مهدی خاکی‌فیروز:
این روزها بسیاری از مسئولان دستگاه‌های دولتی از جمله وزارت بهداشت، آمار‌های متنوعی را بر زبان می‌رانند که از موفقیت‌های چشمگیر دولت نهم حکایت دارد. موفقیت‌هایی همچون افزایش درآمد ناخالص ملی، بالا رفتن سن امید به زندگی، کاهش مرگ و میر مادران و فرزندان هنگام زایمان و کاهش بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه، نمونه‌هایی از این آمار‌ها هستند.مسئولان وزارت بهداشت شاخص‌های متعدد مربوط به عملکرد این وزارتخانه را منتشر کرده‌اند اما یک شاخص بسیار مهم یعنی دستاورد برنامه تنظیم خانواده، در منشورات وزارت بهداشت به چشم می‌خورد و برای بررسی آن، ناچار باید به آمار سازمان ثبت‌احوال مراجعه کرد.
نیم قرن تلاش
برنامه‌های تنظیم خانواده در ایران و جهان از سابقه‌ای بسیار طولانی برخوردارند. ولی اجرای نخستین برنامه‌های جدید تنظیم خانواده در کشورمان به سال 1337 باز می‌گردد. فعالیت‌های پراکنده دستگاه‌های دولتی در کنترل موالید، سرانجام در سال 1346 در وزارت بهداری وقت انسجام یافت. بدین ترتیب واحد بهداشت و تنظیم خانواده شکل گرفت. این واحد بعد‌ها گسترش یافته و با عنوان جدید «سازمان تنظیم خانواده» به فعالیت‌های خود ادامه داد. هرچند مقاومت‌های فرهنگی در برابر اهداف این سازمان باعث ناکارآمدی آن شد و برنامه‌های کنترل جمعیت تا سال 1367 نتوانست دستاوردی جدی در پی داشته باشد.به دنبال استخراج و انتشار نتایج آمار جمعیت سال 65 در اوایل سال 67، مشخص شد که متوسط رشد جمعیت کشور در دهه 65 - 55 به 2/3 درصد رسیده است. خطر افزایش انفجاری جمعیت، متفکران جامعه و دولت را به فکر اتخاذ سیاستی رسمی مبنی بر کاهش موالید انداخت. امام خمینی (ره) در آبان ماه همان سال با استفاده از اختیارات ولی فقیه مسئله جلوگیری یا ایجاد فاصله بین موالید را یکی از مسائلی مستحدثه در فقه شیعی خواندند و زمینه تصویب قانون تنظیم خانواده در مجلس شورای اسلامی را فراهم آوردند. بدین ترتیب در سال 68، اجرای سیاست رسمی «تنظیم خانواده» در دستور کار دولت به ویژه وزارتخانه‌های بهداشت، آموزش عالی و آموزش‌و‌پرورش قرار گرفت. در سال 1370 اداره کل جمعیت و تنظیم خانواده در وزارت بهداشت تشکیل شد و متعاقب آن قانون تنظیم خانواده در اواخر اردیبهشت سال 72 به تصویب رسید. مجموعه این اقدام‌ها باعث شد تا رشد شتابان جمعیت مهار شود و آمار موالید، روند مستمر کاهشی را به مدت حدود 16 سال تجربه کند.
پایان یک برنامه موفق
برنامه‌های کنترل جمعیت در سال 84 و با روی کار آمدن دولت نهم، با چالشی جدی مواجه شد. برخی مسئولان ارشد این دولت برخلاف 4 دولت پیشین، اعتقاد چندانی به کنترل جمعیت نداشتند و به همین دلیل در حمایت از برنامه‌های اجرایی در این زمینه تعلل نشان دادند هرچند رسیدن متولدین دهه 60 به سن ازدواج و بچهدار شدن نیز در افزایش آمار زاد و ولدهای سالهای اخیر بیتأثیر نیست ولی مسئله اصلی جای دیگری است. محمود احمدی‌نژاد که دیدگاه‌های خود را با شفافیت بیان می‌کند، پس از استیضاح ناکام وزیر کشاورزی، فرصتی یافت تا در جمع نمایندگان مجلس سخنرانی کند. او در این سخنرانی تأکید کرد که با شعار«2 بچه کافی است» مخالف است. او در بخشی از این سخنرانی حمایت خود از مادران پرفرزند را آشکار ساخت و گفت: «در حال حاضر آقایان و خانم‌ها موظفند روزانه 8 ساعت کار کنند ولی من در اینجا اعلام می‌کنم که دولت این آمادگی را دارد که طبق لایحه‌ای این زمینه را فراهم کند که ساعت کار زنان متاهل نسبت به تعداد فرزندانی که دارند کاسته شود تا آنها بهتر بتوانند به مسئولیت اصلی‌شان عمل کنند.» هرچند دولت احمدی‌نژاد هیچگاه چنین لایحه‌ای را به مجلس ارائه نداد ولی این به معنی تغییر دیدگاه‌های این دولت نسبت به مسئله کنترل جمعیت نیست. احمدی‌نژاد در همان سخنرانی کذایی گفت: «اینکه می‌گویند 2 بچه کافی است، من با این امر مخالفم. کشور ما دارای ظرفیت‌های فراوانی است. ظرفیت دارد که فرزندان زیادی در آن رشد پیدا کنند. حتی ظرفیت حضور 120 میلیون نفر را نیز داراست.»او یکی از دلایل مخالفت خود با سیاست‌های کنترل جمعیت را، سیاست خارجی دولت خود دانست و تأکید کرد: «این غربی‌ها خودشان دچار مشکل هستند. چون رشد جمعیت‌شان منفی است، از این امر نگران هستند و می‌ترسند که جمعیت ما زیاد شود و ما بر آنها غلبه کنیم. به همین خاطر مشکل خودشان را به دیگر کشورها صادر می‌کنند». در همان روزهای پس از استیضاح وزیر کشاورزی بود که سایت آفتاب نیوز به نقل از یکی از مدیران نزدیک به احمدی‌نژاد، از طرح دولت برای افزایش شدید جمعیت خبر داد. این مدیر که نام او هرگز منتشر نشد، پیش‌بینی کرد که دیدگاه رئیس دولت برای رساندن جمعیت به 120 میلیون نفر، در کوتاه مدت به عنوان یک سیاست و برنامه جدی در دستور کار دولت نهم قرار گیرد. مریم بهروزی دبیر کل جامعه زینب و یکی از حامیان سرسخت دولت‌های نهم نیز در سخنانی جانبدارانه به انتقاد از برنامه‌های دولت قبلی در کنترل جمعیت پرداخت.او در این خصوص گفت: «پیغمبر اسلام می‌گویند به هر میزان که تعداد فرزندان شما بیشتر باشد، از ثواب بیشتری در روز قیامت برخوردار خواهید بود. بنابراین وقتی که روزی را خدایی دهد، چه ایرادی دارد که فرزندان بیشتری به دنیا آیند؟»
تقلب در بازار وسایل پیشگیری
افزایش جمعیت مسلمانان نسبت به غربی‌ها، تنها نقطه ارتباط مباحث سیاست خارجی و تنظیم خانواده به شمار نمی‌آید. یکی دیگر از نقاط اشتراک این دو حوزه، تحریم‌های تجاری و تأثیر آن بر افزایش زاد و ولد است. در حال حاضر کمتر از 30 درصد وسایل و داروهای پیشگیری در داخل کشور تولید می‌شوند و ناچار بقیه تقاضای بازار از طریق واردات تأمین می‌شود. این موضوع تا پیش از روی کار آمدن دولت نهم مشکل چندانی ایجاد نمی‌کرد. اما در سالهای اخیر برخی کارخانه‌های معتبر غربی از فروش تجهیزات و داروهای پیشگیری به ایران خودداری کردند که این مسئله موجب رواج محصولات تقلبی در بازار شد.محمد اسلامی رئیس اداره تنظیم خانواده وزارت بهداشت می‌گوید: «هم اکنون 5 کارخانه داخلی در زمینه تولید لوازم پیشگیری از بارداری در کشور مشغول فعالیت هستند که از این تعداد، یک کارخانه کاندوم، 2 کارخانه آمپول و 2 کارخانه نیز قرص‌های ضد بارداری تولید می‌کنند».وی تصریح می‌کند: «70 درصد از نیاز کشور به کاندوم و آمپول ضد بارداری و 100 درصد IUD مصرفی، از طریق واردات تأمین می‌شود که 50 درصد محصولات موجود در بازار، قاچاق یا تقلبی هستند».وی تأکید می‌کند: «این تقلب‌ها چنان حرفه‌ای و ماهرانه صورت گرفته است که از روی شکل و ظاهر نمی‌توان اصل یا تقلبی بودن محصولات را تشخیص داد.یکی از فعالان بازار لوازم پیشگیری به خبرنگار ما می‌گوید: «این روزها لوازم پیشگیری از بارداری چینی با مارک‌های تقلبی آمریکایی، ایتالیا و مالزی در بازار به وفور یافت می‌شود».
او تأکید می‌کند: «پیش از این مارک‌های سیوسیف و پروزان از مبادی رسمی وارد کشور می‌شدند و مورد تأیید کارشناسان بودند اما اکنون به دلیل شرایط خاص واردات، نمونه‌های تقلبی این دو مارک نیز در بازار وجود دارند». هر چند مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند وسایل پیشگیری استاندارد در مراکز وابسته به این وزارتخانه به صورت رایگان در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد، ولی مراجعه‌کنندگان می‌گویند این کار به راحتی صورت نمی‌گیرد و این مراکز به دلیل کمبود وسایل، گاهی مراجعه‌کنندگان را به روزها و هفته‌های آتی حواله می‌دهند.
نظر شما