نگار احمدی: شهریور فصل بودجه است.دستگاه بودجه ریزی کشور یعنی سازمان برنامه و بودجه با فراخوانی که به دستگاههای اجرایی کشور و استانها می دهد،از آنها می خواهد تا برآورد درآمد-هزینه خود را نسبت به بودجه سال آینده اعلام کنند.این برآوردها معمولا نسبت به هزینه ها و برنامه های آتی و البته اهداف برنامه های توسعه ای به سازمان برنامه و بودجه اعلام می‌شود. معاونت بودجه بعد از دریافت برآوردها و پیشنهادها مسیر بودجه سال آینده را مشخص کرده و به دولت اعلام می کند.
هرسال شهریور ماه به نیمه نرسیده،بخشنامه بودجه از سوی رییس جمهوری به دستگاهها ابلاغ می شود.عموما رییس جمهور با توجه به اهداف برنامه ششم خطوط کلی بودجه را مشخص می کند که عمدتا رویکردهای رشد درون زا، برونگرا، دانش بنیان، عدالت محور و سیاست های اقتصاد مقاومتی را در بر می گیرد.
حسن روحانی در رقابت های انتخاباتی دور دوازدهم ریاست جمهوری وعده داد که نرخ رشد اقتصادی طی 4 سال دولت دوازدهم به 8 درصد برسد.رقمی که لازمه دستیابی به آن داشتن بودجه های منضبط و بدون کسری و البته در نظر گرفتن منابع قابل توجه در بخش‌های عمرانی است.با این حال عملکرد سالهای گذشته در بودجه های عمرانی نشان می دهد که فقر منابع یکی از مهمترین موانع تکمیل پروژه های عمرانی بوده است.
این کمبود منابع عمدتا به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت اتفاق افتاده و بخشی نیز به دلیل بدهی های به جای مانده از دو دولت نهم و دهم بوده است.با این حال دولت یازدهم تلاش کرد تا با اصلاح ساختار بودجه،ابتدا انضباط را به بودجه کشور حاکم کند و سپس برای بودجه های عملکردی برنامه ریزی کند.
برهمین اساس چهار بودجه ای که دولت یازدهم به مجلس ارایه کرد،طبق برنامه زمان بندی شده ارایه شد که نخستین گام برای اصلاح ساختار بودجه ریزی در ایران بود.
دومین حرکتی که در روند اصلاح بودجه‌ریزی کشور صورت گرفت، کاهش میزان کسری های بودجه بود. هرچند در این مسیر هنوز موفقیت کامل بدست نیامده و امسال هم کسری بودجه پیش بینی شده است، اما هرچهار بودجه دولت «متمم» نداشته که این موضوع نشان می دهد دولت یازدهم برداشت های اضافی بابت هزینه های خود نداشته است.
سومین ویژگی چهار بودجه گذشته،در بخش عملکردها بدست آمده است.تحقق بالای 90 درصد درآمدهای مالیاتی و البته تخصیص بیش از 60 درصد بودجه های عمرانی به پروژه های نیمه تمام، نوید بخش این نکته است که تخصیص‌های بودجه به ریل خود بازگشته است.
بودجه جدید با تمدید ریاست
محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه اخیرا گفته است که بودجه‌ریزی سال 97 تفاوت ماهوی با گذشته وجود دارد و قدرت بودجه‌ریزی از استانها منتقل شده و بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد انجام می‌شود.این بدان معناست که یکی از طرح‌های روی زمین مانده بودجه ریزی هم به زودی در دولت یازدهم به مرحله عمل خواهد رسید.
ظاهرا قرار است در شکل جدید بودجه ریزی، سازمان‌های استانی سه ماه به سه ماه درباره عملکرد خود گزارش دهند تا بودجه سه‌ماهه بعدی به آنها اختصاص یابد.هدف دیگر این بودجه ریزی تمرکز زدایی از تهران و انتقال بودجه به استانها است.
بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد یا همان بودجه عملياتي يک نظام مديريتي براي ارتقاي اثربخشي مصرف منابع در سازمانها از گذشته های دور مورد توجه جدي دولتها بوده است. در اين نظام اعتبارات بودجه اي برمبناي عملکرد واحدهاي سازماني در راستاي توليد خدمات و يا دستيابي به پيامدها تخصيص یافته و بدين ترتيب سازمان ها به سمت افزايش شفافيت درنحوه مصرف منابع براي انجام فعاليت‌ها، توليد خروجي ها و دستيابي به اهداف و استراتژي ها و نيز پاسخ گويي بيشتر سوق داده می شود.
در بودجه ريزي مبتني بر عملکرد طبقه بندي عمليات به نحوي است که هدفها شفاف تر بيان مي شوند، ارزيابي بودجه آسانتر بوده و در روش هزينه يابي ان ارتباط بين داده و ستاده مورد توجه قرار مي گيرد که مهمترين هدف نظام بودجه ريزي مبتني بر عملکرد اصلاح نظام مديريت بخش عمومي و افزايش اثر بخشي مخارج اين بخش است.
نوبخت البته گفته است که برای اجرای این برنامه بزرگ سازمان برنامه و بودجه در نظر دارد از کارشناسان اقتصادی نظرخواهی کند.موضوعی که البته در چهارسال گذشته کمتر اتفاق افتاده و می توان این برنامه را ههم به فال نیک گرفت.
نوبخت اگر چهارسال آینده هم رییس سازمان برنامه و بودجه بماند،یکی از طولانی ترین دوران ریاست را در این سازمان به خود اختصاص خواهد داد.دورانی که می تواند زمینه ساز اصلاح ساختار در این سازمان 70 ساله باشد .چه آنکه یکی از آفت های این سازمان عدم ثبات مدیریت در سالهای گذشته بوده است.
آنتی کسری بودجه
اگرهمه ساختارها در بودجه اصلاح شود،بازهم حتما آفت کسری بودجه باقی خواهد ماند.چه آنکه بودجه کشور وابسته به درآمد نفت است.هرچند در چهاربودجه گذشته تلاش دولت این بوده که از وابستگی به درآمد نفت فارغ شود،اما کسری بودجه همچنان امری گریز ناپذیر است.
همین موضوع سبب شده تا امسال هم بودجه به آفت کاهش بهای نفت گرفتار شود. قیمت نفت در بودجه امسال ۵۰ دلار در نظر گرفته شده بود، اما قیمت ها در بازار جهانی تا 41 دلار در هر بشکه هم سقوط کرد.
هرچندبخشی از نفت ایران به صورت پیش فروش شش ماهه است،اما با این حال باید انتظار داشت که کسری بودجه ناشی از کاهش بهای نفت از نیمه دوم سال به بودجه کل کشور وارد شود.آنطور که محمدباقر نوبخت گفته از ۳۴۶ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده درآمد نفت حدود ۳۰۹ هزار میلیارد تومان تحقق می‌یابد.
اگرچه برنامه صرفه‌جویی و پس‌انداز مبتنی بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به دستگاهها ابلاغ شده،اما نوبخت اعلام کرده که برنامه‌ای برای صرفه جویی در هزینه های جاری و عمرانی در دستور کاراست .با این حال توصیه کارشناسان به دولت این است که در کنار اصلاح ساختارهای بودجه ریزی برای قطع وابستگی بودجه به درآمد نفت در چهارسال آینده اقدام کنند.چه آنکه سازمان برنامه و بودجه اکنون بهترین فرصت را دارد که در ثبات مدیریتی بدست آمده، ساختار بودجه کشور را اصلاح کند.
3535
نظر شما