اعلان راهبرد شش‌گانه ترامپ مبنی برتشدید تحریم‌ها علیه ایران و حتی تهدید مجدد به خروج کامل از برجام در صورت عدم اعمال خواسته‌های وی از سوی کنگره و یا در صورت بی‌توجهی شرکای اروپایی به اتخاذ مواضع مشترک در آینده، سرانجام این توافق چندجانبه بین‌المللی را در شرایط سخت پیچ تاریخی خود قرار داده است.

همچنین نطق غیر منطقی توام با خشونت کلامی وی در ارتباط با دولت وملت ایران و بکارگیری وقیحانه واژه جعلی خلیج عربی از سوی ترامپ ضمن ایجاد همصدایی در میان گروههای سیاسی داخلی ایران، مخالفت علنی اروپا ونیز نهاد بین المللی را هم درپی داشته است.

گرچه انتظارآن می رفت پس از اعلان این راهبرد چا لش زا ازسوی ترامپ سران رژیم صهیونیستی در کنار عربستان با ذوق وشوق عجیب ضمن ستایش از اقدام جدید وی همچنان در تلاشند که از طریق آپیک (گروه تندرولابی صهیونیستی در کاخ سفید وکنگره )با طرح مجددادعاهای واهی در قالب ایران هراسی برتصمیم کنگره ومجلس نمایندگان آمریکا درمورد تداوم برجام تا ثیر منفی داشته باشند.

در هرصورت، مو ضوع پرونده هسته ای به یک متغییر تا ثیر گذار در روند یکپارچگی دوسوی آتلانتیک بدل گشته است. بطوریکه اروپا ضمن رد گفته های ترامپ همچنان از پایبندی ایران به برجام وتایید مکرر آن از سوی آزانس بین المللی اتمی حمایت می کنند. بنابراین واقعیت های موجود نشان از دشواری های جمهوری خواهان وگروههای تندرو حامی اسراییل در سنا ومجلس نمایندگان در ردکلی برجام دارد .

این درحالی است که در فردای توافق وحصول برجام ایران برای گسترش مناسبات اقتصادی وسیاسی با کشورهای جهان به ویژه اروپا تلاش گسترده ای را بکاربسته است . از دیگر سو ، سفر فدریکا موگرینی ، نماینده اتحادیه اروپا در سیاست خارجی به تهران ، نقطه عطفی در روابط ایران با این اتحادیه به حساب می آید . سفر هیات مختلف اروپایی وتمایل به بستن قراردادهای اقتصادی با ایران وحتی ذوب شدن یخ های روابط تهران - لندن با باز گشایی رسمی سفارت این کشور نشان می دهد که قاره سبز به ویژه شرکای سا بق اقتصادی ایران (آلمان-فرانسه - ایتالیا ... ) بدنبال سرمایه گذاری های کلان و راهبردی در حوزه انرژی وصنایع ایران هستند .

همچنین کشورهای مهم اتحادیه اروپا چون آلمان و فرانسه همگرایی وهمراهی بیشتر با سیاست های خارجی آمریکا در بحران های نظیر اوکراین ، سوریه و عراق را متناسب با منافع ملی خود نمی دانند. در این راستا عمدترین شکاف آتلانتیکی را می توان حول محور تروریسیم وحضور گروههای تجزیه طلب تکفیری در عراق و سوریه و لبنان نیز مشاهده کرد .

این روزها اندیشکده آمریکایی تز خاورمیانه جدید و تجزیه کشورهای منطقه را در دستورکار قرار دادند وبه رغم سیاست های اعلانی دولت امریکا در مبارزه با داعش ودیگر گروههای تکفیری اقدام عملی در مبارزه با تروریسم قابل مشاهده نیست. این درحا لی است که کشورهای اروپایی نسبت تغییر جعرافیایی منطقه خاورمیانه ورشد تروریسیم وسرایت آن به قاره سبز بسیار نگرانند. درچنین شرایطی به رغم اختلافات اید ئولوژیکی ومسایل حقوق بشری با ایران برسر حفظ وضع موجود ومبارزه با تروریسیم هم داستان شده اند.

نگاه ویژه اروپا به مقوله امنیت وصلح سازی در منطقه واستفاده از توانمندی های ایران دراین مسیر بسیار مهم است . و فلذا جدا از منافع پررونق ا قتصادی وجایگاه ایران در منطقه به عنوان کلیدی ترین کشور درحل وفصل منازعات واستقرار امنیت پایدار باعث شده است که تمام نگاه قاره سبز به چگونگی خاتمه بحران هسته ای ایران و تداوم همکاری های چند جانبه دوخته شود .

بنابراین فرایند تحولات مربوط به پرونده هسته ا ی ایران مدلی از یک تجربه بین المللی را نشان می دهد که به رغم همسویی نمادین دو سوی آتلانتیک وتعقیب منافع مشترک تعارض نهفته رانیز در میان منافع آنها برملامی کند .

اتحادیه اروپا پس از فروپاشی شوروی سابق واستیلای هژمونی یک جانبه نظامی آمریکا پس از اعلان تز نظم نوین جهانی از سوی بوش پدر تلاش هایی را برای پی ریزی سیاست مستقل بعمل آورده است در این مسیر پس از مطرح شدن پرونده هسته ای ایران به عنوان موضوع امنیتی نزد مجامع بین ا لمللی تلاش کرد در پرونده هسته ای ایران نیز همان نقش مستقل وسازنده را ایفا گر باشد. در این میان توافق چهار جانبه ایران ، آلمان ، انگلیس ، وفرانسه در پاریس نشانه هایی از استمرار جریان مقاوم اروپا در برابر نومحافظه کاران آمریکا برای استقرار سیستم تک قطبی درجهان بود .

در هرصورت اروپا از سال 1383 با فعال شدن جدی در پرونده هسته ای ایران وکنترل بحران در خاورمیانه به نوعی ایده نومحافظه کاران آمریکایی را برای تداوم بی ثباتی ها در عراق وافغانستان وتحمیل اراده با طل سازد. در واقع اروپا با سهم خواهی از پرونده هسته ای ایران بدنبال یا فتن هویت مستقل واعاده حیثیت در مقابل آمریکا بوده وهست . بنابراین در شرایط سخت موجود بازتاب رقابت قدرت پنهان وآشکار بین المللی میان طرفین منازعه شرایط مثبتی را برای نزدیکی ایران واروپا می تواند ایجاد کند.

در این مقطع حساس کشورهای اروپایی به درستی به درک روشن رسیده اند که هرگونه محددود سازی ایران در کسب فناوری هسته ای صلح آمیز علاوه برحاکمیت دوگانه در قالب سیاست یک بام دوهوا وتبیعیض آمیز به مخاطرات هسته ای شدن منطقه خاورمیانه شتاب بیشتر خواهد بخشید . چرا آمریکا هرموقع بحث سلاح های هسته ای در سازمان ملل متحدد مطرح می شد که با وتو خود ما نع هرگونه اثر بخشی تلاش های ایران وکشورهای عربی برای استقرار خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای می شود .

دفاع مکرر آمریکا از تجهیز رژیم صهیونیستی به سلاح های هسته ای وغیر متعارف وتلاش همزمان برای فروش تسلیحات پیشرفته به کشورهای عربی گواه متقن از ریاکاری سران کاخ سفید برای ایجاد امنیت وممانعت از گسترش جنگ درمنطقه بحران زده خاورمیانه هست .

همان‌طوری‌که درپاسخ مقامات ایران به ویژه ریئس جمهور ایران نیز در قبال لفاظی ها ودرشت گویی شخص ترامپ نیز به درستی تبیین شد ایران از سوی کشورهای غربی به ویژه آمریکا با تهدید نظامی واقتصادی روبروگشته ، نمونه عینی آن حمایت کلیت جهان غرب به همراه عربستان وکشورهای همسو با تجاوز صدام به ایران ونیز بمباران موشکی وهوایی شهرهای مختلف درجنگ هشت سا له تجلی یافت .

بنابراین تجربه تاریخی مردم ایران از عملکرد آمریکا درضدیت با یکپارچگی ووحدت ملی آن وتلاش برای بسط تروریسم در اشکال مختلف درمنطقه نشان می دهد که حتی منقدین سرسخت نظام اسلامی چه در داخل وخارج نیز نمی توانند به سیاست های اعلانی واعما لی ترامپ خوشبین باشند

همچنین بیشتر کارشناسان بین المللی براین باورند سیاست خارجی دولت ایران در وضعیت فعلی به ویژه پس از توافق برجام برمبنای اعتماد سازی متقابل وفرصت سازی مناسب نتیجه بخش بوده ومنجر به وتهدیدزایی از منطقه گردید در هر صورت گرچه اروپا از فرصت طلایی پیش آمده برای بهبود روابط وحل وفصل منازعه به درستی استفاده نکرد واین فرصت سوزی آسیب هایی برمنافع مشترک وارد می سازد . با این وجود، ایران ثابت کرده با حفظ دستاوردهای هسته ای خویش در شرایط عا دلانه وبرابر حاضر به گفتگو است .

سیر تحولات روابط خارجی اتحادیه اروپا با ایران به رغم فراز وفردوها ی دامنه دار نشان می دهد که یک نوع تعلق وپیوند مشترک برای باسازی روابط واقدامات اعتمادساز برای زودون ذهنیت منفی تاریخی بوجود آمده واین شرایط در حل وفصل پرونده هسته ای ایران ملموس‌تر است.
 
در وضعیت فعلی به رغم برخی دشواری های موجود در روابط ایران واتحادیه اروپا همانطوریکه اشاره شد تعلقات سیاسی واقتصادی برپیوند مجددوباسازی روابط متقابل تاکید دارد از این منظر گرچه ترامپ مانع بس دشوار در راستای اجرایی شدن بند بند توافق برجام محسوب می شود باین وجود نگرانی اروپا از گسترش نا امنی درمنطقه پس از برهم خوردن برجام وشروع قطعی شتاب زده فعالیت هسته صلح آمیز وتداوم بحران شبه جزیره کره نشان می دهد اروپا در تلاش خواهد بود برجام به قوت خود باقی بماند امری که خواسته روسیه وچین هم هست .

از دیگر سو ،با توجه چشم انداز نگران کننده حل وبحران اوکراین و عدم تمایل روسیه به امتیازدهی بیشتر و حتی استفاده از نفت به عنوان سلاح استراتژیک می توان گفت اروپا برای خروج از بحران بدنبال همکاریهای در حوزه نفتی وگازی است .

همچنین بازار بکر ایران مستعد سرمایه گذارهای خارجی به ویژه درصنایع سنگین است بنابراین با تداوم برجام به عنوان توافق چند جانبه در شورای امنیت سازمان ملل متحدد ، شرکت های مختلف اروپایی چشم به بازار ایران دوخته اند ودر تلاش اند سهم قابل توجهی را از این بازار بزرگ به خود اختصاص بدهند . گرچه براساس ماده 19 برجام وماده 14 ضمیمه دو آن ، تحریم های ارو پا علیه ایران بعد از اجرای تعدات ایران (ماده15ضمیمه 5)وراستی آزمایی آزمایی آژانس تعلیق می شو دوشاید سا ختار تحریم ها اروپا حفظ وروند تعلیق مدت دار تدریجی خواهد بود ولی آنچه مسلم است حتی رد احتما لی برجام از سوی کنگره آمریکا موجب باز گشت روابط ایران واتحادیه اروپا به دوره قبل از توا فق نخواهد شد .

در هرصورت دیپلماسی چند جانبه ایران و تغییر در ساختار نظام بین الملل با توجه جابجایی قدرت وظهور قدرت های جدید منطقه ای نظیر هند وبرزیل و آرژانتین شرایط سختی رابرای کنشگران اصلی بین المللی از جمله اروپا وآمریکا بوجود آورده واز دیگر سو چین در کنار قدرت نظامی روسیه در تبدیل شدن به یک بازیگر فرامنطقه ای است .

چین وروسیه ای علنا اعلام داشتند دیگر بعد از تصویب برجام از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحدد دیگر به قطعتنامه ضد ایرانی پایبند نخواهند بود ولذا هر گونه تلاش مجدد گروههای تندرو کاخ سفید در کنار اسراییل وعربستان برای تداوم اختلافات میان ایران وغرب برسر موضوع هسته ای نتیجه بخش نخواهد بود .

لذا احساس می شود کشورهای اروپایی به این درک مشترک رسیدند حفظ ساختار تحریم های ظالمانه علیه ایران و همراهی با جناح تندرو حاکم با کنگره ومجلس نمایندگان آمریکا ضمن ایجاد بستر مناسب برای حضور پایدار روسیه وچین وقدرت های نوظهور دربازار پرسود ایران منجر به افزایش ناامنی بیشتر در منطقه آشوب زده خاورمیانه گردد .

با این نگاه وفضای پسا تحریمی سیاست خارجی ایران با تحرک بخشی بیشتر به گشایش همکاریهای اقتصادی وعقد قراردادها با شرکت های چند ملیتی فضای روشنی را ترسیم کرده است گرچه بیشتر درقالب منطقه گرایی دنبال شده ولی این سیا ست ها با منافع اتحادیه اروپا همپوشانی دارد .

بنابراین دریک نکته اساسی می توان بیان کرد که اصرار ترامپ وتیم امنیتی وی درکاخ سفید برای تشدید تحریم ها وحتی خروج کامل ازآن ،ضمن نقض روح برجام شکاف موجود میان دوسوی آتلانتیک بیش ازگذشته نمایان خواهد ساخت. همچنین این فرصت را برای اسراییل وعربستان دومتحد استراتژیک آمریکا فراهم می سازد که درقا لب ایران هراسی با تشدید حمایت از نظامی گری ورشد مجددجریانات تکفیری - سلفی منطقه را با چرخه ای از آشوب ساختاری روبروسازند.

داوداحمدزاده دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری عمومی

کد خبر 717563

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
8 + 9 =