اگر در دوران ریاست جمهوری اسلام کریم اف به دلیل رویکرد درون گرا و واگرایانه، فرصت های زیادی برای کشورهای منطقه برای همکاری با ازبکستان ایجاد نشد، اما با آغاز ریاست جمهوری آقای میرضیایف می توان امیدوار بود که ازبکستان سیاست های همگرایانه را دنبال نماید.
ازبکستان یک جمهوری مهم و تاثیرگذار در آسیای مرکزی است، موقعیت جغرافیایی مناسبی در این منطقه دارد و نیمی از جمعیت آسیای مرکزی را در خود جا داده است. تولید ناخالص داخلی این کشور ۶۷ میلیارد دلار(۲۰۱۷) به اندازه نیمی از تولید داخلی قزاقستان است که جمعیتی برابر نصف جمعیت ازبکستان دارد.
میرضیایف دومین رئیس جمهور ازبکستان بعد از استقلال، در ۲۳ آوریل ۲۰۱۷ در خصوص محورهای سیاست خارجی بر عدم مشارکت کشورش در بلوک‌های نظامی و سیاسی تاکید کرد و تاسیس پایگاه‌های نظامی خارجی و ارائه تسهیلات نظامی به کشورهای خارجی در سرزمین ازبکستان را غیر قابل پذیرش خواند. وی بر مشارکت راهبردی با روسیه و چین و توجه خاص به سازمانهای مشترک ا لمنافع و شانگهای و توسعه گردشگری و کسب سرمایه گذاری خارجی نیز اصرار ورزید. ازبکستان در این دوره بر توجه به توسعه روابط با همسایگان دور و نزدیک خود تاکید داشته و در واقع به سوی تقویت سیاست همسایگی گرایش یافته است.
تغییرات و تحولات در ازبکستان جدی است و نشان می دهد که این کشور از رویکردهای بدبینانه دوران اسلام کریم اف فاصله گرفته و فرصت های همکاری با تاشکند برای همه کشورهای منطقه از جمله ایران فراهم است.
در حوزه اقتصادی، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان می توانند برای مقاوم سازی اقتصاد خود همکاری و شراکت دراز مدت داشته باشند. برنامه های دولت ایران برای توسعه صادرات و اعطای مشوق ها و تسهیلات بازرگانی به بازرگانان جمهوری ازبکستان جذابیت دارد. دولت ایران به تازگی با هدف توسعه صادرات، مشوق هایی به کار گرفته است که بر مبنای آن حتی واردکنندگان کالاهای ایرانی در ازبکستان، می توانند از بانک های ایران وام دریافت کنند.
در عین حال مهمترین زمینه همکاری بین ایران و ازبکستان، موضوع حمل و نقل و ترانزیت است. جمهوری ازبکستان محصور به خشکی بوده و برای رسیدن به آب های آزاد باید حداقل از دو کشور عبور کند. ایران پل اتصال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به خلیج فارس و دریای عمان بوده و مهمترین مسیر عبور برای ازبکستان است. مسئله ترانزیت کالا بخصوص پنبه ازبکستان از مسیر ایران در دوران اسلام کریم اف هم اهمیت داشت و وی به همین دلیل در مراسم افتتاح خط آهن سرخس - تجن که آسیای مرکزی را از طریق راه آهن سراسری ایران به بندر عباس متصل می کند نیز حضور داشت.
ازبکستان در مسیر توسعه اقتصادی به الگوی کره جنوبی می نگرد. الگوی اقتصادی توسعه کره جنوبی متکی بر استفاده از حمل و نقل دریائی و استفاده از بنادر برای تسهیل در صادرات گسترده کالا است. ازبکستان برای اجرای این الگو نیاز به بندر و بارانداز دارد و در دوره اسلام کریم اف نیز با اجاره یک انبار بزرگ در بندرعباس، از این بندر برای صادرات پنبه استفاده می کرد. اگر ایران بتواند این قبیل امکانات را در اختیار ازبکستان قرار دهد، می تواند نقش تاثیرگذاری در اقتصاد ازبکستان داشته و از درآمد ترانزیتی مناسب برخوردار گردد. البته ازبکستان در حوزه ترانزیت به مسیر افغانستان نیز امید بسته که با توجه به وضعیت نامناسب امنیتی در افغانستان بخصوص بعد از ظهور داعش در این کشور، نمی توان به استفاده از این مسیر امید بست. در صورت استقرار امنیت در افغانستان، اتصال مزارشریف به هرات می تواند این کشور را به کراچی و دریای عمان متصل سازد.
موضوع دیگر که می توان با ازبکستان همکاری داشت، مبارزه با تروریسم است. نگاه داعش به آسیای مرکزی و صدور تفکر تکفیری از سوی افغانستان، همواره موجب نگرانی تاشکند بوده است و برای مبارزه با تروریسم در گذشته نیز همکاری های بین تهران و تاشکند وجود داشته است. این موضوع تا جایی برای ازبکستان مهم بود که در زمان ظهور طالبان، مرحوم اسلام کریم اف حاضر به همکاریهای امنیتی با ایران شده بود. میرضیایف که امنیت را مقدمه توسعه اقتصادی می داند، از نقش ایران در تامین امنیت منطقه مطلع است و همکاریهای ایران و ازبکستان را در این چارچوب مثبت ارزیابی می کند.
در حوزه فرهنگی ازبکستان از آغاز استقلال به دنبال هویت سازی بوده و در این رابطه توجه به مواریث مشترک فرهنگی می تواند موضوع مهمی برای همکاری باشد. می توان نسبت به ثبت مشترک مواریث فرهنگی، بهره برداری از نسخ خطی و همچنین برگزاری همایش های بین المللی برای معرفی این مواریث به جهان، اقدام کرد و توسعه مناسبات فرهنگی را شاهد بود.
تغییرات در ازبکستان جدی است و بنابر همین مسئله، استقبال ایران از تغییرات در ازبکستان اهمیت دارد. در این مقطع طراحی دستگاه دیپلماسی برای تقویت روابط با ازبکستان در دوره پسا کریم اف، با رویکرد عمل گرایانه می بایست در دستور کار قرار گیرد.
نظر شما