از ١٣ وزیر آموزش‌وپرورش‌ تنها ۵ نفر وزارت ‌۴ ساله ‌داشته‌اند

نام‌و‌نام‌خواندگی

دوره‌

جزییات

غلامحسین شکوهی

بهمن 1357- آبان 1358

نخستین وزیر آموزش و پرورش ایران پس از انقلاب، جزء خوشنام ترین و کم حاشیه ترین مردان کابینه دولت مستعجل مهندس بازرگان بود. شکوهی بیش از آنکه دولتمردی سیاسی شناخته شود، مشهور به معلمی بود و هست. وزیر آموزش و پرورش دولت موقت چه بعد و چه قبل از وزارت همواره در موقعیت های مختلف سیاسی و اجتماعی، مشغول به تعلیم و تربیت بوده و مدت ها ریاست او بر دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، بعد از وقایعی که برای دولت بازرگان پیش آمد، نشانه و گواهی از این میل و اشتغال بی حاشیه است. شکوهی در سال 1372 به علت ناراحتی ریوی و آلودگی هوای تهران به بیرجند، زادگاه خویش، بازگشت و با درجه استادی در دانشگاه بیرجند به فعالیت آموزشی و پژوهشی خویش ادامه داد تا اینکه پس از 57 سال تدریس، در سال 1379 با رتبه استادی بازنشسته شد، اما تدریس را رها نکرد و در دانشگاه های بیرجند و تربیت مدرس تهران تا سال 80 به تدریس ادامه داد.

شهیدان
محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر

1358 تا 1360

تقدیر آن بود که دو وزیر بعدی آموزش و پرورش نیز مدت کوتاهی در این وزارتخانه وزارت کنند اما تقدیر بزرگ تری در انتظار این دو وزیر و نخست وزیر سال های نخست جمهوری اسلامی ایران بود. شهیدان رجایی و باهنر در حادثه انفجار دفتر نخست وزیری در سال 61 به شهادت رسیدند تا تجربه ریاست جمهوری و نخست وزیری آنها نیز به مانند وزارت شان تجربه یی کوتاه باشد؛ تجربه های کوتاه، اما پرخاطره و خوشایند که تا به امروز در اذهان مانده است.

علی اکبر پرورش

1360 تا 1364

پس از آنکه شهید باهنر از سوی شهید رجایی به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شد و رای اعتماد گرفت، سکان هدایت آموزش و پرورش به دست علی اکبر پرورش داده شد تا به مدت چهار سال در دولت های شهید باهنر و میرحسین موسوی بر این وزارتخانه وزارت کند. او که مدتی هم قائم مقام حزب موتلفه اسلامی بود، ساماندهی آموزش و پرورش را در دستور کار خود قرار داد و تلاش کرد با آرام شدن اوضاع سیاسی که همزمان با شدت گرفتن جنگ تحمیلی بود، مجموعه آموزش و پرورش را دور از هیاهوی جنگ نگه دارد. اینکه پرورش تا چه حد در هدایت این وزارتخانه موفق بود، محل بحث است، اما نکته مهم در کارنامه وزارت پرورش آن بود که او برخلاف وزرای بعدی که با رای اعتماد متزلزل مسوولیت هدایت این وزارتخانه را برعهده گرفتند، با رای محکم تری نسبت به بقیه وزیر شد و کمتر از وزرای دیگر مشکلات ساختاری آموزش و پرورش دامنگیر او شد.

سیدکاظم اکرمی

1364 تا 1368

سیدکاظم اکرمی جایگزین پرورش در کابینه دوم موسوی بود. او که 32 رای منفی و 34 رای ممتنع در سبد رای اعتماد خود داشت، بعد از بهزاد نبوی و ابوالقاسم سرحدی زاده متزلزل ترین وزیر کابینه موسوی بود؛ کابینه پیشنهادی که البته به مانند دوره قبل، همه موفق به کسب اعتماد مجلس نشینان شدند. با این حال مقتضیات زمان که با توجه به طولانی شدن جنگ و همچنین پایین آمدن قیمت دلار کشور را در وضعیت ویژه یی قرار داده بود، آموزش و پرورش را هم متاثر از خود کرده بود. شاید دوره قبلی وزارت آموزش و پرورش هم با چنین مشکلاتی دست به گریبان بود، اما حجم مشکلات این بار بیش از گذشته روی شانه های دولت سنگینی می کرد. با این حال تقویت ساختاری وزارت آموزش در دستور کار اکرمی بود. بزرگ شدن مجموعه، جذب معلمان، کلنگ زنی ساخت مدارس و... از جمله اقداماتی بود که در دوره وزارت اکرمی جلوه بیشتری از سایر کارها داشت.

محمدعلی نجفی

1368 تا 1376

طولانی ترین دوره وزارت آموزش و پرورش تا به امروز متعلق به محمدعلی نجفی است. در وزارتخانه یی که تنها چهار وزیر از 10 وزیرش موفق به اتمام دوره چهارساله شده اند، نجفی هشت سال وزیر آموزش و پرورش بود و توانست در طول این هشت سال برخی تغییرات ساختاری و محتوایی را در بدنه این وزارتخانه تزریق کند. نجفی از یک سو تلاش کرد با تاسیس مدارس غیرانتفاعی بخشی از حجم ساختار بزرگ و کم تحرک آموزش و پرورش بکاهد و با واگذاری امور اجرایی به مدارس، آموزش و پرورش را کوچک تر کند. از سوی دیگر نجفی با تغییر الگوی قدیمی آموزشی از نظام قدیم به نظام جدید تلاش کرد آموزش عمومی و آمادگی برای آموزش عالی را به دو بخش مجزای از هم تبدیل کند. با این حال برخی مقاومت های محافظه کارانه باعث شد روند اصلاحات در آموزش و پرورش کندتر از آنچه در ذهن او بود، پیگیری شود. تسهیل روند گزینش های آموزش و پرورش که سال ها جزء سختگیرانه ترین گزینش های دولتی در ایران بود، از دیگر اقدامات نجفی بود. او تلاش کرد با سخت کردن شرایط انتقال و استخدام معلمان، با استفاده از معیارهای تحصیلات عالی، بدنه آموزش و پرورش را اصلاح، تقویت و مدیریت کند. نجفی که رتبه اول دانشگاه شریف در ایران بود، بعدها مدرک دکترای خود را در رشته ریاضی از دانشگاه ام آی تی دریافت کرد تا با پشتوانه علمی و تجربه مدیریتی خود آموزش و پرورش ایران را متحول کند. حضور موفق نجفی در راس سازمان مدیریت و برنامه ریزی دولت خاتمی، بعدها مهر تاییدی بر توانایی های مدیریتی او بود؛ توانایی هایی که شاید اگر ساختار آموزش و پرورش در ایران اینقدر صلب و بزرگ و پیچیده نمی بود، می توانست منشاء تحولات اساسی در نظام آموزشی ایران شود.

حسین مظفر

1376 تا 1380

حسین مظفر یکی از عجیب ترین انتخاب های خاتمی در دوره اول ریاست جمهوری بود. با توجه به شروع روند اصلاحات ساختاری و محتوایی آموزش و پرورش در دوره نجفی، پیش بینی می شد رئیس جمهور اصلاحات، وزیر قدرتمندتری را برای تصدی وزارت آموزش و پرورش به مجلس معرفی کند. اما به هر حال با توجه به آرایش سیاسی مجلس پنجم و فضای سیاسی آن روز، خاتمی ترجیح داد دست به انتخابی محافظه کارانه بزند و حسین مظفر را به عنوان وزیر به مجلس پنجم که در اختیار راست گرایان بود، معرفی کند. مظفر به جز اعمال برخی تغییرات جزیی در الگوی آموزشی نظام جدید که برای کاهش فشارهای اطراف صورت می گرفت، عملاً خط خاصی را در آموزش و پرورش پی نگرفت. در واقع او ترجیح داد به جای آنکه در راستای جهت برنامه یی که در دوره های قبل برای اصلاح و تقویت ساختار آموزش و پرورش پیش بینی شده بود، حرکت کند، وزارت آموزش و پرورش را در این چهار سال آرام نگه دارد و از تاثیر گرفتن از شرایط بحرانی روز بر حذر دارد.

مرتضی حاجی

1380 تا 1384

قرعه وزارت در دولت دوم خاتمی به نام مرتضی حاجی افتاد؛ مردی که بیش از آنچه سابقه یی در آموزش و پرورش داشته باشد، چهره یی سیاسی بود. حاجی که پیشتر سابقه استانداری مازندران، قائم مقامی وزیر صنایع سنگین، معاونت وزیر ارشاد، مدیرعاملی روزنامه همشهری و همچنین وزارت تعاون را در کارنامه خود داشت، سکان آموزش و پرورش را در دست گرفت تا دوباره اصلاح و تقویت ساختار آموزش و پرورش را در دست بگیرد. حاجی از یک سو تلاش کرد با تسهیل واگذاری اداره امور مدارس از آموزش و پرورش به خود معلمان، ساختار این وزارتخانه را کوچک کند و از سوی دیگر تلاش کرد با حذف معاونت پرورشی از این وزارتخانه اصلاحات ساختاری را پی بگیرد. اما همین اصلاحات پاشنه آشیل او شد و او و مدیرانش را درگیر حاشیه های بسیاری کرد.

محمود فرشیدی

1384 تا 1386

دوره وزارت فرشیدی یکی از جنجالی ترین و پرحاشیه ترین دوره ها در تاریخ آموزش و پرورش بود. از یک سو بالا گرفتن اعتراض معلمان که منجر به اعتصاب و تحصن عمومی در سال 85 شد، فرشیدی را در موقعیت پیچیده یی گذاشت و از سوی دیگر حواشی اقدامات عجیبی چون طرح سوالات توهین آمیز نسبت به پیامبر اسلام در یکی از آزمون های این وزارتخانه انتقادات زیادی را علیه او برانگیخت. به این ترتیب نه معلمان که اعتراض آنها با عکس العمل شدید انتظامی دولت مواجه شده بود، خاطره خوشی از وزارت فرشیدی دارند، نه همفکران او که در پی طراحی سوالات موهن گرفتار انتقادات گسترده شده بودند. فرشیدی اما در مدیریت خود، جز توقف اصلاحات ساختاری که در دوره قبلی با جدیت دنبال شده بود، عملاً دست به کار تازه یی نزد.

علیرضا علی‌احمدی

1386 تا 1388

بعد از برکناری فرشیدی، مسوولیت وزارتخانه که چند وقتی بی وزیر مانده بود، به علیرضا علی احمدی سپرده شد؛ فردی که گفته می شد نزدیکی فکری و انتسابی به محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری دارد. هم دانشگاهی احمدی نژاد اما برخلاف تصور ترجیح داد به جای اینکه وزیری خنثی چون مظفر یا جنجالی و حاشیه ساز چون فرشیدی باشد، روند اصلاح را پیش بگیرد اما اصلاحی که تفاوت های اساسی با اصلاح پیشینیان داشت. او از یک سو از جداسازی کتب درسی و دختران و پسران و ساخت اندرونی در مدارس دخترانه سخن می گفت، از سوی دیگر مقابل فشارها برای استخدام حق التدریسی ها به بهانه جلوگیری از بزرگ شدن ساختار جلوگیری می کرد. دوره کوتاه وزارت او تا به امروز همواره با چاشنی جدل ها و درگیری های سیاسی و غیرسیاسی با مجلس همراه بوده است.

حمید‌رضا حاجی‌بابایی

1388 تا 1392

انتخاب حاجی بابایی برای آموزش و پرورش با هدف کاهش تنش‌هایی بود که دولت او با مجلس در حوزه آموزش  وپرورش داشت. حاجی بابایی با سابقه سه دوره فعالیت در مجلس و ریاست بر فراکسیون فرهنگیان این قوه با رای بالای همکاران سابق خود به آموزش وپرورش آمد و حضور او با چالش‌های زیر بنایی در آموزش و پرورش مواجه شد. عطش او برای تغییرات یک شبه در آموزش و پرورش بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسی زمینه ساز تغییراتی چون تعطیلی مدارس در روز پنجشنبه، تغییر نظام آموزشی مدارس به 6-3-3 و.. شد و تبعات آن در ادامه گریبان آموزش و پرورش را گرفت.

علی‌اصغر فانی

1392 تا 1395

علی‌اصغر فانی، مصداق یک آموزش و پرورشی تمام‌عیار بود که بیش از ۵۰ سال در صف و ستاد آموزش‌و‌پرورش حضور داشت اما برای فرهنگیان ناشناخته بود و سوابق مدیریتی‌اش، معلمان را برای حمایت از او قانع نکرد اما فانی از پیچ مجلسی که به دنبال وزیری ایدئولوژیک بود، رد شد و برای دولت نوپای تدبیر و امید، گزینه کم‌هزینه‌تری بود؛ به‌ویژه در مقطعی که دولت، تمام عزم خود را صرف سیاست خارجی، بهبود اوضاع اقتصاد و ارتقای شاخص‌های بهداشتی و درمانی کرده بود، علی‌اصغر فانی، گزینه‌ای بود که باعث می‌شد دولت با مجلس تنش‌های سیاسی کمتری داشته باشد. علاوه‌براین، فانی نسخه خاص خود و همکارانش برای حل مشکلات آموزش‌و‌پرورش را نداشت. او در واقع، تلاش کرد با مدیریت فضای موجود، کم‌کم مشکلات را حل کند، فارغ از اینکه انتظارات فرهنگیان از دولت روحانی، ترمیم سریع‌تر مشکلات آموزش‌و‌پرورش بود.

فخرالدین دانش‌اشتیانی

1395 تا کنون

بررسی وضعیت تاریخی آموزش و پرورش نشان می‌دهد، یکی از مسائلی که موجب می‌شود بخش زیادی از سختی‌های یک وزیر آموزش‌و‌پرورش رفع شود، تأثیری است که او می‌تواند از اظهارات، فعالیت‌ها و اقداماتش بر فرهنگیان بگذارد. واقعیت  اما این بود که فرهنگیان پالس‌های مثبتی از سوی فانی نگرفتند و او درواقع پایگاه اجتماعی مناسبی در میان معلمان نداشت و این اتفاق در چالش‌هایی که آموزش‌و‌پرورش طی این سال‌ها داشت دقیقا به چشم ‌آمد. بر همین اساس فانی در سال 95 یکی از گزینه‌های اصلی ترمیم کابینه دولت شد.
دولت نیز برای جایگزینی فانی فخر الدین دانش آشتیانی را معرفی کرد. گزینه ای که ظاهرا تحت حمایت محمدعلی نجفی بود و از او به عنوان مدیری استراتژیک نام می‌بردند. اما آنچه که باعث شد در این وزارتخانه بخت یار دانش آشتیانی نباشد، حملات سیاسی به او در مناظره‌های انتخاباتی ریاست جمهوری بود. این اتفاق باعث شد دانش آشتیانی در مدت کوتاه وزارت خود شانس بالایی برای حضور در دولت دوازدهم را نداشته باشد.