در سالی که گذشت تیراژ کتاب ها چون 10 سال گذشته بسیار پایین بود. گرچه اکنون قیمت تمام شده کتاب روز به روز و چاپ به چاپ افزایش می‌یابد. در این میان تنها چیزی که می تواند حلال مشکلات باشد و نویسندگان را وادار به نوشتن و ناشران را ترغیب به چاپ و مردم را به خرید کتاب سوق دهد، تقویت فرهنگ کتاب خوانی در بین اقشار مختلف جامعه است. فرهنگی که در سایه آن تمامی افراد جامعه به داشتن و خواندن کتاب مانند سایر ملزومات زندگی مانند خوراک، پوشاک و مسکن بها دهند. صاحب قدیمی‌ترین کتابفروشی زنجان نیز همین نظر را دارد و در سن 95 سالگی هنوز هم دست از مطالعه بر نمی‌دارد. چراکه معتقد است کتاب حلال بسیاری از مشکلاتی است که انسان‌ها در زندگی با آن مواجه هستند. گفت وگوی همشهری را با «سید جعفر علویون» قدیمی‌ترین کتاب فروش زنجان می خوانید.
وضعیت فروش کتاب چگونه است؟
وضعیت فروش کتاب را سرانه مطالعه مشخص می‌کند که به چه میزان اسفبار است. 50 سال پیش در زنجان 10 طلا فروشی و 7 کتاب فروشی فعالیت می‌کردند. اما اکنون 220 طلافروشی داریم و در مقابل کتاب فروشی هایمان کمتر از 20 عدد است. با این مثال می توان گفت که به چه میزان رغبت به شغل کتاب فروشی وجود دارد. منشأ این موضوع را در دو رکن اقتصادی و فرهنگی می توان جست وجو کرد.
چطور می‌توان مردم را کتابخوان کرد؟
کسانی که از خواندن غافلند باید بدانند که کتاب حلال بسیاری از مشکلات است. چند محور بسیار پراهمیت برای راغب کردن مردم به کتابخوانی وجود دارد. رکن اول اینکه انگیزه مردم را برای مطالعه بالا برد. بحث بعدی اقتصاد است. اینکه می گویند کتاب گران شده به نظرم تاحدود زیادی درست نیست، بلکه این درآمد مردم است که نسبت به هزینه هایشان افزایش یافته و نمی‌توانند میزانی از درآمد خود را به خرید کتاب اختصاص دهند. مساله بسیار مهم دیگر تربیت کودکان برای انس گرفتن از همان دوران کودکی با کتاب است. کودکان از همان دوران طفولیت باید به کتاب خوانی عادت کنند تا در بزرگسالی هم به این عادت ادامه بدهند. اگر این نوع تربیت رخ ندهد، وضعیت همانی می‌شود که اکنون شاهدش هستیم. وقتی بزرگترهای خانواده با مطالعه کتاب غریبه‌اند کمتر می توان انتظار داشت که فرزندان کتاب خوان تربیت شوند. البته در دسترس بودن کتاب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چراکه تا زمانی وسیله ای به طور ملموس در دید نباشد، مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. کتاب در شکل‌های مختلف باید در دسترس مردم باشد. تسهیل در دستیابی مثل ارتباط اینترنتی به کتابخانه‌های عمومی و راه اندازی کتاب فروشی‌های سیار ازجمله این موارد است.
مطالعه کتاب را از چه جهت مهم می‌دانید؟
مطالعه کتاب ارتباط مستقیمی با مناسب‌سازی فرهنگی دارد. وقتی فرهنگ تصحیح شده و به سمت درستی حرکت کند، مشکلات کشور در اغلب بخش ها رو به بهبودی خواهد گذاشت. امروزه مشکلی که در این زمینه دیده می شود به وجود آمدن اطلاعات سطحی به سبب فضاهای موجود است. فضای مجازی افراد جامعه را در زمینه های مختلف سطحی نگر می‌کند و موجب می‌شود تا اطلاعاتی کسب کنند که در بسیاری از موارد موثق نیست.
آیا با وضعیت موجود، وقت آن نرسیده که مسئولان فرهنگی آستین همت را بالا بزنند؟
دیر هم شده است. اما بیشتر مواقع در این مورد حرف و سخن زده می‌شود و عملی وجود ندارد. مردم از شنیدن حرف خسته شده اند. عمل، مهم‌ترین معیار در فرهنگسازی و در مورد هر موضوعی است. بسیاری از هنجارها و ناهنجاری‌هایی که در جامعه نشر پیدا می‌کند ناشی از رفتارهاست. فرهنگسازی نیز نشات گرفته از همین موضوع است. تنها با گفتن اینکه کتاب بخوانید نمی‌توان مردم را کتابخوان کرد، بلکه سیاست گذاری‌ها در این راستا باید درست شود و جنبه عملیاتی به خود بگیرد. از طرفی مطالعه کتاب باید در زندگی خود مسئولان نیز رسوخ داشته باشد تا بتوانند بهترین راهکارها را انتخاب کنند و این موضوع را در بین آحاد مردم رواج دهند.
چرا برخی کتاب‌ها با وجود غنی بودن خوانده نمی‌شوند؟
علت‌های متفاوتی می‌تواند داشته باشد که یکی از آنها فرهنگ حاکم بر جامعه است. زمان قدیم به علت نبود امکانات رسانه مانند رادیو، تلویزیون و اینترنت مردم به خواندن کتاب هایی با موضوعات عرفانی، فلسفی و شعر بیشتر روی می‌آوردند. دغدغه‌ها به نسبت امروز نبود و آرامش بیشتری حاکم بود. کتاب خوانان از هر فرصتی استفاده می‌کردند و به خلوت خود پناه می‌بردند و در سکوت و آرامش مطالعه می‌کردند.
اکنون مردم به خواندن چه مسائلی بیشتر علاقه نشان می‌دهند؟
شکل و شمایل دغدغه‌ها و مشکلات مردم تغییر پیدا کرده است. این مسائل موجب شده تا افراد آرامش کمتری داشته باشند و رفتارهایی چون خشم، اضطراب، ناراحتی و... در بین افراد بیشتر دیده شود. به همین علت امروزه خواندن کتاب‌های روان‌شناسی رواج پیدا کرده است.
فکر نمی‌کنید چاپ این کتاب‌ها و نشر آن موجب این استقبال شده است؟
بله. در گذشته کتاب‌هایی در این زمینه بسیار کم بود. اما اکنون به وفور در بازار دیده می‌شود. البته تبلیغاتی که در فضای مجازی انجام می‌شود را نباید نادیده گرفت.
چقدر با انتشار کتاب های زرد موافقید؟
این موضوع بسیار آزار دهنده است و هر روز نیز انتشار آن افزایش می یابد. از این دست کتاب ها در حوزه ادبیات و به خصوص رمان و داستان بسیار دیده می شود. متأسفانه طرفداران کتاب های زرد نیز در حال افزایش است. بیشتر بازار را هم کتاب های زرد فراگرفته است. این موضوع بسیار نگران کننده است که مطالعه کتاب در بین اقشار بسیار پایین باشد و آن قشر هم به چنین کتاب‌هایی روی بیاورند.
چرخه اقتصاد کتاب را چگونه می‌بینید؟
چرخه اقتصاد کتاب از قدیم ضعیف است اما به نظر می رسد وضعیت در گذشته به مراتب بهتر بود. رکن اصلی اقتصاد کتاب، ناشران هستند. در چند سال اخیر انتشاراتی های قوی به هردلیلی دیگر نیستند. ناشرانی که در هر نقطه از پایتخت چند فروشگاه بزرگ کتاب داشتند اما به مرور زمان کنار رفتند. متأسفانه خبر رسیده که همان فروشگاه های کتاب، امروز به ساندویچی و فست فوت تبدیل شده‌اند. در زنجان هم برخلاف گذشته انتشاراتی های تأثیرگذار و پرقدرتی وجود ندارد.
یکی از مسائل اصلی در موضوع کتاب، تیراژ آن است. در این مورد چه باید گفت؟
تیراژ کتاب از زوایای مختلف می‌تواند گویای مسائل باشد. اغلب کتاب‌ها با تیراژ زیر 500 عدد چاپ می‌شوند که واقعا مصیبت بار است.
به عنوان آخرین سوال، تقابل کتاب و تکنولوژی را چگونه می بینید؟
فکر می کنم با اوصاف کنونی، تقابل کتاب و تکنولوژی در نهایت موجب شکست کتاب شود. به نظر می رسد با این وضعیت، در آینده کتاب روز به روز منزوی تر شود اما کامل از بین نمی رود و شاید بتوان گفت که روزی به نماد و نوستالژی تبدیل می‌شود.
نظر شما