هفت شب، هفت آسمان

امیرحسن‌زاده: در ساعت 5:34  بیست و چهارم اردیبهشت، ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) اتفاق می‌افتد. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. لحظه مقارنه ماه و خورشید در واقع لحظه تولد ماه است. این مبداء بسیار شبیه به لحظه تولد انسان یا لحظه‌ی تحویل سال است. اما در این زمان، ماه غیر قابل مشاهده است. با گذشت زمان، به تدریج ماه در مدار خود جابجا می‌شود و از دید ناظر زمینی از خورشید فاصله می‌گیرد،  بطوری که بخش کوچکی از سطح روشن آن رو به ناظر زمینی قرار می‌گیرد. در این حالت می‌توانیم شاهد هلال باریک ماه در افق غربی باشیم.

در غروب 24 اردیبهشت، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و هلال‌ آن‌قدر باریک و کم نور خواهد بود که رؤیت آن نیازمند استفاده از چشم مسلح و داشتن تجربه کافی و رصدگاهی مناسب خواهد بود. اما در فردای آن روز، هلال ماه با درخشندگی و ارتفاع بیشتر از درون شهرها نیز قابل رؤیت خواهد بود. طی روز‌های بعد، ماه هر شب دیرتر از شب قبل غروب می‌کند و ضخیم‌تر می‌شود، تا این‌که در ساعت 4:13 آخرین روز اردیبهشت، به تربیع اول می رسد.

 سیارات
عطارد / تیر: وارد آسمان صبحگاهی می‌شود و قبل از طلوع خورشید در ارتفاع کمی از افق شرقی قرار دارد. این سیاره را کماکان نمی‌توان با چشم مشاهده کرد.

زهره / ناهید: پس از غروب خورشید، درخشان‌ترین جسمی است که در افق غربی می‌توان دید. در فاصله حدود 4 درجه‌ای شمال آن، ستاره پرنور عیوق دیده می‌شود که البته به روشنایی ناهید نیست.

مریخ / بهرام: در ابتدای شب در ارتفاع زیادی از جنوب غرب آسمان قرار دارد. در شامگاه 30 اردیبهشت، ماه در جنوب این سیاره قرمز رنگ قرار خواهد گرفت.

مشتری / برجیس: در هنگام سحر، درخشان‌ترین جرم آسمانی در افق شرقی است. به تدریج ارتفاع آن بیشتر می‌شود.

زحل / کیوان: هم‌چنان در صورت فلکی سنبله قرار دارد و پس از غروب خورشید در ارتفاع زیادی از جنوب شرق آسمان قابل مشاهده است. رنگ زرد و روشنایی نسبتا بیشتر آن در مقایسه با ستارگان اطراف، نشانه خوبی برای یافتن این سیاره حلقه به سر است.

اختفای سیاره ناهید
اگر یک جرم سماوی با اندازه ظاهری بزرگ‌تر از مقابل جسم دورتر عبور کند و باعث شود که برای مدتی آن جسم از دید ما پنهان شود، به این پدیده اصطلاحاً «اختفا» گفته می‌شود. معمول‌ترین اختفاها توسط ماه به وجود می آید. در روز یک‌شنبه 26 اردیبهشت، اختفای سیاره ناهید توسط ماه اتفاق می‌افتد. این اختفاء در شمال آفریقا، خاورمیانه و جنوب شرق آسیا قابل مشاهده است. این پدیده در بسیاری از مناطق یاد شده و از جمله کشورمان، در روشنایی روز رخ می‌دهد .حدود ساعت 13:45 با پنهان شدن ناهید در پشت لبه تاریک ماه، اختفاء شروع می‌شود. درخشندگی سیاره ناهید آن‌قدر زیاد است که با کمی دقت می‌توان آن را در روشنایی روز هم مشاهده کرد. بسته به موقعیت جغرافیایی شما، ممکن است این زمان چند دقیقه‌ای زودتر یا دیرتر اتفاق بیافتد.

برای مشاهده این پدیده، بهتر است با یک دوربین دوچشمی دقایقی زودتر به ماه نگاه کنید، تا سیاره زهره را در لبه ماه ببینید و آن را تعقیب کنید تا در پشت ماه مخفی شود. سعی کنید زمان دقیق اختفاء را یادداشت کنید.در هنگام رصد، طوری موضع‌گیری کنید تا از نگاه مستقیم به خورشید بپرهیزید. پس از آن برای مدتی (حدود یک ساعت و نیم) سیاره زهره در پشت ماه جابه جا می شود تا این که در ساعت 15:23 از سوی دیگر لبه ماه خارج‌ می شود.

چند ساعت پس از اختفاء، سیاره ناهید کمی از ماه فاصله می‌گیرد؛ بنابراین پس از غروب خورشید 26ام اردیبهشت می‌توانید شاهد مقارنه این دو جرم سماوی باشید. در ساعت 20:30 فاصله زاویه‌ای آنها از یکدیگر به حدود 2 درجه می‌رسد. درخشندگی آنها در کنار سرخی افق شامگاهی جلوه‌ای زیبا ایجاد خواهد کرد.

جهت‌یابی با آسمان
در هنگام روز از موقعیت خورشید می‌توان برای جهت‌یابی استفاده کرد. همان‌طور که می‌دانید، خورشید از شرق طلوع می کند و در غرب غروب می کند. هر چند که این گفته خیلی ههم دقیق نیست. در روز اول بهار که مقارن با اعتدال بهاری است، خورشید دقیقاً در شرق طلوع می کند؛ اما هر چه به انتهای فصل بهار نزدیک می‌شویم، طلوع خورشید کمی به سمت شمال تغییر می‌کند. برای کشف این واقعیت سعی کنید طی هفته‌های آینده، به موقعیت طلوع و غروب خورشید دقت کنید. پس از طلوع خورشید، به تدریج ارتفاع آن زیاد می‌شود تا زمان ظهر که ارتفاع خورشید به حداکثر خود می‌رسد و طول سایه شاخص حداقل مقدار خود است. در این هنگام در نیم‌کره شمالی، خورشید در جهت جنوب قرار دارد و به طبع سمت مقابل که امتداد سایه شما نیز هست، شمال را نشان می‌دهد.

در هنگام شب، بهترین کار پیدا کردن ستاره قطبی است. چرا که این ستاره در جهت شمال آسمان قرار دارد.

برای این کار از صورت فلکی دب‌اکبر کمک می گیریم. این صورت فلکی دارای هفت ستاره پرنور به شکل ملاقه است که در این موقع از سال، پس از غروب خورشید و تاریک شدن آسمان، در ارتفاع زیادی از شمال‌تان قرار دارد. اگر دو ستاره سر ملاقه را به یکدیگر وصل کنید و به اندازه 5 برابر فاصله خود، ادامه دهید، به ستاره قطبی می‌رسید. اگر رو به ستاره قطبی بایستید، دست‌راست‌تان، شرق و دست چپ تان، غرب را مشخص‌ می‌کند.