هلیا قاضی میرسعید: دوم آوریل، سالروز تولد هانس کریستین اندرسن، داستان‌نویس دانمارکی که قصه‌های ماندگاری برای کودکان آفریده، روز جهانی کتاب کودک خوانده می‌شود. این نویسنده قرن نوزدهم با قصه‌هایی چون «جوجه اردک زشت‌رو»، «ملکه برفی» و «پری دریایی کوچک» که به بیش از صد زبان ترجمه شده و همچنان میلیون‌ها خواننده دارد؛ در ادبیات کودکان جهان جایگاهی زوال‌ناپذیر یافته است. هدف از نامگذاری چنین روزی برقراری و حفظ پیوند میان کودکان سراسر جهان با پدیده کتابخوانی و مطالعه است.
«هیأت بین‌المللی کتاب برای خردسالان» که سازمانی غیرانتفاعی و جهانی است از حامیان مراسم فرهنگی است که در این روز برگزار می‌شود. معاونت پژوهشی کانون پرورش فکری با همکاری بخش بین‌الملل کانون در حال تدوین طرح جامع تشکیل کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان است که پس از تصویب طرح در شورای راهبردی این کتابخانه در ایران راه‌اندازی می‌شود. از آنجا که کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک تعریف، وظایف و اهداف خاص خودش را دارد، معاونت پژوهشی کانون پرورش فکری خود را موظف می‌داند که طرحی جامع برای تشکیل این کتابخانه طراحی و تدوین کند و سپس وارد مرحله اجرایی شود.
در حال حاضر این طرح در فاز مطالعاتی و تدوین طرح است که با آماده و تکمیل شدن طرح تا چند ماه آینده، برای بررسی و تصویب به شورای راهبردی ارائه می‌شود. کارشناسان تیم تدوین طرح متشکل از افرادی از معاونت پژوهشی و بخش بین‌الملل کانون پرورش فکری هستند. در حال حاضر کتابخانه کانون کتاب‌هایی درباره و برای کودک به 25 زبان دنیا دارد. سیدحسین وزیری معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با مهر گفت: چندی پیش در شورای راهبردی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان طرحی مبنی بر تبدیل کتابخانه مرجع کانون به کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان تصویب شد که در حال حاضر مشغول طراحی جزئیات آن هستیم.
شهرام اقبال‌زاده: ادبیات کودک به لحاظ کیفی و کمی رشد کرده است
شهرام اقبال‌زاده نویسنده و فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با «خبر»، در واکنش به تدوین طرح راه‌اندازی کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک گفت: این اتفاق بسیار فرخنده است و باید از آن استقبال کرد. با توجه به ارتباطات گسترده‌ای که وجود دارد به صورت تخصصی کتاب‌های داخلی و ترجمه این رابطه را در سطح بین‌الملل گسترش دهیم و به صورت تخصصی از نیروهای کارآمد استفاده کنیم. این نویسنده در واکنش به زمان تدوین این طرح، خاطرنشان کرد: ما همیشه در برنامه‌ریزی تأخیر داریم و در عرصه کلان توسعه فرهنگی برنامه مشخصی نداریم.
بین نهادهای مختلفی که مشغول کار هستند، ارتباط سازنده‌ای وجود ندارد. جای امیدواری است که در این برهه زمانی مدیران کانون به فکر تدوین طرح کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان افتاده‌اند. اقبال‌زاده گفت: اگر ارتباط فعالی بین دست اندرکاران ادبیات کودک وجود داشته باشد و یک نهاد ملی فراگیر تشکیل شود و این کارها از خرد جمعی برخوردار باشد، مفید است. وی مراکز فعال حوزه ادبیات کودک را برشمرد و افزود: چند سالی است در بخش کودک کتابخانه ملی تشکیل شده است، کانون فکری و پرورشی کودکان هم از دیگر مراکزی است که به عنوان بخش دولتی فعالیت می‌کند.
شورای کتاب کودک قدیمی‌ترینNGO است و 11 سال است انجمن نویسندگان وجود دارد. اما اینها هیچ‌کدام رابطه سازمانی و برنامه مشخصی ندارند. این فعال حوزه ادبیات کودک در ادامه یادآور شد: بخش‌های تجربی، فکری و مدیریتی باید دست به دست هم بدهند که طرح کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان به صورت برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند انجام بپذیرد. چراکه این پراکنده‌کاری‌ها و بی‌برنامگی‌ها باعث شده تا چنین طرحی به تعویق بیفتد و این‌قدر دیر به مرحله تدوین برسد.
اقبال‌زاده با بیان اینکه ادبیات کودک در ایران به لحاظ کیفی و کمی رشد کرده است، گفت: وقتی می‌خواهیم از بخش ادبیات کودک ایران صحبت کنیم از بخش تولیدات داخلی و ترجمه می‌توان نام برد. همچنین در مسائلی چون نقد و پژوهش نسبت به سال‌های گذشته پیشرفت کیفی چشمگیری داشته‌ایم. البته این بدان معنا نیست که در سطح بهترین کشورها هستیم اما آثاری داریم که می‌تواند جزو آثار باارزش جهانی قرار بگیرد. این نویسنده در ادامه توضیح داد: باید از خودکم‌بینی دست برداشت.
البته نباید دچار خودبزرگ‌بینی شویم. ما فاصله جدی با ادبیات کودک، در غرب داریم و اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم که مخاطبان با کتاب‌های ترجمه ارتباط بهتری برقرار می‌کنند چراکه این کتاب‌ها به نیازهای عاطفی، منطقی، وجه زیباشناختی و ادبی به درستی پاسخ می‌دهند. وی در پایان گفت: برای اینکه بتوانیم حضور پررنگ‌تر و مؤثرتری داشته باشیم تدوین طرح کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان می‌تواند مؤثر باشد به شرطی که مدیریت و برنامه‌ریزی درستی داشته باشیم و از تمام توان ملی و خرد جمعی بهره ببریم.
چیستا یثربی: در دهه‌های اخیر توجه به تولید ادبیات کودکان بیشتر شد
به گفته چیستا یثربی کارشناس مسائل کودکان و صاحب نظر در ادبیات کودک، در سال‌های اخیر با به رسمیت شناخته شدن «دوران کودکی» به عنوان دوره‌ای ویژه از زندگی و رشد آدمی، ادبیاتی که مخاطب آن کودکان باشند و قوه تخیل آنها را پرورش دهد نیز پا به عرصه وجود نهاد. وی در ادامه توضیح داد: در دوران جدید، این ادبیات با ترجمه کتاب‌های نویسندگانی چون هانس کریستین اندرسن به فارسی، پدید آمد.
سپس در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی آثاری که برای کودکان نوشته شد بیشتر معرف مفاهیم نمادین سیاسی بود که در قالب داستان ارائه می‌شد و هم برای کودک جذاب بود و هم خواننده بزرگسال را جلب می‌کرد. یثربی در ادامه یادآور شد: پس از انقلاب و در دهه شصت، داستان‌های اخلاقی و مذهبی رونق گرفت و اغلب ناشران دولتی به انتشار این نوع آثار روی آوردند. در همین دهه توجه به تولید ادبیات کودکان بیشتر شد و یکی از بانیان اصلی این جریان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که با ایجاد شوراهای مختلف به این مهم پرداخت.
منوچهر اکبرلو: کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک واجب است
منوچهر اکبرلو نویسنده ادبیات دفاع مقدس کودک در گفت‌وگو با خبر عنوان کرد: هر حرکتی که در جهت رشد ادبیات کودک و به خصوص بخش پژوهش انجام می‌شود، قابل تقدیر است اما از آنجایی که ما از این خبرها زیاد شنیدیم نمی‌توان خیلی ابراز خوشحالی و یا نگرانی کرد. چراکه این پرسش مطرح است که آیا این پروژه به سرانجام می‌رسد؟ چند سال طول می‌کشد؟ نظام تشکیل کتابخانه علمی است و یا فقط به منظور جمع آوری یک مجموعه است؟ وی با بیان این مطلب که تدوین طرح کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان، بسیار دیر اتفاق افتاده است، گفت: باید پیش از اینها به فکر چنین طرحی می‌افتادیم ولی همین که تمایلاتی از سوی مدیران، پژوهشگران و نویسندگان نسبت به راه‌اندازی چنین مجموعه‌ای وجود دارد، نشان می‌دهد که ما نیاز به یک کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان داریم.
اکبرلو با اشاره به این مطلب که 20 سال پیش کسی درباره این قضیه حرفی نمی‌زد و کسی احساس نیاز نمی‌کرد، افزود: امروز احساس نیاز از سوی مدیران هم وجود دارد. زمانی که بخش کودک در کتابخانه ملی توسط مصطفی رحماندوست راه‌اندازی می‌شود طبیعتاً نیازی احساس شده است.
این نویسنده در ادامه خاطرنشان کرد: به نظر من هم که کار پژوهشی می‌کنم بسیار واجب است که کتابخانه بین‌المللی تخصصی کودک و نوجوان داشته باشیم. چون ما به جایی رسیدیم که آرام آرام باید در کنار نویسنده شاعر و نمایشنامه نویس، پژوهشگر هم در زمینه کودک پرورش بدهیم. وی در ادامه افزود: ادبیات کودک و نوجوان به جایی رسیده است که نیاز به صاحب نظر داریم که در این حوزه نظریه پردازی کنند. طبیعی است که مرجع این پژوهشگران نمی‌تواند نشریات پراکنده باشد بلکه باید مراکز پژوهشی وجود داشته باشد تا نیاز این گروه را برآورده کند.
اکبرلو ضمن بیان این مطلب که بزرگترین مشکلی که پژوهش در کشور ما دارد عدم دسترسی به منابع است، یادآور شد: در کشورهای دیگر پژوهش خیلی اهمیت دارد و منابع زیادی هم موجود است و آنها به دنبال پژوهشگر هستند. اما در کشور ما پایه کار که همان منابع است، وجود ندارد. بنابراین طبیعی است که تأسیس کتابخانه تخصصی کودک به پژوهشگران انگیزه می‌دهد که به این حوزه روی آورند.
نظر شما