پایان ققنوس‌وار ماموریت امید

فرماندهی استراتژیک ایالات متحده با انتشار بیانه‌ای، اعلام کرد ماهواره امید روز پنجم اردیبهشت ماه وارد جو زمین شده و طی سقوط در جو، نابود شده است. بر اساس این بیانیه، ورود ماهواره امید به جو احتمالا در بازه‌ای 8 ساعته به مرکزیت 3:42 بامداد به وقت جهانی (8:12 بامداد به وقت تابستانی ایران)، بر فراز منطقه‌ای در اقیانوس اطلس جنوبی و شرق بوینس‌آیرس، پایتخت آرژانتین روی داده است.

هنوز هیچ گزارشی از مشاهده ورود ماهواره امید یا تایید این گزارش منتشر نشده است. هم‌چنین گزارشی نیز از سوی رصدگران مستقل ماهواره‌ها در مورد مشاهده یا عدم مشاهده ماهواره امید در مدارش منتشر نشده است.

ماهواره امید که شامگاه 14 بهمن به فضا پرتاب شد، ماهواره‌ای کوچک و در رده میکروماهواره بود که ماموریت آن حدود 50 روز به طول انجامید. طی این مدت، پژوهشگران فضایی ایران توانستند آزمایش‌های فراوانی را با موفقیت پشت سر بگذارند و دستاوردهای ارزشمندی درمورد طراحی و ساخت ماهوراه، ارتباط با ماهواره و بالعکس، تعیین مسیر حرکت و تله‌متری بدست آورند. اما با پایان یافتن ذخیره انرژی باتری‌های این ماهواره، امید برای همیشه خاموش شد.

ماهواره امید در ابتدا در مداری بیضی‌شکل و نزدیک به سطح زمین قرار گرفت. بیشینه ارتفاع این مدار از سطح زمین 378 و کمترین ارتفاعش 245 کیلومتر بود. این مدار که اصطلاحا مدار ارتفاع پایین یا لئو نامیده می‌شود، در تماس با لایه‌های فوقانی جو زمین است و از این‌رو، تمام ماهواره‌هایی که در این ارتفاع قرار می‌گیرند، انرژی خود را در اثر اصطکاک با جو از دست می‌دهند و آرام آرام به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند. این روند تا آنجا ادامه می‌یابد که ماهواره به ارتفاع حدود یکصد کیلومتری سطح زمین برسد. در حوالی این ارتفاع، غلظت جو و تاثیر اصطکاک به‌قدری افزایش می‌یابد که ماهواره عملا در مسیری منحنی، سقوط می‌کند و در جو می‌سوزد.

رفتار جو در ارتفاع‌های پایین تحت تاثیر عوامل بسیار زیادی است و از این‌رو نمی‌توان روند کاهش ارتفاع ماهواره، زمان ورود و نقطه برخورد آن به سطح زمین را پیش‌بینی کرد. پیش‌از این، فرماندهی استراتژیک ایالات متحده که بنا به وظیفه‌اش، وضعیت تمام ماهواره‌های زمین را زیر نظر دارد، پیش‌بینی کرده بود که ماهواره امید در بازه‌ای یک ماهه از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیرماه وارد جو زمین می‌شود. اما عدم قطعیت در چنین پیش‌بینی‌هایی فوق‌العاده زیاد است؛ بخصوص این‌که ماهواره امید در این چند روزه در مداری به ارتفاع بیشینه حدود 155 و کمینه 140 کیلومتری از سطح زمین گردش می‌کرد.

از آن‌جایی‌که ارتباط رادیویی ماهواره امید با زمین قطع شده است، جز با استفاده از رادارهای پرقدرت یا رصدهای تلسکوپی نمی‌شد مسیر و ارتفاع ماهواره امید را پیش‌بینی کرد. از سوی دیگر، ماهواره امید با ابعاد 40 سانتی‌متر، بسیار کم‌نور است و نمی‌توان آن را به سادگی رصد کرد. بسیاری از رصدگران که برای رصد ماهواره امید اقدام کرده بودند، این ماهواره را با مرحله دوم موشک سفیر2 که این ماهواره را در مدار زمین قرار داد و در فاصله نه‌چندان دوری از این ماهواره به دور زمین گردش می‌کرد، اشتباه گرفته بودند.

البته ذکر این نکته لازم است که ورود به جو، سرنوشت تمام ماهواره‌هایی است که در مدارهای نزدیک به سطح زمین گردش می‌کنند. اگر گزارش فرماندهی استراتژیک ایالات متحده صحت داشته باشد، با توجه به ابعاد ماهواره امید می‌توان گفت که این ماهواره در اثر اصطکاک شدید با جو زمین، در مسیر سقوط خود متلاشی شده است و بعید به‌نظر می‌رسد که بقایایی از آن به سطح زمین رسیده باشد که این، سرنوشتی مشابه بسیاری دیگر از ماهواره‌هایی است که در این پنجاه سال اخیر به فضا پرتاب شده‌اند.

هرچند که هنوز مشخص نیست گزارش فرماندهی استراتژیک ایالات متحده تا چه اندازه صحت داشته باشد (که با توجه به سابقه و دقت اطلاعات این مرکز، بعید به‌نظر می‌رسد نادرست باشد)؛ اما مهم این است که ماموریت ماهواره امید با موفقیت به پایان رسید و فصل نوینی در دستاوردهای علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران گشود.

(توجه: عکس ابتدای مطلب، مربوط به یک شهاب در جو زمین است که احتمالا منظره ورود ماهواره امید درون جو زمین، شبیه به آن است)