مینا علی اسلام
وزارت خارجه مصر با احضار حسین رجبی، سرپرست دفتر حافظ منافع ایران در قاهره، اعتراض رسمی خود را نسبت به آنچه که اظهارات خصمانه مقامات جمهوری اسلامی ایران و مداخله در امور داخلی مصر تعبیر شده به وی ابلاغ کرد. پس از آنکه مقام‌های مصر مدعی شدند که رهبر حزب‌الله لبنان متهم به توطئه برای خرابکاری و تلاش در جهت تأمین منافع این جنبش در کشورهای عربی است و در راستای فراهم‌سازی بسترها برای نفوذ ایران در منطقه گام برمی‌دارد، منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران، این اظهارات را "تهمت‌ها و برچسب‌های نخ‌نما و کهنه" توصیف کرد و افزود که این اظهارات راه به جایی نمی‌برد. اعتراض وزارت امور خارجه مصر به سخنان مقامات ایرانی به اتفاقات چند روز پیش بازمی‌گردد، همان اتفاقاتی که در جریان آن تعدادی از افراد که گفته می‌شود با حزب‌الله لبنان ارتباط داشته‌اند به اتهام تهدید امنیت ملی مصر در این کشور بازداشت شدند. جرم این افراد، ارتباط با حزب‌الله نبود بلکه آنها به بهره‌گیری از این ارتباط در جهت تخریب منافع و مصالح ملی مصر و ارتقای جایگاه و اعتبار حزب‌الله در منطقه عربی متهم شدند. اما این اتهامات و اختلاف جدید میان مصر و حزب‌الله چه ارتباطی با ایران دارد که آتش آن دامن روابط تهران و قاهره را گرفته است، روابطی که پیش از این نیز دوران رونق و گرمی را نمی‌گذراند؟
ایران و مصر هر چند 30 سال است روابطی مستقیم و در حد سفارت را از یکدیگر محروم کرده‌اند، اما روند تنش‌ها و تیرگی‌های این روابط حدود یک سال است که در سراشیبی قرار گرفته و شدیدتر شده است. مسائلی از جمله نام یک خیابان، ساخت یک فیلم و در اوج تحولات، در جریان جنگ بیست و دو روزه غزه، روند اختلافات ایران و مصر را شدیدتر کرد، اما اکنون موضوع اختلاف، حزب‌الله است. ایران در خصوص حزب‌الله هیچ‌گاه وارد بازی‌های سیاسی جهان عرب نشده و حمایت‌های همه‌جانبه خود از این جنبش را در چارچوب تقویت حرکت مقاومت در جهان اسلام و به ویژه بر علیه تجاوزات اسرائیل تفسیر کرده است، تفسیری که در آن همواره به حقوق امت اسلام و اعراب توجه خاصی است. در واقع مقاومت در نگاه ایران جریانی است که طی آن جهان اسلام - که اعراب اساس آن را تشکیل می‌دهند- به دنبال حقوق حقه خود در برابر متجاوزان هستند و باید حقوق خود را مطالبه کنند. با این تفسیر بی‌تردید بسیاری از مردمان منطقه حامی مقاومت می‌شوند، چراکه در جریان مقاومت از حقوق امت اسلام و اعراب یاد شده و مطالبه این حقوق هدف‌گذاری شده است.
به این ترتیب می‌توان به ظرافت موضوع اختلاف ایران و مصر بر سر جنبش مقاومت حزب‌الله تا حدودی پی برد. مصر این جنبش را جنبشی شیعی با حمایت قاطع ایران می‌داند. ایران، حزب‌الله را مظهر مقاومت در برابر اسرائیلی می‌داند که سالهاست حقوق ملت فلسطین را ضایع کرده است و هنوز این بی‌عدالتی‌ها و حق‌کشی‌ها ادامه دارد. از سوی دیگر، مصر همانند دیگر متحدین میانه‌رو عربی خود، کشوری غیر عربی را منادی مقاومت در منطقه می‌بیند که این امر فی‌نفسه برای کشورهای متعصب عربی بسیار خفت‌بار است و ایران مصر را همچون برخی دیگر از کشورهای عرب از سکوت پیشگان در برابر ظلم و تجاوز می‌داند.
حزب‌الله و نگرانی اعراب از ایران
اما این بار موضوع بیش از تیرگی در حال افزایش روابط تهران و قاهره است، موضوع بر سر حزب‌الله است که در صورت تسری نوع نگاه مصر به دیگر کشورهای عربی منطقه در خصوص اهداف این جنبش، می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای آینده منطقه داشته باشد. مصر و برخی دیگر از کشورهای عربی همچون عربستان و کویت حدود سه سال است (از سال 2006 تاکنون) که معتقدند این جنبش فرا‌ملی در بسیاری از کشورهای منطقه و خارج از منطقه فعال بوده است، با این وجود این کشورها تاکنون نسبت به نحوه عمل اعضای این جنبش در کشورهای خود حساس نبوده‌اند.
از این پس می‌توان انتظار داشت که اتهامات گوناگونی به نیروهای فعال حزب‌الله در کشورهای خاورمیانه زده شود، اتهاماتی که ریشه در نگرانی اعراب از قدرت‌یابی ایران در منطقه، زیر سؤال بردن عزم جهان عرب برای سامان دادن به اوضاع فلسطین، تأثیرگذاری ایران بر ملل عرب، توسعه گرایش به سوی مذهب شیعه و اختلال در نظم قدیمی حاکم بر ساختار حکومتی اعراب دارد.
اما هدف از این برخوردها و کنترل‌ها چیست؟ بی‌شک در پاسخ باید گفت که هدف نهایی مصر و برخی دیگر از متحدان عربی این کشور در کنترل دقیق حرکات حزب‌الله در منطقه، ایران است، در دیدگاه این کشورهای مؤثر جهان عرب، با فشار بر حزب‌الله، در عمل این ایران است که تحت فشار قرار می‌گیرد و با کنترل نیروهای حزب‌الله در واقع دست جمهوری اسلامی ایران برای رهبری حرکت مقاومت در منطقه بسته می‌شود، با کنترل ایران این اعراب خواهند بود که ضمن کاهش نگرانی‌هایشان از قدرت‌یابی ایران، محدوده قدرت خود را توسعه داده و منادی مقاومت البته به شیوه‌ای عربی می‌شوند. در همین چارچوب، مصر دو راهکار را در مورد افرادی که به اتهام اخلال در امنیت مصر و حفظ منافع حزب‌الله و ایران در منطقه دستگیر شده‌اند، مد نظر دارد؛ اول اعدام این متهمان و دوم عذرخواهی رسمی سیدحسن نصرالله از دولت مصر، هر دو راهکار جایگاه حزب‌الله را در منطقه به شدت تخریب می‌کند و حزب‌الله نیز ایران را حامی متعهد خود در منطقه می‌داند. به این ترتیب می‌توان از حرکتی جدید در محدود کردن قدرت ایران در منطقه از سوی کشورهای عربی یاد کرد.
حال با این اوصاف دیگر نمی‌توان روابط تهران و قاهره را تیره توصیف کرد، این روابط این روزها و احتمالاً با رویدادهای آینده، از مرز تیرگی گذشته است، اما همواره جایی برای اشتراک دیدگاه‌ها وجود دارد.
نظر شما