پروانه حجت: این روزها در بسیاری از مقالات و اخبار خارجی سخن از استفاده بیش از حد داروهای محرکی همچون «ریتالین» در میان دانش‌آموزان و دانشجویان است؛ دارویی که بدون توجه به موارد صحیح استفاده از آن، بدون نسخه یا تجویز پزشک خریداری میشود.
گزارشها نشان دادهاند که سوءمصرف آن عوارض جانبی ناخواستهای نیز بهجا میگذارد. آنچه در این میان ذهن بسیاری از افراد بهخصوص والدین و مربیان را مشغول میسازد این است که آیا در ایران هم مصرف این داروها در میان محصلان متداول است؟ آیا اثرات جانبی آن خطرناک است و سوالهای بسیار دیگری که شاید شنیدن پاسخ آن از زبان افراد صاحبنظر و متخصص خالی از لطف نباشد.
دکتر محمدعلی همتی، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نظر خود را راجع به ریتالین و نحوه عملکرد آن اینگونه بیان می‌کند:« اصولا داروهایی همانند آمفتامین، دکستروآمفتامین و ریتالین داروهایی محرک هستند و ترشح دوپامین را زیاد کرده و تاثیر آن را در مغز بالا میبرند، وقتی دوپامین زیاد میشود فرد احساس ازدیاد انرژی و کاهش خوابآلودگی و خستگی می‌کند. در عین حال توجه و تمرکز فرد، البته بهطور مقطعی بالا میرود»
عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر عدم استفاده خودسرانه از این دارو ادامه میدهد:«این دارو وابسته به دوز است یعنی اگر مصرفش زیاد شود ممکن است اثرات جانبی متعددی درپی داشته باشد همانند بیقراری،بیخوابی و لرزش اندامها ،حتی در موارد شدید ایجاد نوعی جنون کرده و فرد دچار توهمات و گاهی هذیان میشود بنابراین موارد مصرف آن حتما باید با توصیه پزشک باشد.»
دکتر همتی در ادامه، موارد مصرف دارو را نام میبرد: «ریتالین موارد مصرف دارویی در درمان کودکان مبتلا به بیشفعالی یاADHD دارد، همچنین در درمان افراد مبتلا به حملات خواب یا نارکولپسی که گاهی همراه با فلج عضلانی است نیز بهکار میرود؛ از دیگر موارد مصرف آن درمان بعضی از انواع افسردگیها است. بنابراین این دارو اگر صحیح و بهجا و بنا به تشخیص پزشک و روانپزشک مصرف شود کارایی خوبی دارد و نباید دیدگاه بدی به آن داشت.»
این پزشک تاکید می‌کند: «مهم این است که سرخود مصرف نشود. یکی از نگرانیهای موجود درمورد سوءمصرف این دارو، خطر ایجاد وابستگی در فرد است، بنابراین دانشجویان باید توجه داشته باشند که برای افزایش توجه و تمرکز از آن استفاده نکنند و در نظر داشته باشند که این دارو در افراد مختلف تاثیرات متفاوت دارد یعنی در بعضی از افراد نهتنها ایجاد تمرکز نمیکند بلکه باعث ایجاد حواسپرتی و اختلال در توجه و تمرکز نیز میشود.»
دکتر همتی در پایان خاطرنشان ساخت که در ایران هم موارد مصرف خودسرانه این دارو دیده میشود بهخصوص میان دانشجویان و دانش‌آموزان، ولی آمار دقیقی در این خصوص در دست نیست، وی گفت: «آنچه مسلم است خوشبختانه هنوز در ایران مصرف آن میان محصلان متداول نشده است و خانوادهها با نظارت بر دوستیها، رفتار و عملکرد فرزندان میتوانند تا حد زیادی از بروز چنین وقایعی پیشگیری کنند.»
دکتر کتایون خوشابی، فوق تخصص روانپزشکی کودکان و عضو هیئت علمی دانشکاه علوم بهزیستی و توانبخشی که تجربیات ارزندهای در درمان کودکان مبتلا به بیشفعالی دارد این دارو را تایید شده و مفید در درمان این کودکان دانسته و میگوید: « ریتالین اگربهصورت طبی و نسخهای برای کودکان بیشفعال مصرف شود؛ صورتی علمی و قانونی دارد ولی متاسفانه خیلی از اوقات به صورت خودسرانه برای ایجاد تمرکز و توجه و مقابله با خواب استفاده میشود؛ حتی در کشور خودمان نیز گاهی دیده میشود که برخی از دانشجویان، بهخصوص دانشجویان رشتههای علوم پزشکی که با این دارو آشنا هستند آن را بدون توجه مصرف میکنند.»
خوشابی از این موضوع ابراز خوشحالی می‌کند که «البته هنوز مصرف آن در میان دانشجویان ایرانی رواج نیافته است. خصوصیتی که این داروها دارند، ایجاد وابستگی به مرور زمان است. بنابراین تنها توسط پزشکان و روانپزشکان باید تجویز شود و به دانشجویان توصیه میشود که به اثرات موقتی این داروها توجهی نکنند زیرا خطرات سوءمصرف آن گاه جبران ناپذیر است.»
نظر شما