به گزارش خبرآنلاین، در کتابخانه «مکتبه الشرقیه» دانشگاه سن ژوزف در بیروت، نسخه‌ای از شاهنامه فردوسی نگهداری می‌شود که تاریخ کتابت ندارد؛ ولی با توجه به ویژگی‌های آن به‌نظر می‌رسد که متعلق به اواخر سده هفتم و اوایل سده هشتم هجری باشد. کامل بودن نسخه، شماره ابیات، کم بودن و کوتاه بودن عنوان‌ها در مقایسه با دیگر نسخه‌های شاهنامه، ضبط دقیق و صحیح حروف و کلمات، به ویژه دقت کاتب در نقطه‌گذاری حروف همچنین کیفیت کاغذ خوب و واضح، اهمیت این دستنویس را نشان می‌دهد.
یابنده دستنویس سن ژوزف، دکتر مصطفی موسوی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است. او که در سال ۱۳۸۳ برای آموزش زبان فارسی در دانشگاه دولتی لبنان، سفر دوساله‌ای به آن کشور کرده بود، ضمن انجام وظایف دانشگاهی خود، در بخش نسخ خطی کتابخانه سن ژوزف سرگرم فهرست‌برداری از نسخه‌های فارسی کتابخانه می‌شود. در آن زمان بیش از ۱۵۰ سال از بنیاد کتابخانه سن ژوزف می‌گذشت و در آن‌جا نزدیک به ۳ هزار نسخه نگهداری می‌شد.
تصویری که می‌بینید مربوط به یکی از صفحات دستنویس معروف به شاهنامه سن‌ژوزف (نسخه NC . 43 المکتبة الشّرقیة ، بی‌تا [حدود سده هفتم]) است.
دکتر موسوی درباره دست‌یابی به نسخه خطی شاهنامه کتابخانه سن ژوزف می‌گوید: «یک روز که کارهایم به پایان رسیده بود و هیچ کتاب دیگری نمانده بود که فهرست کنم، نسخه بزرگ و پُر برگی را جلوی من گذاشتند که کاغذ پیچ شده بود و جلد نداشت. باز کردم، دیدم شاهنامه است. دستپاچه شدم و به‌نظرم نسخه بسیار با ارزشی آمد و با نسخه‌های دیگر تفاوت دارد. مشخصات آن را هم به فهرست افزودم؛ اما اجازه عکسبرداری از نسخه را به من ندادند.»
سرانجام وی پس از بازگشت به ایران موفق می‌شود که با پیگیری و پافشاری بسیار، از طریق یکی از دانشجویان ایرانی دانشگاه سن ژوزف، عکس ۵ صفحه نخست، میانی و آخر دستنویس یاد شده را تهیه کند. دکتر جلال خالقی‌مطلق، مصحح برجسته شاهنامه، درباره چگونگی آگاه شدن او از وجود دست‌نویسی که دکتر موسوی یافته بود، می‌نویسد: «در روز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۸۶، به اتفاق دکتر محمود امیدسالار و نادر مطلبی کاشانی در خانه استاد ایرج افشار حضور داشتیم. ساعتی بعد دکتر مصطفی موسوی نیز به ما پیوست. ایشان عکسی از ۲۲ صفحه از یک دستنویس شاهنامه متعلق به کتابخانه سن ژوزف در بیروت را با خود آوردند. این دستنویس به گفته موسوی که اصل دستنویس را از نزدیک دیده بودند، بی تاریخ است و یا چنانکه وی می‌گفت انجامه پایان دستنویس را بریده‌اند. متن عکس ۲۲ صفحه که ایشان با خود آورده بودند، در نگاه نخستین به تشخیص آقایان نامبرده و البته خود موسوی و نیز این ناچیز دستنویس معتبری آمد.»
دکتر خالقی‌مطلق بر اساس همان ۲۲ صفحه عکسبرداری شده از شاهنامه سن ژوزف مقاله مفصلی در «نامه بهارستان»، مجله بین‌المللی مطالعات و تحقیقات نسخه‌های خطی (سال هشتم و نهم/ دفترهای ۱۳ و ۱۴)، با عنوان «دستنویس نویافته از شاهنامه فردوسی» نوشت و به ارزیابی آن پرداخت. در همان شماره نیز مقاله دیگری از یابنده دستنویس، دکتر مصطفی موسوی با عنوان «نسخه‌ای کهن از شاهنامه فردوسی» منتشر شد.
جست‌وجو و تلاش برای دست‌یابی به عکس همه صفحات شاهنامه سن ژوزف ادامه یافت تا آن که با پیگیری دکتر مصطفی موسوی و کمک دکتر محمود امیدسالار، عکس تمام صفحات آن فراهم می‌شود. عکس‌ها در اختیار دکتر خالقی‌مطلق قرار می‌گیرد و وی با بررسی دقیق و باریک‌بینانه آن، مقاله مفصلی در ارزیابی شاهنامه سن ژوزف می‌نویسد و در شماره ۱۴ «نامه بهارستان» منتشر می‌کند. دکتر خالقی اعتقاد دارد که تاریخ دستنویس یاد شده نباید قدیمی‌تر از سده هفتم باشد.
اکنون به کوشش استاد ایرج افشار، دکتر محمود امیدسالار و نادر مطلبی کاشانی، نسخه برگردان شاهنامه کتابخانه شرقی، وابسته به دانشگاه سن ژوزف بیروت، با شمارگان ۵۰۰ نسخه منتشر شده است. در آغاز این نسخه برگردان دو مقاله مفصل از استاد ایرج افشار و دکتر جلال خالقی‌مطلق آمده است.
دکتر مصطفی موسوی درباره شاهنامه یاد شده می‌گوید: «به نظر می‌رسد که این نسخه سفارشی باشد. نه این که درباری باشد و زرق و برق نسخه‌های گرانب‌ها را داشته باشد؛ اما احتمالا باید برای یک ادیب و دانشوری نوشته شده باشد. چون که بسیار خوانا و روشن نوشته شده است. با این که نسخه کهنی است، صفحه‌هایش را جلوی هر کس که بگذارید به سادگی از پس خواندن این نسخه هم برمی‌آید.» بر اساس نظر دکتر مصطفی موسوی، ضبط بخش تاریخی نسخه شاهنامه سن ژوزف، که ظاهرا دست نخورده‌تر باقی مانده است، اهمیت زیادی در تصحیح شاهنامه دارد.
191/60
نظر شما