مصرف‌گرایی و ظاهربینی در جهان جدید

روح بسیاری از افراد دیندار به سبب انحرافات اخلاقی، بی‌توجهی به باطن نظام آفرینش و ظاهربینی، از حقایق تهی می‌شود و این چنین است که ادیان در طول تاریخ دچار انحراف می‌شوند و این انحراف به منابع دینی رسوخ می‌کند.

غربی‌ها نیز آرام آرام از دین فاصله گرفتند و به سمت دنیاگرایی رفتند، در صنعت پیشرفت کردند و به کشف چیزهای جدید دست یافتند، اما ما تنها به بزرگانمان افتخار کردیم و آنچه را به ما آموزش داده بودند به فراموشی سپردیم. رنسانس با رشد علمی و صنعتی در اروپا به وجود آمد و از دل رنسانس مدرنیته شکل گرفت. بنیاد مدرنیته ظاهربینی است که در خود دین به وجود می‌آید و به یک گرایش جدیدی به نام اصلاح دین در اروپا تبدیل می‌شود.

این اصلاح هرچند با انگیزه پاک کردن دین به وجود آمد، اما عملا در سیر تاریخی به اضمحلال دین منجر شد، پای دین از دخالت در مسائل سیاسی و اجتماعی برید و امری خصوصی بین فرد انسان و خدا قلمداد شد.

پیدایش سکولاریسم به سبب دنیوی کردن مسائل معنوی به نام دین بود و مدرنیته همه عالم را فرا گرفته، منتهی هرجا رنگی پیدا کرده است، از لائیسم به عنوان دنباله‌رو سکولاریسم نام برد.

جوهر مدرنیته دین‌زدایی است. بشر آگاهانه یا ناآگانه خود را به جای خدا گذاشته و همه‌کاره عالم می‌داند که این تعین بخشی جنبه فلسفی پیدا کرده و تبدیل به سوبژکتیویسم می‌شود، یعنی تصورات و ذهنیات من انسان به این عالم معنا داده است.

بنیاد مدرنیته که ظاهربینی، دنیاگرایی و انسان‌گرایی است تبدیل به حکمت و فلسفه‌ای می‌شود که تمام دنیا را تئوریزه می‌کند، انسان را معیار خوبی و بدی می‌داند، اخلاق نسبی می‌شود و این اندیشه آنچه را حقیقت مطلق و ثابت بود نفی می‌کند.

نام نفی امر ثابت و مطلق در چنین اندیشه‌ای را نهیلیسم (نیست انگاری) می‌گذارند که به تمام گذشته خط بطللان کشیده، همه چیز سیال و مباح می‌داند و می‌گوید که هرطور مردم خواستند قانون می‌نویسیم.

ثروت‌اندوزی، مصرف‌گرایی، لذت‌جویی و شهرت‌پرستی مصداق روح مدرنیته هستند و چنین وضعیتی با شدت و ضعف در کل جهان حاکم شده است. مدرنیته که در همه جا رنگ عوض می‌کند، امروز در علم و علوم انسانی جلوه کرده است.

* متن بالا خلاصه موضوعاتی است که در همایش آموزشی «غرب به مثابه تاریخ نیست انگاری» مطرح شده و از سلسله همایش های سومین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی که به همت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در دهکده تحقیقاتی وسف در حال برگزاری است.