دغدغه‌های ایرانی در قاره آمریکا

از جمله بانکی مون دبیر کل این سازمان و باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا که در نشست آتی این سازمان در سمتهای کنونی خود نخواهند بود. برای حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز این نشست آخرین سال حضور در دوره اول ریاست جمهوری اش بود و بنابراین حضور در آن و دیدار با مقامات سیاسی سایر کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.

وی برنامه حضور خود در سازمان ملل را به گونه ای تدارک دیده بود که همزمان با سفر به قاره آمریکا، بیشترین میزان تبادل دیپلماتیک و رایزنی با کشورهای مختلف جهان برای گسترش باب مناسبات بین المللی کشور را نیز داشته باشد.
از این رو در نخستین مرحله از سفر خود به قاره امریکا در هفدهمین اجلاس سران کشورهای جنبش غیر متعهد در جزیره مارگاریتا ونزوئلا شرکت کرد و ضمن سخنرانی در این اجلاس و تبیین مواضع جمهوری اسلامی ایران، با شماری از مقام های ارشد کشورهای شرکت کننده در این نشست گفت وگو و تبادل نظر کرد.

روحانی در این نشست تمرکز خود را بر انتقاد از «منطق سلطه طلبی» قرار داد و از غلبه گرایش به قطب‌بندی‌های نظامی، رقابت‌های تسلیحاتی، راه‌اندازی جنگ‌ها و تشدید منازعات، افزایش خشونت و مداخله در امور داخلی کشورهای درحال توسعه انتقاد نمود. وی اصول و اهداف اساسی جنبش عدم تعهد را در راستای تضمین استقلال، تمامیت ارضی و حاکمیت کشورها معرفی نمود و خواستار عملکرد این سازمان برای ارتقاء منافع ملی، حسن همجواری و برقراری صلح و امنیت و توسعه پایدار در عرصه جهانی گردید.

پس از پایان این نشست، رئیس جمهور ایران وارد کوبا شد؛ کشور انقلابی قاره آمریکا که در تلاش برای خودکفایی و استقلال و البته تحمل فشار از سوی قدرتهای غربی تجارب مشترک بسیاری با جمهوری اسلامی ایران دارد. محور مذاکرات هیاتهای عالیرتبه به ریاست روسای جمهوری دو کشور نیز گسترش روابط دوجانبه در شرایط جدید بین المللی بود.

روز سه شنبه سفر رسمی دو روزه هیات ایرانی به هاوانا پایتخت کوبا پایان یافت و رئیس جمهور و هیات همراه برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، عازم نیویورک شدند. البته به رسم همیشه، رئیس جمهور کشورمان دیدار با مقامات سیاسی سایر کشورهای حاضر در این نشست را غنیمت شمرد و در بدو ورود به نیویورک، با نخست وزیر جدید انگلیس، رییس جمهور فرانسه، رییس جمهور ترکیه و نخست وزیر ایتالیا به گفتگو و رایزنی پرداخت. محوریت همه نشستها را نیز موضوع برجام، عمل طرفهای غربی به تعهدات، اقدامات تجاوز گرایانه عربستان سعودی و البته تروریسم و افراط گرایی در خاورمیانه تشکیل می داد. اولویتهایی که در سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به خوبی خود را نشان دادند.

سخنان روحانی در نشست امسال دارای نکات مشابه و متفاوتی نسبت به سالهای پیش بود. تفاوت ها بیشتر به شرایط جدیدی بر می گشت که در یکسال گذشته بین ایران، کشورهای منطقه و جامعه جهانی حکمفرما شده است. انتقادات تند از عربستان و دعوت مجدد این کشور به مسئولیت پذیری در قبال فاجعه منا و عدم ترویج افراط گرایی، نفرت و خشونت، از نکات مهم سخنرانی امسال رئیس جمهور کشورمان بود که در واقع به دلایل اصلی ادامه نا امنی و جنگ در خاورمیانه اشاره می کرد. عملگرایی و واقع بینی از دیگر ویژگیهای سخنرانی امسال رئیس جمهور ایران بود؛ بگونه ای که همزمان با طرح مشکلات منطقه و جهان، راه حلهای عملی و پیشنهادات ابتکاری جمهوری اسلامی ایران نیز برای حل این مشکلات مطرح گردید. به عنوان نمونه، شکل گیری حکومتهای مشروع و کارامد، مردم‌سالاریِ واقعی و جلب مشارکت فراگیر راهکارهایی بودند که روحانی به عنوان تنها راه مبارزه با اشکال گوناگون شبکه‌های جنایی وتروریستی معرفی نمود. به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران و 1+5 نیز از دیگر نکات مهم مورد اشاره رئیس جمهور بود که به عنوان افتخاری برای دیپلماسی ایرانی و الگویی برای حل معضلات جهانی مطرح گردید. روحانی همچون سخنرانی خود در اجلاس نم، در این نشست جهانی نیز حفظ تمامیت ارضی کشورها، عدم ‌تغییر مرزها، حق حاکمیت ملت‌ها بر سرنوشت خود و عدم استفاده از زور را موضع جمهوری اسلامی ایران معرفی نمود و بر استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای حل تعارضات تأکید کرد.

گوشزد نمودن اعتبار حقوقی برجام و لزوم پایبندی و اجرای آن از سوی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز از دیگر نکات عمده سخنرانی امسال رئیس جمهور کشورمان بود که ضمن خارج کردن برجام از حوزه بازیهای سیاسی و تبلیغاتی کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا بویژه ترامپ، تعهد سرسختانه ایران به رعایت این توافق بین المللی را به جامعه جهانی نشان داد و اذهان آنها را نسبت به بدعهدی و هرگونه نقض احتمالی برجام از سوی طرفهای غربی حساس نمود. بدین ترتیب می توان گفت اولویت رئیس جمهور ایران در این سفر، تبیین معضلات موجود خاورمیانه و معرفی مقصرین این شرایط، ارائه راه حلهای عملی برای این وضعیت و در ضمن تثبیت دستاوردهای کادر دیپلماتیک دولت خود در زمینه سیاست خارجی و معرفی آنها به عنوان تجارب قابل استفاده برای حل بحرانهای مشابه، بوده است.

در نهایت تشابه سخنرانی امسال با سالهای گذشته، "امیدی" بود که همچنان در رویکرد روحانی به چشم می خورد. باور وی به فردایی پر امید، حل مشکلات با تدبیر و غلبه اعتدال بر افراط، صلح‌‌طلبی بر خشونت‌گرایی، دانایی بر نادانی، و نهایتاً عدالت بر ظلم و بیداد، حسن ختامی بر سخنان روحانی بود که رویکرد مثبت، فعال، متکی بر همزیستی و صلح طلبی سیاست خارجی ایران را برای نمایندگان ملتهای مختلف به نمایش گذارد.

دکتر محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه