شصت سالگی دانش مدیریت در ایران

بدون شک "علم اداره" مولد و موجد آثار عظیمی چون اهرام ثلاثه، دیوار چین و کاخ تخت جمشید بوده است پس اگر از "فردریک تیلور" بعنوان آغازگر "مدیریت علمی" یاد می شود، ناظر به تحولات جدید و تجربیات نظام صنعتی معاصر است اما در ایران از تاسیس دانشکده "علوم اداری و مدیریت بازرگانی"- که پیشتر در دانشکده حقوق و ادبیات توسط آمریکایی ها تاسیس شد- تاکنون که به عنوان "دانشکده مدیریت"فعالیت می کند 60 سال می گذرد.اگر این زمان را به دو دوره پیش از انقلاب اسلامی و بعد از آن تقسیم کنیم زمانی تقریباً مساوی بدست خواهد آمد که نگاهی اجمالی به آن مناسب است. من از نخستین دانشجویان پس از انقلاب و ورودی سال 1362 هستم که پس از انقلاب فرهنگی در نخستین کنکور سراسری پذیرفته شدند. انچه از استادان برجسته پیش از انقلاب شنیده ام اینکه رشته مدیریت به شیوه "تئوری-عملی" و با اشراف بالاترین مقام سیاسی کشور و تحت نظارت عالیه دولت های وقت اقدام به گزینش دانشجو، آموزش و پرورش بهترین استعدادهای کشور می کرد ونزد صاحب منصبان وقت اهمیت زیادی داشت که حلاجی آن مجالی ویژه می طلبد اما در بخش دوم خود شاهدم این رشته هیچگاه از سوی مسئولین در مقام عمل- نه نظر- جدی گرفته نشد. گرچه، همواره مشکل اصلی کشور عدم "مدیریت شایسته" عنوان شده و می شود. راستی چرا پس از شصت سال فعالیت مستمر هنوز مدیران شاخص کشور انگشت شمار و اینقدر محدود است؟ آیا نظام آموزشی کشور و سرفصل های دروس دانشگاه ها و دانشکده ها نارساست؟ استادان و دانشجویان کارایی لازم را نداشته اند یا ساختار نظام اداری کشور و قوانین موجود و خط مشی گذاری علمی دچار نقص بوده است؟
بی گمان بررسی عالمانه این نکات خود تحقیق جامع و کاملی می طلبد اما برگزاری شصت سالگی تولد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران (1393-1333) -که بدون حضور مسئولان بلند پایه مجریه و مقننه و قضائیه برگزار شد- که خود رؤسای جریان اداری و مدیریت کشورند نشان از نارسائی اساسی و شکاف عمیق دانشگاه با حوزه اجرایی کشور دارد. جمود و خمود این رشته اگر چه ریشه اش در نحوه آموزش و پژوهش رشته مدیریت -که حتی قادر به معرفی و اثبات خود به عنوان یک رشته تحول آفرین ندارد- است لکن نگاه تحقیر آمیز مسئولین نیز در عدم کارایی آن نقش بسزا دارد علی رغم رشد کمی گرایش های مدیریت در حوزه های بازرگانی، مالی، صنعتی، دولتی و فرهنگی و رسانه که در بخش هایی با موفقیت قابل توجه همراه بوده است در بعد کیفی مشکلات اساسی همچنان وجود دارد. اما چه باید کرد؟ حدود ده سال پیش طرح "نظام مدیریت کشور" را نوشتم و به رویت چهره های ماندگار مدیریت -استادان دکتر علی رضائیان، دکتر مهدی الوانی و دکتر علی اکبر فرهنگی- و بعضی مدیران ارشد رساندم و به برخی نهادهای پژوهشی و قانونگذاری نیز ارائه شد لکن بدلیل نبود بستر لازم هنوز عملی نشده است با این حال چند پیشنهاد اجرایی بنظر می رسد:
1. جذب دانشجو در رشته های مدیریت عمدتاً در دوره های "تحصیلات تکمیلی"-کارشناسی ارشد و دکتری -از افراد کاملاً مستعد و علاقمند و بطور "محدود" در دوره کارشناسی انجام شود
2. تدریس دروس مدیریت بصورت "تئوری-عملی" و با ایجاد مراکزی به همین هدف انجام پذیرد
3. گزینش دانشجویان و استادان نیز نه فقط بر مبنای دانش و مدارک دانشگاهی، که همزمان و توامان براساس تجربه و موفقیت قبلی انجام شود.
4. رشته نوپای مدیریت رسانه متحول شده به گونه ای که قادر شود حداقل مراسم شصت سالگی دانشکده اش را در رسانه ها به نحو موثر و مطلوب بازتاب دهد.
5. مرکز آموزش مدیریت دولتی با سازمان و ساز و کار جدید احیا شود تا با رقابت عملی زمینه ارتقاء دانشکده های مدیریت فراهم گردد.
6. تحول در رشته مدیریت ابتدا باید از خود رشته مدیریت آغاز شود.بدین منظور کنفرانس یا نشستی علمی به منظور ارزیابی 60 سال تلاش علمی در رشته مدیریت برگزار شود تا بدون تعارفات و مراودات مرسوم به حلاجی امور بپردازند.