لولا داسیلوا با کارنامه‌یی نسبتا موفق از ژانویه 2011میلادی قدرت سیاسی را به شیوه‌یی مسالمت‌آمیز در حالی به رییس دفتر سابقش دیلما روسف واگذار می‌کند که در آخرین فرصت‌های باقیمانده‌اش کماکان ایالات متحده امریکا را مورد حمله شدید قرار داد، با این استدلال که هیچگاه رهبران دهه اخیر قاره از منظر همسایه شمالی رسمیت واقعی نیافته‌اند.
رهبری لولا داسیلوا را در واقع می‌توان نتیجه شکست سیاست‌های نئولیبرال دانست. پس از شکست برنامه‌های بدیع اقتصادی در طول دهه 1990 با عنوان تعدیل در زمان تصدی کاردوسو به عنوان معمار ثبات و اصلاحات میزان رشد کشور افزایش و تورم کاهش یافت.
لولا در طول رقابت انتخاباتی و اواخر تصدی کاردوسو به وی به عنوان نئولیبرال حمله کرد و از برنامه‌های او انتقاد کرد. اما با رسیدن به قدرت از سال 2002 مجددا سیاست‌های اقتصادی وی را در پیش گرفت. تحلیلگران دوره اول مدیریت لولا را به عنوان «دوره سوم کاردوسو» می‌شناسند.
به واقع برزیل در نیمه اول ریاست‌جمهوری لولا تغییر چندانی نیافت و استانداردهای قانونگرایی به شکل قبل باقی ماند. در دسامبر سال 2003 قانون بسیار مهم اصلاحات بازنشستگی که زمانی لولا خود منتقد آن بود، به تصویب رسید که سن بازنشستگی را برای مردان 60 سال و برای زنان 55 سال تعریف کرده است. لولا در زمان به قدرت رسیدن 3 برنامه جامع برای رفاه اجتماعی داشت که عبارتند از:
- ریشه‌کنی گرسنگی (Fome Zero)
- ایجاداشتغال‌برای‌جوانان (primeiro emprego).
- برنامه جامع کاهش فقر (Blosa Familia)
لولا در مساله کاهش فقر با مطالبات گسترده‌یی در کشور مواجه شد. دیدگاه‌های سیاسی بر برنامه‌های او اثر گذاشت. دوره اول لولا به پیگیری سیاست‌های کاردوسو گذشت اما بخشی از حزب کارگران به همین دلیل منتقد لولا شد. گرچه دولت وی ادعا کرد هدف را خارج از سال‌های نئولیبرال کاردوسو پیگیری می‌کند.
مهم‌ترین چالش لولا در پایان دوره اول رسوایی فساد در دولت وی بود. دو رسوایی به شکل گسترده در مطبوعات به نام رسوایی mensalao) Super check) و Cuecao) supershorts)مطرح شد. فروید گودوی در سمت خود به عنوان مشاور ویژه دولت متهم شد برای دریافت اطلاعاتی درباره حزب سوسیال دموکرات (PSDB) به عنوان مهم‌ترین اپوزیسیون لولا رشوه پرداخت کرده است تا بتواند این حزب را متهم به فساد کند. اعضای حزب کارگر نیز حدود 770 هزار دلار برای خرید مدارک فساد پیشنهاد کرده‌اند. سپس اپوزیسیون اعلام کرد لولا احتمالا دخالتی غیرقانونی در رقابت‌های انتخاباتی داشته است.
لولا سپس از مردم بخاطر این رسوایی عذرخواهی کرد و قول مجازات مسببین آن را داد- پس از آن لولا برای ائتلاف به حزب جنبش دمکراتیک راستگرا (PMDB) گرایش یافت و رهبران PMDB از وی 6/2 میلیارد دلار برای پروژه‌های عمرانی درخواست کردند تا به کابینه وی بپیوندند. سپس داسیلوا لولا با 83/60 درصد آرا از سوی حزب سوسیال دموکراسی برزیل در برابر جرالدوالکمین فرماندار پیشین ایالات سائوپائولو با 17/39 درصد برنده انتخابات شد. 19 درصد مردم با وجود اجباری بودن انتخابات رأی ندادند. برخی معتقدند رسوایی مالی بر میزان رأی تاثیر گذاشت و هراس از بازگشت حزب PSDB یکی از علل رأی‌دهی به لولا بوده است.
البته جرالدوآلکمین کاندیدای اپوزیسیون بطور علنی از پیوستن به سیاست‌های تجارت آزاد و امتیازدهی با روابط به شمال به جای ادغام در منطقه و اتحاد جنوب - جنوب حمایت می‌کرد و این اختلاف عقیده تاثیر زیادی در انتخابات گذاشت.
دولت لولا از دوره اول سیستم خصوصی‌سازی عمومی را که معروف به راه خصوصی‌سازی حزب کارگر است انجام داد، اصلاحات دانشگاهی و بازنشستگی را اجرا کرد اما GDP دوره لولا قابل مقایسه با همان دوره کاردوسو است. بیکاری گسترده، هرج و مرج اجتماعی و سطوح بالای خشونت شهری، فساد در نهادهای کشور کماکان ادامه داشت.
لولا در دور دوم تلاش گسترده‌یی را برای مذاکره با ده‌ها بخش مدنی کشور شروع کرد و با تلاشی خستگی‌ناپذیر موفق شد ائتلافی فراگیر برای برنامه توسعه در کشور ایجاد کند. همچنین با بیشتر ایالات پیمان‌نامه‌های سنتی با سیاستمداران نخبه جناح راست امضا کرد. این اقدامات ائتلافی زمینه اجماع در توسعه کشور در بخش صنعتی، عمرانی و کشاورزی را به شکل جهشی ایجاد کرد و موجب کاهش فقر و ایجاد انقلاب کشاورزی در کشور شد.
کاهش فاصله نابرابری اکنون به عنوان مهم‌ترین معجزه در کارنامه لولا تلقی می‌شود. در بخش سیاست خارجی کاردوسو در دوره تصدی خود همکاری بسیار نزدیکی با بیل کلینتون و سپس بوش در سال 2001 داشت اما به قدرت رسیدن لولا داسیلوا در سال 2003 وضع را دگرگون ساخت. زیرا لولا محورهای اصلی سیاست خارجی را بر تقویت مرکوسور و روابط جنوب - جنوب بنا نهاد. در دوره اول لولا روابط خود با سازمان‌های چندجانبه مالی جهانی را حفظ کرد. علاوه بر ارتباط نزدیک با سازمان ملل، با ونزوئلا، آرژانتین و اتحادیه اروپا نیز روابط داشت.
این کشور با به قدرت رسیدن مورالس در بولیوی برای دسترسی به گاز بولیوی که یکی از مصرف‌کنندگان مهم آن است دچار تنش شد. با وجود این تنش لولا با قاطعیت از ملی شدن نفت بولیوی دفاع کرد و به مذاکره با لاپاز ادامه داد و در اواخر اکتبر 2006 هنگام اتمام مهلت 180 روزه تعیین شده توسط دولت بولیوی برای امضای قراردادهای جدید با 10 شرکت چند ملتی فعال در کشور، شرکت چند ملیتی Petrobras برزیلی پذیرفت تا از سودهای زیادش کاسته شود. با چین نیز در جهت خود اتکایی در زمینه نفت روابط خوبی داشت و اساسا سیاست خارجی برزیل پیوند نزدیکی با اقتصاد این کشور دارد.
رابطه برزیل و ایالات متحده در این دوره مبهم و غیرشفاف بوده است. از یکسو تماس‌های مستقیم بین بوش و لولا برقرار شد اما از سویی در بحث منطقه آزاد تجاری عمیق‌ترین اختلاف را داشته‌اند. برزیل مقصر اصلی به بن‌بست رسیدن پروژه منطقه آزاد معرفی شده است و استدلال شده است برزیل با دفاع قاطعانه از مطالبات دولت‌های منطقه در شکست آن سهیم بوده است.
در دور دوم ریاست‌جمهوری لولا تلاش کرد نقش فعال‌تری در جهان ایفا کند. تمرکز بر همکاری میان قاره‌یی در قالب مرکوسور، اتحادیه اوناسور و روابط میانجی‌گرایانه در اختلافات بین کشورهای منطقه مهم‌ترین بخش‌های دیپلماسی فعال این کشور بود. در خارج از قاره به رسمیت شناختن فلسطین و تلاش در جهت وساطت در حل مذاکرات اتمی با جمهوری اسلامی نیز مهم‌ترین جهت‌گیری لولا بود.
اکنون لولا در حالی با کارنامه‌یی موفق صحنه سیاسی برزیل را ترک می‌کند که امیدوار است روند توسعه همچنان پایدار و با شتاب در کشورش ادامه یابد. تاریخ از او به عنوان انسان نیکی یاد خواهد کرد که توسعه کشورش مقدم بر هر امر دیگری بوده است، الگویی که در دهه‌های اخیر در این قاره به ندرت وجود داشته است.
نظر شما