رنج سعودی‌ها از بحران مشروعیت و ناکارامدی

سعودی‌ها به‌رغم همه هزینه‌های کلانی که برای پیشبرد اهداف سیاسی خود در جامعه بین‌الملل و به‌ویژه غرب آسیا می‌کنند، همچنان از دو مزیت راهبردی محرومند: مشروعیت و نیز کارآمدی سیاست‌هایی که هر روز رنگ نظامی گرفته است. آنان با تکیه بر منابع مالی خود بی‌محابا و عریان، مشغول باج دادن به همه طرف‌هایی هستند که به نوعی حمایتگر وضع رژیم سعودی در نقطه صفر می‌توانند باشند. اما نگاهی به حتی آخرین رخدادها نشان می‌دهد که نه تنها سیاست باج‌دهی نتایج لازم را نداشته بلکه در کمترین زمان به نتیجه عکس انجامیده است.
بحرین، سوریه، عراق، یمن، سومالی، لبنان و افغانستان، صحنه ناکارامدی سیاست‌های ماجراجویانه‌ ریاض است که برای آنها تاکنون میلیاردها دلار هزینه کرده است. در هیچ‌یک از کشورهای یاد شده کمترین پیشرفت راهبردی در خدمت به اهداف سعودی‌ها مشاهده نمی‌شود. برای مثال مذکرات ژنو در حالی ادامه می‌یابد که هنوز "بشار اسد" بر سر کار است و جامعه جهانی دولت این کشور را به عنوان یکی از طرف‌های گفت‌و‌گو کننده به رسمیت شناخته است. حوثی‌های یمن اقتدار نظامی ریاض را به چالش گرفته‌اند و حالا به عنوان یک طرف قدرتمند در گفت‌و‌گوهای آتش‌بس و مذاکرات صلح حضور دارند. حزب‌الله همچنان قدرت برتر مقاومت ملی در لبنان شناخته می‌شود و انقلاب مردم بحرین در زیر خاکستر هنوز آتشین است. عراقی‌ها بیگانه با تبلیغات و مداخلات فرقه‌گرایانه سعودی‌ها تنها به مبارزه با فساد اصرار دارند و داعش هر روز از مواضع خود عقب‌تر می‌نشیند.
در صحنه دیپلماسی، برخلاف برخی ظواهر مانند آنچه در بیانیه پایانی سیزدهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی در استانبول رخ داد،‌ کمتر دولتی حاضر است در زمینی بازی کند که سعودی‌ها هموار کرده‌اند. تلاش ناکام ریاض در ایجاد همسویی کشورهای اسلامی برای مقابله با آنچه تهدید ایران در منطقه خوانده می‌شود، به طور مشخص در چگونگی انتشار بیانیه پایانی اجلاس استانبول بازتاب یافت. این بیانیه اگرچه با لابی‌گری سعودی‌ها حاوی مواردی در مخالفت با سیاست‌های ایران بود اما نتوانست آنگونه بازتاب یابد که دلخواه ریاض است. به‌ دیگر سخن حامیان رژیم سعودی رویکردی کج‌دار و مریز را در قبال اهداف سیاسی ریاض اتخاذ کرده‌اند؛ از یکسو بنا به ملاحظات مالی و سرخوش از ولخرجی‌های سعودی‌ها با آنها اعلام همسویی می‌کنند و از سوی دیگر حاضر نیستند خود را در ورطه‌ای اندازند که هرگز منافع کوتاه و بلند مدت دولت‌ها و ملت‌هایشان را تأمین نخواهد کرد. غیبت ژنرال "السیسی" رئیس جمهوری مصر در اجلاس استانبول، عدم حمایت غالب کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با ریاض در قطع روابط با ایران، عدم همراهی پاکستان در اتحاد نظامی با سعودی‌ها، بی‌میلی واشنگتن در حمایت تام و تمام از ماجراجویی‌های نظامی ریاض در منطقه خاورمیانه، تردید قطر در ائتلاف کامل با آل سعود، پرهیز اروپا از اعتماد به سیاست‌های فرقه‌گرایانه سعودی‌ها و... مثال‌هایی است که نشان می‌دهد آنچه اکنون نقطه قوت ریاض است تنها منابع مالی آن و نه مشروعیت و کارامدی سیاست‌های ماجراجویانه این کشور است.
بحرانی که اکنون جامعه مصر را در پی واگذاری جزایر "تیران" و "صنافیر" از سوی دولت مصر به عربستان در برگرفته و یا جنجال دامن‌گیر نخست وزیر اندونزی بابت دریافت 681 میلیون دلار هدیه سعودی‌ها نشان از ناتوانی دولتی دارد که نه تنها فاقد کارامدی نظامی است بلکه محروم از قدرت جذب و ترغیب دولت‌ها و ملت‌هایی است که بابت این منظور، میلیاردها دلار هزینه کرده و می‌کند.
انتشار گزارش نیوریورک تایمز در باره هشدار سعودی‌ها به دولت اوباما و اعضای کنگره ایالات متحده امریکا مبنی بر افشای اسناد مربوط به نقش عربستان در 11 سپتامبر 2002 مورد دیگری از عدم مشروعیت و ناکامی رژیم سعودی است. در این گزارش آمده است؛ در صورت افشای اسناد یاد شده، عربستان 750 میلیارد دلار از اوراق بهادار خود را در خزانه‌داری آمریکا خواهد فروخت. به عبارت دیگر بازهم ریاض به منبع مالی خود به عنوان تنها منبع قدرت راهبردی می‌نگرد بی‌‌‌آنکه کمترین مشروعیت را در مقابله با بی‌اعتباری خود داشته باشد.
اکنون ریاض نزد جامعه جهانی و حتی به ظاهر متحدان خود به عنوان خاستگاه فرقه‌گرایی، تروریسم و تشویق بی‌ثباتی در منطقه و اصولا غرب آسیا شناخته می‌شود. دستاوردهای آن نیز حداقل در انتشار بیانیه‌ای است که امضا کنندگانش هم حاضر به قرائت آن در جلسه پایانی سران کشورهای اسلامی نشدند.
مثلی است معروف که می‌گوید؛ نظام‌های سیاسی در مقطعی از زمان تدبیر و خردمندی را از کف می‌دهند و از همین رو محکوم به پایان خود هستند. ریاض در حال‌حاضر بیش از آنکه برخوردار از سیاست تهاجمی و پیشبرنده باشد، در انفعال فرساینده، شمارش معکوس می‌کند.