان سعودي و اردن مي رسد و تمرکز جمعيتي آن، متفاوت از نقاط ديگر است. تروريست ها در اين منطقه به راحتي در تردد هستند. تفاوت آن با تکريت و موصل در شمال عراق، اين است که امتداد آن شهرها به مناطق کردنشين مي رسد که بخش عمده اي از آنها با داعش درگير هستند. براي عبور از اين مراکز، مسيحيان، ايزدي ها و... نيز حضور دارند و رودخانه هاي بزرگي مثل دجله و فرات هم به عنوان مانع طبيعي در مقابل داعش قرار دارد. نيروهاي تکفيري با توجه به آموزش هاي کاربردي اي که ديده اند و وسايل نقليه تندرويي که در اختيار دارند به سرعت جابه جا شده و خود را به جبهه جنوبي مي رسانند. بنابراين شهرهاي اين قسمت از عراق، بيشتر در معرض تهديد قرار دارند. تکفيري ها از ويژگي سرعت انتقال و جابه جايي بالاي برخوردارند، اين درحالي است که ارتش ها در سراسر جهان، به دليل ساختار و هماهنگي هايي که در سطوح مختلف نياز دارند، کند حرکت مي کنند. در اينجا نقش نيروهاي موسوم به «ميليشيا» بيشتر خود را نشان مي دهد. داعش نيز به عنوان يک نيروي نامنظم، به سرعت در صحرا جابه جا مي شود. در مقطع تهديد موصل، تنها ٤٨ساعت طول کشيد که نيروهاي داعش خود را به حلب در سوريه رساندند و بيش از ٥٠٠ کيلومتر را در ٤٨ساعت طي کردند که اين يکي از ويژگي هاي عملياتي داعش است. نگارنده بارها يادآور شده تصور ريشه کني سهل الوصول داعش، تصوري باطل است. اين گروهک فارغ از مباحث انديشه اي و تئوريک، از برخي ابزارها براي تهييج جوانان مسلمان استفاده مي کند و با وجود تلفات گسترده، همچنان محل ورود نيروهاي جديد است. اين تفکر از شمال آفريقا تا شرق جهان اسلام يعني مالزي و اندونزي رسوخ کرده و نمي توان با آن به اين راحتي برخورد کرد. بايد ابزارهاي فرهنگي و روش هاي انديشه اي و تفکر در کنار ابزار سياسي و نظامي قرار گيرد تا مقابله با آن امکان پذير شود. در عين حال شاهراه هايي که به داعش کمک مي رساند با مذاکره بايد مسدود شود و خطر اين جريان، واقعا از سوي همه طرف ها درک شود. کشورهاي همسايه کمک رسان به تکفيري ها بايد قانع شوند که اين گروهک در آينده براي آنها خطري بزرگ است.
    ما تا رسيدن به اين مرحله همچنان فاصله زيادي داريم. در عراق به دليل متزلزل بودن دولت و ارتش، اين فاصله به خوبي احساس مي شود. آنها در مناطقي که به لحاظ جغرافيايي در اختيار شيعيان است به سختي نفوذ مي کنند، اما مناطق ديگر به سبب ويژگي هاي جغرافيايي و مذهبي، شرايط متفاوتي دارند. نگراني درباره دوپاره شدن عراق با تداوم کم توجهي منطقه اي و بين المللي به تحرکات خطرناک داعش، کاملاجدي است.

منبع : روزنامه شرق 31/1/94