فاطمه علی‌اصغر: «چرا فکر می کنید که آقای شهردار در این محله زندگی نمی کنند؟ من هم در بافت تاریخی زندگی می کنم. آدمهای سرشناس دیگری هم هستند که ترجیح می دهند در بافت تاریخی سکونت داشته باشند. قالیباف هم تصمیم دارند در یکی از بناهای تاریخی که دارای معماری ایرانی است سکونت کنند.» محمدعلی محمدی، مدیر بافت تاریخی شهرداری منطقه 12، این گفت و گو را زمانی با خبرگزاری مهر انجام داد که شهردار تهران در یک حرکت ناگهانی در فرودین سال93 به بازدید از محله تاریخی عودلاجان رفت و اعلام کرد که یکی از صد خانه تاریخی در محله عودلاجان را می خرد و در آن ساکن می‌شود.
یک سال و چهار ماه از آن زمان گذشته است. نه تنها آقای شهردار چندان گذرش به عودلاجان نمی افتد بلکه 23 خرداد امسال صورت جلسه انضباط شهری تهیه شده که به بهانه خانه مجردی، تخریب 64 خانه در بافت تاریخی تهران قریب الوقوع است.
آیا بافت تاریخی تهران آنقدر ناامن است که نیاز به طرح انضباط شهری دارد؟ آیا تنها درمان آن شناسایی و تخریب خانه های مجردی است؟ پس چرا نابودی 6 هکتار از زمین های عودلاجان در 10 سال پیش دردی را درمان نکرد؟ چرا همچنان ما به همان درد دچاریم؟ مگر زمانی که قالیباف ریاست ناجا را به عهده داشت، خانه مجردی و منقل خانه های عودلاجان ویران نشد. مگر بخشی از آن زمین ها در طرح نصف و نیمه ای بازسازی نشد. مگر پاساژ و باشگاه در ان علم نشد؟ چرا هیچ کدام از این طرح ها امنیت را به بافت تاریخی نیاورد که حالا باز دوباره سوزن پرگار گیر کرده است در گلوی بافت تاریخی؟
به نظر می رسد آنچه مسئولان شهری نمی دانند، حق مردم بر شهر است.
هویت شهر
تهران در طی چند سال گذشته چنان دستخوش تغییر و تحول وسیع شده است که دیگر کمتر کسی راحت راه را می تواند در میان بزرگراه های در هم پیچیده آن پیدا کند. از ریخت افتادگی پایتخت که حتی اعتراض مقام معظم رهبری را به دنبال داشت، چنان سریع پیش رفت که به نظر می رسد جای بازگشت برایش نمانده است حتی اگر طرح پیرایش و آرام سازی در آن اجرا شود!
بافت تاریخی اما بیش از همه مناطق در چرخه تحولات گیر کرده است چون هر تکه زمین در این بافت گنجی عظیم به شمار می رود و کنترل ساخت و ساز در جایی که سود دارد، کاری بس دشوار است. بنابراین مهمترین محله های تهران یکی یکی میزبان جرثقیل ها شدند. همه این تخریب ها در حالی رخ می داد که مسئولان شهری اصلا حواسشان به این نبود که فضاهای شهری بستر تحقق، گسترش و در عین حال پایمال‌کردن تنوع وسیعی از حقوق جمعی و فردی است.
شهروندان حق دارند؛ حق به توسعه، حق به محیط زیست، حق به بهداشت عمومی، حق به کار، حق به آزادی بیان و به گفته لفور از همه حیاتی‌تر، حق به شهر. حق به شهر ایده‌ای است که امروزه موضوع اصلی محافل فعالین شهری و صاحب‌نظران برنامه‌ریزی، طراحی و اجتماعی و اقتصادی است.این حق نادیده گرفته شد و کم کم هویت فرهنگی از میان شهر رخت بر بست.
فضاهای گمشده
داریوش شایگان در کتاب «در جست و جوی فضاهای گمشده» پس از آن که به شکلی کلی پیشینه تاریخی تهران را بیان می کند، از خاطرات کودکی خود در این شهر می نویسد؛ از تصویر آرامش بخش تهران و آن چه خود از نزدیک و در این شهر تجربه کرده است تا چهره تهران امروز «شبکه وسیع بزرگراه ها ساخته شد، محلات جنوب شهر بازسازى گردید و مراکز بزرگ فرهنگى تاسیس یافت که فرهنگسراى بهمن واقع در محل کشتارگاه سابق، از آن زمره است. اما این همه تهران را نه به شهرى گرم و صمیمى بدل کرد، نه به متروپلى حقیقى. به همین دلیل هر کس امروز ساکن این شهر تعریف ناپذیر و بى خاطره است، ناگزیر از خود مى‌پرسد: من کجا هستم ؟ جایى که در ان ساکنم شهر است یا نامکانى ستیزه جو که اگر قطب نمایى چون ان رشته کوه استوار و با وقار نداشتم ، حتا از یافتن مسیر خود نیز عاجز مى بودم؟ با وجود هیولاى ترافیک چگونه مى توان در این شهر رفت و آمد کرد؟ چگونه مى توان در شهرى که هواى ان چنین الوده و خفقان اور است نفس کشید؟ چگونه مى توان به شهرى نگریست که سیماى ان چنین زشت و چشم ازار است؟»
حال باید دید اگر آخرین عناصر و تک خانه های تاریخی برای همیشه از بین بروند، تهران چه ملغمه ای خواهد شد؟ اگر آخرین سینماهای لاله زار از بین برود، اگر خانه دایی جان ناپلئون نباشد، اگر باز مانده خانه های تاریخی یکی یکی فرو ریزند و بافت تاریخی پر شود از ساختمان های نچسب کج و کوله دیگر مردم چگونه در شهر راه بروند و روحشان عذاب نکشد؟
وین لینچ، جامعه شناس کتاب شکل خوب شهر، هفت ارزش یا معیار را براى سنجش شکل خوب شهر مطرح مى کند، شامل سرزندگى، معنى، تناسب ، دسترسى، نظارت و اختیار، کارایى و عدالت. معیارهایی که تهران با آن ها فاصله معناداری دارد به جای آن تنها پاساژهای بزرگ و آسمان خراش ها قرار است به شهر شکل بدهند.
اگر صد سال پیش کشورهای اروپایی تحت تاثیر مدرنیته آسمانخراش ساختند و بخش هایی از بافت تاریخی خود را از دست دادند، شهردار تهران در دنیای پست مدرنیته که بر اصالت میراث فرهنگی تاکید می شود، طرحی را تصویب می کند که شهر را به دوران پیش از مدرنیته بر می گرداند، آن هم با این ادعا که ما در مسیر پیشرفت قرار گرفته ایم.
۴۷۴۷
نظر شما