یعنی ایران و عراق نسبت به یکدیگر دارای عمق استراتژیک مضاعف هستند لذا ایران و عراق از منظر موضوعی یعنی تمدنی، ژئوپولیتیکی و سیاسی است و از منظر اکمال متقابل یکی عمق استراتژیک دیگری است. عراق برای ایران دروازه شرقی دنیای عرب محسوب می‌شود که می‌تواند از این دروازه تنظیمات و تبادلات انسانی و به دنبال آن تعاملات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی را افزایش داده و شاخص‌های آن را بهبود ببخشد و همچنین ایران نیز برای عراق از این منظر که می‌تواند نقش الگو و حامی را ایفا نموده و با استفاده از سوابق تاریخی و تمدنی الگوی تحولات سیاسی اجتماعی این کشور باشد اما متاسفانه ما به اندازه این ظرفیت‌ها نتوانسته‌ایم رابطه دو کشور را شکوفا کنیم.
این مشکل هم در سطح کلان و هم در سطح خرد است، یعنی ما در عراق مولفه‌های سخت و نرم افزاری قدرتمندی داریم که نتوانسته‌ایم از آنها بهره کافی را ببریم تا روابط بین دو کشور را عمق ویژه ببخشیم. همچنین ما نتوانسته‌ایم ظرفیت‌های موجود در عراق را اولا هم جنس کرده و ثانیا به قدرت نرم تبدیل کنیم که هم تاثیرگذاری آن بیشتر شود و هم بتوانیم از آن بهره برداری مادی و معنوی کنیم.
با این مقدمه سفر رییس جمهور ایران به عراق اگر صرفا جنبه تشریفاتی داشته باشد و یا فقط به امضای یاداشت تفاهم بسنده کنند نمی‌تواند بر گسترش روابط بین دو کشور کمک ویژه‌ای بکند و صرفا یک سفر رسمی تلقی می‌شود. زمینه‌های متعددی بین دو کشور وجود دارد اما در زمینه گردشگری مذهبی زمینه‌های مستعدی بین ما و عراق برای همکاری داریم. در مورد روابط تجاری و مخصوصا" در این مقطع زمانی که حلقه تحریم‌ها روز به روز تنگتر می‌شود، مهم این است که دولت با توافقنامه‌هایی که با طرف مقابل تنظیم می‌کند شرایطی فراهم کند که تجار ایران نقش مهمی در بازار عراق داشته باشند. باید ظرفیت‌های سیاسی نظامی و امنیتی در عراق را در خدمت اقتصادمان قرار دهیم تا سرمایه گذاری‌های ما در این کشور و مبارزه با داعش و برطرف کردن سایه ترس و خشونت و تروریسم از عراق و منطقه و حتی اروپا را برای ما سودآور کند.
اتاق‌های بازرگانی دو کشور هم می‌توانند در این سفر رییس‌جمهوری نقش موثری ایفا کنند. دولت عراق هم در تنظیم و تصویب تعرفه‌ها هم می‌تواند حضور تجار ایرانی را در عراق تسهیل کند. اخباری وجود دارد که تعرفه وارداتی کالاهای خارجی برای ترکیه از ایران پائین‌تر است اگر این اخبار صحت داشته باشد نیاز دارد که اینگونه مسائل یعنی قوانین تسهیلی، تعرفه‌ها و ضرایب مالیاتی و... در مذاکرات مسئولان دو طرف حل بشود. البته بخش خصوصی هم باید نقش سازنده‌ای در صادرات کالا و فروش خدمات به عراق داشته باشد. یعنی کالاهای ما در عراق علاوه بر مزیت نسبی باید مزیت رقابتی هم داشته باشد. یعنی استاندارد کالاهای صادراتی ما باید بالا رود تا با کالاهای دیگر کشورها رقابت کند. کم کاری‌هایی نیز در این زمینه متوجه تجار ایرانی است.
آنچه از مسئولان ایرانی و عراقی انتظار می‌رود تقویت روابط دو کشور در همه حوزه‌ها در سطح روابط میان دولتی و مردمی، ایجاد امکانات مشترک اقتصادی در زمینه‌های تجاری و ترانزیت و راه و ترابری، که ایران می‌تواند یک ارتباط مناسب، ارزان و استراتژیکی را از دریای عمان به عراق و سپس از سوریه و اردن به مدیترانه و دریای سرخ برقرار کند و یا چنانچه دولت عراق عزم داشته باشد تا ۳۲ کیلومتر راه آهن بین شلمچه و بصره را هر چه سریع‌تر اجرائی و به اتمام برساند نه تنها راه آهن ایران و عراق به یکدیگر پیوند می‌خورد بلکه می‌توان به ارتباط ریلی با سوریه تا سواحل مدیترانه نیز اندیشید.
همچنین در زمینه ترانزیت می‌توان به بحث ترانزیت انرژی و مواد و مشتقات نفتی و همکاری‌های صنعتی و امکان ایجاد شهرک‌های مشترک صنعتی، آی تی و تولیدات نرم افزار و سخت افزاری صنایع مخابراتی را می‌توان نام برد. پس انتظار مردم ایران این است که در این سفر توافقنامه‌هایی درباره همکاری‌های منطقه‌ای، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در راستای منافع ایران، عراق و منطقه منعقد و اجرایی گردد. یکی از مهمترین زمینه‌های همکاری‌های دو کشور تسهیل تبادلات انسانی در قالب لغو روادید است تا مردم دو کشور هم راحت و هم ارزان به کشور دیگر سفر کنند. ممکن است دولت‌ها کمی از درآمدشان کم شود اما با افزایش سفرهای گردشگری درآمد بخش خصوصی افزایش پیدا خواهد کرد یعنی در این زمینه هم دغدغه‌های امنیتی را باید کنار گذاشت و هم آن بخش از دغدغه‌ها را که نیاز به برطرف کردن دارد بهتر است از روش‌های دیگری برطرف کرد. انشاءالله!
* منتشر شده در خبرگزاری ایسنا
نظر شما