عادل‌سوزی، پایان مُبدع یک رؤیای ایرانی

در روزهای اخیر اخباری در خصوص حذف فردوسی پور از برنامه نود منتشر شد؛ اخباری که واکنش های زیادی را به همراه داشت؛ اجازه دهید برای درک جایگاه فردوسی‌پور، او را با برخی از مشهورترین مجریان تلویزیون در دنیا مقایسه کنیم:

جان ویلیام کارسون: او برنامه The Tonight Show Starring Johnny Carson را از ۱۹۶۲ تا ۱۹۹۲ (۳۰ سال) اجرا کرد و در سال ۱۹۸۷ به تالار افتخارات تلویزیون پیوست. 
اپرا وینفری: او برنامه The Oprah Winfrey Show را از ۱۹۸۶ تا ۲۰۱۱ (۲۵ سال) اجرا کرد، اولین آمریکایی-آفریقایی میلیاردر آمریکای شمالی شد و حتی عنوان مؤثرترین زن رسانه‌ای دنیا را نیز به دست آورد. 
الن دیجنرس: او برنامه The Ellen Degeneres Show را از سال ۲۰۰۳ اجرا کرده است. 
جرمی کلارکسون: او مشهورترین مجری برنامه فوق‌العاده محبوب Top Gear (مخصوص معرفی اتومبیل و گفت‌وگومحور) است که از ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ این برنامه را اجرا کرد. 
دیوید لترمن: او به مدت ۳۳ سال از ۱۹۸۲ تا ۲۰۱۵ در تلویزیون‌های NBC و CBS برنامه‌های Late Night with David Letterman و Late Show with David Letterman را اجرا کرد. 
جی لنو: او از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۹ برنام The Tonight Show with Jay Leno را اجرا کرد و در سال ۲۰۱۴ هم به تالار مشاهیر تلویزیون وارد شد. 

از سوی دیگر، «مدال آزادی ریاست جمهوری» (Presidential Medal of Freedom) و «مدال طلای کنگره» (Congressional Gold Medal) ارزشمندترین مدال‌هایی است که به افراد غیرنظامی در آمریکا داده می‌شود و این در حالی است که نام افرادی نظیر کارسون، وینفری و الن دیجنرس در بین دریافت‌کنندگان مدال آزادی ریاست جمهوری به چشم می خورد. 

​عادل فردوسی‌پور که از ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ تا به امروز حدود ۱۹ سال برنامه نود را اجرا کرده، از نظر طول مدت دوام و اجرای برنامه، با این مجریان مشهور ذکر شده قابل مقایسه است. او در بیست سال گذشته در جامعه‌ای ۶۰ تا ۸۰ میلیونی (و نه جامعه ۴۰۰ میلیون نفری آمریکا) ده‌ها میلیون بیننده دست‌ و پا کرده است. او رکورددار دریافت ۷ میلیون پیامک، و اجرای سیاسی‌ترین برنامه ورزشی ایران درباره اعمال نفوذ سیاسیون و دولت در انتقال باشگاه‌های فوتبال است و پشت پرده‌های فوتبال، فسادها و بسیاری از موضوعات دیگر را رمز زدایی و افشا کرده است. 

اما شاید مهم‌ترین کار عادل فردوسی‌پور، از منظر اجتماعی و فرهنگی، ساختن «یک رؤیای ایرانی» بود. او به رؤیای مردم برای داشتن برنامه تلویزیونی گفت‌ و گو محور، بدون سانسور و پرده‌پوشی، تخصصی و شفاف‌کننده جامه عمل پوشاند؛ برنامه نود از جنس فوتبال بود، اما رؤیای داشتن چنین برنامه‌هایی برای سیاست، اقتصاد، جامعه و فرهنگ را هم در ایرانیان پرورش داد. و این‌جاست که باید گفت عادل فردوسی‌پور، شایسته حذف شدن نیست، بلکه بنا به سهم‌اش در فرهنگ عمومی و خلق رؤیا، امید و سرمایه اجتماعی، شایسته دریافت مدال و ورود به تالار مشاهیر تلویزیون است. 

مفهوم «بسته‌های اثربخشی» (Pockets of Effectiveness) در ادبیات توسعه در یک دهه گذشته بروز کرده است؛ این مفهوم زمانی به‌کار می‌رود که یک سازمان عمومی اثربخش و کارآمد در دل ساختار و زمینه ناکارآمد، ظهور می‌کند. عادل فردوسی‌پور و برنامه نود، از این منظر نیز قابل توجه هستند و حتی می‌توان در اندازه یک رساله دکتری هم به بررسی پدیده بسته‌های اثربخشی به تحلیل آن پرداخت. 

به عبارت دیگر، مناسب‌تر آن است که عادل فردوسی‌پور و برنامه‌اش به مانند برنامه‌های مشهور تاریخ تلویزیون‌های جهان باقی بماند، به تالار مشاهیر تلویزیون راه یابد، به ساختن «رؤیای ایرانی» تلویزیون بی‌سانسور و شفاف ادامه دهد و پایان یک نخبه رسانه‌ای نباشد. عادل‌سوزی، سرمایه‌ اجتماعی‌ای است که سوزانده می‌شود؛ پایان یک رؤیا و شاید آغاز یک توهم...

* منتشر شده در کانل تلگرامی محمد فاضلی با عنوان «دغدغه ایران»