اول: در چند دهه گذشته، منابع آب قابل برداشت در کشور، به مرور زمان محدود شدند، خشک سالی افزایش یافت و ایران به یکی از بحرانی‌ترین نقاط آبی جهان تبدیل شد. بحرانی که حاصل آن، بروز تنش‌های اجتماعی، فرونشست زمین، هجوم ریزگردها، خشکیدن منابع آبی تالابی و رودخانه‌ها، کویرزایی و از دست‌رفتن اشتغال خواهد بود. تنش آبی در این سال‌ها، بخش وسیعی از تنوع زیستی و اکولوژیکی ایران را بلعیده و بخش عظیمی از کشاورزی و حیات روستایی در ایران را نابود کرده است. بحران بی‌آبی را نه تنها مهم‌ترین بحران زیست‌محیطی بلکه بزرگ‌ترین چالش کشور در همه ابعاد می‌توان دانست و بدون شک آینده این سرزمین به نحوه برخورد تمامی بخش‌های جامعه، شامل تصمیم‌گیران، مدیران، دانشگاهیان و... با این بحران بستگی دارد.
دوم: مروری کوتاه بر سرگذشت تاریخی ایران و اسناد به جای مانده نشان می‌دهد، خشکسالی و کمبود آب، رخدادی نو در این سرزمین نیست و ایران همواره با مسئله آب و کمبود آن، دست‌وپنجه نرم کرده است. بررسی‌های جغرافیایی نشان می‌دهد 65 درصد از سرزمین ایران دارای اقلیم خشک، 20 درصد نیمه خشک و 15 درصد نیمه مرطوب و مرطوب دسته‌بندی می‌شوند. یعنی همواره 85 درصد ایران داری اقلیم خشک و نیمه خشک بوده است. بااین‌حال یک پرسش مهم مطرح است.
مردمان این سرزمین در طول هفت هزار سال تاریخ خود چگونه زیسته و مسئله کمبود آب را مدیریت کرده‌اند؟ با یک مرور ساده متوجه می‌شویم نظام مدیریتی آب در ایران دارای سابقه و پیشینه چندهزارساله بوده است. یکی از ابداعات شگفت‌انگیز اجدادمان برای مدیریت آب، حفر قنات یا کاریز بود که همچنان مورد توجه جهانیان قرار دارد. با این سیستم، ضمن جلوگیری از تبخیر و هدر رفت آب، آن را از کوهپایه‌ها با مناطق خشک منتقل کرده و مناطق خشک و مرکزی را سیراب می‌کردند. می‌توان نتیجه گرفت بحران آب در ایران بیش از آنکه ناشی از مشکلات سازه‌ای و تغییرات اقلیمی و... باشد، ناشی از ضعف مدیریتی است. بحران آب را می‌توان ناشی از اقدامات برنامه‌ریزی شده و نشده، اقدامات فردی و جمعی در سال‌های اخیر دانست. شهرهای ایران یک سوم منابع آب خود را از طریق نشتی لوله‌های آب از دست می‌دهند. سیستم آبیاری ناکارآمد بوده و از بازدهی بسیار پایینی برخوردار است. بیش از نیمی از حجم آب منابع تجدیدشونده ایران در بخش کشاورزی به هدر می‌رود و... . قطعا بار اصلی مسئولیت متوجه نظام تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کشور بوده و ادامه روند‌های گذشته در شیوه مدیریت آب، ایران را از بحران به یک فاجعه نزدیک خواهد کرد.
سوم: همه روزه تفسیرهای گوناگونی از بحران آب در جامه مطرح و راهکارهایی ارائه می‌شود ولی در عمل بهبودی به چشم نمی‌خورد. یکی از گام‌های مهم برای رفع بحران آب، اصلاح نظام حاکمیت آب و بهبود ساختارهای تصمیم‌سازی و مدیریتی است. ایران برای عبور از چالش‌های زیست‌محیطی، به تنظیم مجدد سیاست‌ها و قوانین خود نیاز دارد. نیاز است نقشه راه جدیدی برای مدیریت آب کشور ترسیم شود. در اولین گام، سیاست‌های غلط حکمرانی در حوزه آب باید اصلاح شوند.
بیشتر قوانین به دورانی تعلق دارند که تصویر درستی از روابط آبی در دست نبود و وضعیت در شرایط بحرانی قرار نداشت. یکی از مهم‌ترین عوامل برای مدیریت پایدار منابع آب، بحث سیاست‌گذاری مناسب، نظارت و کنترل از سمت مجلس شورای اسلامی است. نمایندگان مجلس با توجه به اشراف اطلاعاتی و بهره‌مندی از مشروعیت قانون‌گذاری، نظارت و کنترل می‌تواند نقش مهمی در سامان‌دهی وضعیت آبی ایران داشته باشند.
برای مثال برای آنکه وضعیت آب‌های زیرزمینی ایران در 10 سال آینده به حالت نرمال برسد، باید سطح برداشت آب از منابع‌مان را به نصف برسانیم، یعنی سطح برداشت آب به حدود 55 میلیارد مترمکعب برسد. وزارت نیرو بدون همراهی مجلس نمی‌تواند دراین‌باره دست به اقدامی مناسب بزند. استراتژی کشور در حوزه‌های تأمین امنیت غذایی، تحولات جمعیتی، آمایش سرزمین، فعالیت‌های صنعتی در جهت‌گیری سیاست‌های آبی برای رفع مشکلات موجود، نقش اساسی دارند. آنچه مشخص است، در این سال‌ها اراده و عزم سیاسی لازم برای درک مسئله کم آبی و یافتن راهکارهای مقابله با بی‌آبی در مجلس شورای اسلامی وجود نداشت و بحران آب در ایران برای بسیاری از مسئولان به یک باور تبدیل نشده بود. باوجود هزینه‌های بالای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی که به علت حکمرانی ضعیف آب، بر کشور تحمیل شده است، هیچ‌گونه تحرک ملموسی در اصلاح مسیر‌های گذشته و اجتناب از اتخاذ سیاست‌های آبی اشتباه در سامانه مدیریت کشور به چشم نمی‌خورد.
چهارم: تب انتخابات مجلس شورای اسلامی در کشور بالا گرفته است. مردم چشم انتظار برنامه‌های کاندیداهای احزاب و گروه‌های سیاسی هستند تا آن را پایه قضاوت خود قرار دهند. مردم حق دارند بدانند آیا این برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها، می‌توانند کشور را درزمینه‌های گوناگون به جهت صحیح هدایت کنند و گره از مشکلات بگشاید؟ بدون شک یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که باید احزاب و گروه‌های سیاسی در تبلیغات انتخاباتی خود، نظرات و برنامه‌هایش را در باب آن بیان کنند، بحران آب و نحوه برخورد با آن است. تفکری که دغدغه محیط زیست نداشته باشد آینده نگر نیست.
47304
نظر شما