گریز نرخ بیکاری از برنامه

سیدابراهیم علیزاده: نه تنها نرخ بیکاری اعلام شده در بهار سال جاری به نرخ مدنظر برنامه چهارم نزدیک نیست، بلکه این میزان از اولین نرخ بیکاری شروع کار دولت نهم نیز بیشتر است. روز گذشته در حالی رئیس مرکز آمار از کاهش نرخ بیکاری در بهار سال جاری نسبت به زمستان سال قبل خبر داد و اعلام کرد این نرخ به 1/11درصد رسیده که طبق برنامه چهارم توسعه این نرخ در پایان سال جاری باید به 4/8 درصد کاهش یابد که با توجه به وضعیت موجود و سابقه کاهش این نرخ در ماه‌ها و سال‌های گذشته این کاهش در حد محال است.

هدف 4/8 درصدی در حالی در برنامه چهارم توسعه مطرح شده بود که طبق این برنامه نیاز بود سالی بیش از 950 هزار شغل جدید ایجاد شود که مدتی بعد از شروع کار دولت نهم، وزیر کار در این مورد عنوان کرده بود: «باید سالانه بین یک تا 2/1 میلیون شغل ایجاد کنیم و با ایجاد سالانه 950 هزار شغل تنها می‌توانیم نرخ بیکاری را در کشور ثابت نگه داریم.» و این یعنی نرخ بیکاری که در فصل پاییز سال84، 9/10درصد اعلام شده بود تنها در صورتی که سالانه یک میلیون شغل تا امسال ایجاد می‌شد، همان حدود 11 درصد باقی می‌ماند.

از سوی دیگر بزرگترین طرح اشتغالزایی دولت یعنی بنگاه‌های زودبازده نیز از ابتدای فعالیتش تا خرداد ماه امسال طبق اعلام وزارت کار تنها توانسته بیش از 973 هزار شغل ایجاد کند، به عبارتی این طرح تنها توانسته نیازهای یک سال ایجاد شغل جدید در بازار کار کشور را تأمین کند.

پس طبیعتاً با توجه به این آمار، نمی‌توان انتظار کاهش نرخ بیکاری از همان رقم 9/10 درصدی پاییز سال84 را نیز داشت، چه برسد به نرخ بیکاری مدنظر برنامه که 4/8 درصد است.

در سال 84، در دو ماه قبل از شروع کار دولت نهم، مرکز آمار نرخ بیکاری در دو فصل بهار و تابستان را به ترتیب 9/11و 9/10 درصد اعلام کرده بود و در دو فصل بعدی سال 84 نیز نرخ بیکاری فصل‌های پاییز و زمستان به ترتیب 9/10 و 1/12درصد اعلام شده بود که در نتیجه نرخ بیکاری این سال 4/11درصد شد.

اما پس از این و با مطرح شدن طرح بنگاه‌های زودبازده دیگر مسئولان دولتی اظهار امیدواری از کاهش نرخ بیکاری می‌کردند و منتظر بودند تا با صرف اعتبار برای این طرح، نرخ بیکاری کشورکاهش چشمگیری یابد. اما با وجود این و با وجود صرف 8هزار میلیارد تومان (طبق اعلام وزارت کار) برای طرح بنگاه‌های زودبازده در سال85 و ایجاد 426 هزار و 712 شغل جدید در این سال، برخلاف اعلام وزیر کار که گفته بود با ایجاد سالی یک میلیون شغل تنها می‌توان نرخ بیکاری را ثابت نگه داشت، نرخ بیکاری این سال نسبت به سال84، 2/0درصد کاهش و به 2/11 درصد رسید. نرخ‌های بیکاری فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان این سال به ترتیب 11، 2/10، 6/11و 1/12درصد توسط مرکز آمار اعلام شده بود.

در سال 86 نیز وضعیت تقریباً به همین شکل بود. در این سال نیز با صرف بیش از 9هزار میلیارد تومان اعتبار برای بنگاه‌های زودبازده و ایجاد 434 هزار و275 شغل جدید از این طریق، بازهم برخلاف اینکه طبق گفته جهرمی با ایجاد سالی یک میلیون شغل تنها می‌شد نرخ بیکاری را ثابت نگه داشت اما این نرخ نسبت به سال 85، 6/0درصد کاهش یافت و به 6/10درصد رسید. نرخ‌های بیکاری فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان این سال نیز به ترتیب 5/10، 9/9، 8/9 و 9/11درصد توسط مرکز آمار اعلام شده بود.

اما در سال 87 که سنگ اندازی‌های بانک مرکزی برای دنبال کردن طرح بنگاه‌های زودبازده شروع شد و شاید هم به همین دلیل در این سال تنها 2هزار میلیارد تومان به بنگاه‌های زودبازده واگذار شد، این اعتبار اندک به همراه اعتباراتی که در سه ماه اول امسال واگذار شده‌اند، تنها 112 هزار و 390 هزار شغل جدید ایجاد شد و قطعاً با این میزان شغل ایجاد شده اندک باید نرخ بیکاری این سال نیز کاهش چندانی نمی‌یافت.

اما با وجود این، طبق اعلام مرکز آمار، نرخ بیکاری سال 87 هم نسبت به سال86 کاهش 2/0 درصدی داشت و به 4/10درصد رسید.
نرخ‌های بیکاری فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال گذشته هم به ترتیب 6/9، 2/10، 5/9 و 5/12درصد بود.
در حال حاضر نیز در حالی نرخ بیکاری فصل بهار، کاهش این نرخ نسبت به نرخ فصل زمستان را نشان می‌دهد که از آن سو نسبت به بهار سال 87، 5/1 درصد افزایش داشته است.

البته کاهش این نرخ نسبت به فصل زمستان سال گذشته نیز امری طبیعی است، چرا که در سه سال گذشته نیز این گونه بود و نرخ بیکاری فصل بهار سال87 نسبت به زمستان سال86، 3/2درصد، نرخ بیکاری فصل بهار سال 86 نسبت به زمستان سال 85، 6/1 درصد و نرخ بیکاری فصل بهار سال 85 نسبت به زمستان سال 84، 1/1 درصد کاهش داشت اما با وجود این، آنچه که امری نگران‌کننده به نظر می‌رسد این است که رئیس مرکز آمار نرخ بیکاری جوانان 15تا 24 ساله کشور را بیشتر از این نرخ در فصل زمستان سال گذشته اعلام کرد. به گفته او، نرخ بیکاری جوانان 15تا 24 ساله به 4/20درصد رسیده که نسبت به زمستان سال قبل 3/1درصد افزایش داشته است.

افزایش سه درصدی نرخ بیکاری استان تهران
علاوه بر این، مدد دیروز به نرخ بیکاری استان تهران نیز اشاره کرد که واقعاً در حد یک هشدار بود. چرا که افزایش سه درصدی نرخ بیکاری در استانی مانند تهران قطعاً تبعات اجتماعی شدیدی در پی خواهد داشت. وی در مورد نرخ بیکاری استان تهران بیان کرد: «در بهار سال جاری نرخ بیکاری در استان تهران به 4/13درصد رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل که 3/10درصد بود، از رشد 1/3 درصدی برخوردار بوده است.»

به هرحال همه این آمار و ارقام نشان‌دهنده گریز نرخ بیکاری از محدوده برنامه چهارم توسعه است که هرچند باید فصل به فصل به نرخ بیکاری 4/8 درصدی نزدیک شود اما لحظه به لحظه از این هدف دور می‌شود.

علاوه بر این، تا پایان فصل بهار سال جاری نیز طی چهار سال عملکرد بنگاه‌های زودبازده هرچند بیش از 20 هزار میلیارد تومان صرف این طرح شده اما تنها حدود یک میلیون شغل جدید توسط این طرح ایجاد و به گفته معاونت توسعه کارآفرین و اشتغال وزارت‌کار تا پایان سال گذشته حدود 200 هزار شغل تثبیت شده است که نشان می‌دهد در مجموع این میزان اعتبار، توانسته یک میلیون و 200 هزار شغل را ایجاد و تثبیت کند و این یعنی تأمین یک چهارم نیاز چهارساله بازار کار و به همین دلیل طبیعتاً طبق محاسبات وزیر کار دولت نهم، باید در پایان کار این دولت نه تنها شاهد کاهش نرخ بیکاری نباشیم بلکه باید منتظر افزایش نرخ بیکاری بیشتر از این نیز باشیم. البته در کنار این طرح بنگاه‌های زودبازده، وزارت کار اعلام کرده که 18 طرح دیگر در زمینه اشتغال کشور دارد اما قطعاً این برنامه‌ها تنها برنامه‌های مکملی بوده‌اند و آمار خاصی در زمینه ایجاد و تثبیت اشتغال کشور نداشته‌اند که تاکنون در این چهار سال وزیر کار حتی یک بار هم اعلام نکرده که برنامه‌های غیر طرح بنگاه‌های زودبازده یک شغل جدید ایجاد کرده‌اند. نرخ بیکاری فصل بهار امسال، 5/1 درصد نسبت به بهار سال87، افزایش داشته است.

آخرین نرخ بیکاری اعلام شده دولت نهم 2/0درصد از اولین نرخ بیکاری اعلام شده این دولت بیشتر است.
نرخ بیکاری جوانان 15تا 24 ساله کشور به 4/20درصد افزایش یافته است. نرخ بیکاری استان تهران در فصل بهار نسبت به مدت مشابه در سال 87، سه درصد افزایش یافته است.