خواهرخوانده ها برای شیراز چه کار کرده اند؟/ توسعه گردشگری اندر خم یک کوچه

«به خیال اینکه شیراز به اندازه کافی شناخته شده است، برای این شهر تبلیغ نکردند و امروز به مشکل برخورده ایم»؛ این را زمانی معاون گردشگری استانداری فارس گفته است؛ اینکه تبلیغ گردشگری حتی برای شهری چون شیراز که با داشتن انبوهی اثر باستانی از دوره باستان تا تاریخ معاصر ناشناخته تر از شهرهای دیگر ایران می نماید. شاهدش شاید، شمار خواهر خواندگانی باشد که شیراز دارد. به ویژه در مقایسه با شهرهایی که از شیراز جاذبه های گردشگری کمتری دارند ولی در توسعه توانایی گردشگری خود لحظه ای درنگ نمی کنند. شهرهایی همچون اصفهان که با شهرهایی چون فلورانس خواهر خوانده است و البته شاید بیش از همه، اصفهان گوی رقابت را در زمینه گردشگری از شیراز ربوده باشد. شهری که بیشتر دارای آثار گردشگری از دوره صفوی به این سو است؛ بر خلاف شیراز که از دوره هخامنشیان اثر باستانی دارد، تا قاجاریان. اصفهانیها البته به آنچه دارند بسنده نکرده اند و هر لحظه می کوشند بر شمار جاذبه های گردشگری خود بیفزایند.
آنها در حوزه گردشگری تفریحی هم وارد شده و انبوهی از پروژه ها، همچون آکواریوم و تله کابین و... را به جاذبه های گردشگری شهرشان می افزایند. این شده که بسیاری از گردشگرانی که بدون تور به ایران سفر می کنند به اصفهان می روند و به شیراز نمیآیند و سران کشورها هم حتما بازدید از اصفهان را در برنامه های خود می گنجانند ولی سال هاست کسی سران کشورهای خارجی را در شیراز ندیده است.
گردشگرانی از سمت خواهرخوانده ها
شهرهایی که گشادهرویانه درهای خود را به روی خواهرخواندگی شهرهای دیگر گشوده اند از نظر گردشگری کمابیش وضعی بهتر از شیراز دارند. با اینکه مسئولان در شیراز میکوشند افزون بر گردشگری فرهنگی و گردشگری سلامت، گردشگری مذهبی را در شیراز توسعه دهند ولی واقعیت این است که شیراز حتی با شهرهای همپایه مذهبی همچون نجف، کربلا و... هم پیوند خواهرخواندگی نبسته است. شهرهایی که میتوانند بازاری جذاب برای گردشگران شیعه عراقی باشند که برای زیارت شاهچراغ (ع) به این شهر بیایند.
شیراز اکنون هفت خواهرخوانده دارد که از این نظر در جایگاهی بسیار پایین تر از شهرهای دیگر کشور قرار می گیرد. برای نمونه تهران با 22 شهر خواهرخوانده است، اصفهان و تبریز هر کدام با 16 شهر، مشهد با 13 شهر، قزوین با 11 شهر، رشت و نیشابور هر کدام با 8 شهر و شیراز با 7 شهر. نکته دیگر این است که شهرهای دیگر اغلب با شهرهایی خواهرخوانده هستند که می توانند گردشگران بسیاری را برای شهر خود به این وسیله جذب کنند. برای نمونه تهران با شهرهایی چون سئول، پایتخت کره جنوبی، لس آنجلس در کالیفرنیا، مسکو پایتخت روسیه و پاریس پایتخت فرانسه خواهر خوانده است. شاید چنین تصور شود که تهران پایتخت است و ساده تر میتواند پیوند خواهرخواندگی با شهرهای جهان ببندد اما اصفهان هم با شهرهایی چون فلورانس در ایتالیا، سنت پترزبورگ در روسیه، بارسلونا در اسپانیا و کوالالامپور پایتخت مالزی پیوند خواهرخواندگی بسته است؛ در میان خواهرخواندگان تبریز شهرهایی چون وین و استانبول دیده میشوند و مشهد با مونیخ در آلمان و میلان در ایتالیا خواهرخوانده است. در میان خواهرخواندگان شیراز اما جز وایمار در آلمان و شهری در چین، با شهر شاخصی که بتواند بازاری جذاب برای گردشگری باشد پیوند خواهر خواندگی نبسته است. در وصف اثر خواهرخواندگی بر آوردن گردشگران همین بس که به گفته معاون گردشگری استانداری فارس بیشترین جامعه گردشگران خارجی شیراز را آلمانیها تشکیل می دهند. شاپور رستمی در گفت و گو با گزارشگر «خبرجنوب» ادامه می دهد: «خواهرخواندگی و تبادل فرهنگی نه تنها بر افزایش گردشگران اثر می گذارد بلکه باعث توسعه گردشگری می شود اما برای توجه به این حوزه نیاز است که هماهنگی میان بخشی وجود داشته و البته شهرداری ها اقدام کنند».
چرا کاری نمی کنند؟
شهردار شیراز بارها بر اهمیت توسعه گردشگری در شیراز تاکید کرده است؛ شاهد توجه شهرداری و شورای شهر به مقوله توسعه گردشگری میتواند بستههای تشویقی و تخفیف و معافیت عوارضهای ساخت و ساز هتل در شیراز و تاکید بر حضور سرمایه گذاران در این کلانشهر باشد. هر چند هنوز سرمایه گذاران بر خلاف گفته های مسئولان شورای شهر، تمایل چندانی به حضور در شیراز نشان نداده و جز ساخت و ساز مجتمع های تجاری خبری از ساخت مراکز تفریحی در این شهر نمیشود. در عین حال واقعیت این است که بستن پیوند خواهرخواندگی تنها و تنها کار شهرداری است. معاون گردشگری استانداری فارس میگوید: «همت و تلاش شهرداری میتواند باعث افزودن بر شمار خواهرخوانده های شیراز شود ولی این نیازمند زیرساختهای بیشتر است. ضمن اینکه امروز بیشتر گردشگرانی که به شیراز میآیند را گردشگران اروپایی تشکیل میدهند و از این نظر، توجه به بازار این گردشگران دارای اهمیت است؛ چه اینکه یکی از عوامل اثرگذار در حضور گردشگران خارجی در شیراز می تواند پیوند خواهرخواندگی ما با وایمار در آلمان باشد».
وایمار برای آلمانی ها یادآور شکل گیری نخستین حکومت آنان بعد از سقوط قیصر این کشور است. این شهر همچنین یکی از فرهنگیترین شهرهای اروپا به شمار میرود و پیوند ادبی آن با شیراز بسیار دیرینهتر از بستن پیوند خواهرخواندگی میان شیراز و وایمار است.
در واقع وایمار زادگاه مشاهیر ادبی و فرهنگی بزرگ آلمان همچون باخ و هومل - هر دو موسیقیدان- و همچنین «یوهان ولفگانگ فون گوته» است. کسی که برای نخستین بار، با برگردان شعرهای حافظ به آلمانی، این شاعر بلند آوازه ایرانی را به اروپاییان معرفی کرد و نه تنها بر پارسی تسلط داشت بلکه «دیوان شرقی- غربی» خود را به حافظ شیرازی تقدیم کرد. شیراز اما امروز در مقایسه با شهرهای دیگر کشور از معرفی خود به گردشگران خارجی باز مانده است. معاون گردشگری استانداری فارس میگوید: «جاذبههای ما در مقایسه با استانهای دیگر قابل مقایسه نیست».
با این حال و این طور که به نظر می رسد، با وجود اینکه شیراز جاذبههای بیشتری دارد، گوی رقابت را به شهرهای دیگر دارد میبازد. آن هم در زمانه ای که حضور گردشگران خارجی در ایران - دست کم در سه دهه گذشته- بیش از همیشه است. چه اینکه در شش ماهه اول امسال 250 هزار گردشگر خارجی به شیراز آمده اند ولی در مدت مشابه پارسال این شمار 190 هزار تن بود. این یعنی امسال 60 هزار گردشگر خارجی بیشتر به شیراز سفر کرده اند.
رقیبان تازه نفس
اینک پرسش اینجاست که چرا شهرداری شیراز برای افزودن بر شمار خواهرخواندگان شیراز تلاش نمیکند؛ احمد همتی، معاون فرهنگی شهرداری شیراز اما بیشتر بر کارهای انجام شده تمرکز می کند تا اینکه از طرح هایی بگوید که برای افزودن بر شمار خواهرخواندگان شیراز
می توان انجام داد: «چندی پیش در پچ در مجارستان نشست فرهنگی داشتیم و همچنین در شهری در چین که خواهر خوانده ماست. آنچه اهمیت دارد این است که بر تبادل فرهنگی بیفزاییم چرا که امروزه شهری در حوزه گردشگری موفقتر است که با شهرهای بیشتری داد و ستاد فرهنگی داشته باشد آن هم در شرایطی که گردشگری به یکی از سودآورترین صنعت های جهان تبدیل شده است».واقعیت اما چیز دیگری است.
شیراز حتی در زمینه گردشگری سلامت که یکی از حوزه سنتی جذب گردشگران خارجی بود هم دارد میدان رقابت به شهرهای دیگر را به ویژه به اصفهان، مشهد و تبریز میبازد. شاهدش، شهر سلامت اصفهان که در آستانه تکمیل است ولی در قطب پزشکی ایران یعنی شیراز هنوز از شهر سلامت جز چشم اندازی از یک بیابان چیزی وجود ندارد. این است که شاید اگر امروز از گردونه رقابت باز بمانیم، شاید هرگز نتوانیم جایگاه شیراز به عنوان قطب گردشگری ایران را پس بگیریم.

46