عده ای معتقدند تعدیل نرخ ارز مؤثرترین روش برای ارتقاء صادرات غیرنفتی است و مشکلات اداری و عملیاتی جایزه صادرات را ندارد و خصوصاً در مواردی که فساد اداری و عدم شفافیت وجود دارد این کار ممکن است موجب فساد شود و بدون اینکه صادرات واقعی انجام شود، این جایزه ها دریافت شود یا این که به طور متناسب بیشتر از صادرات واقعی به آنها جایزه داده شود. از طرف دیگر جوایز صادراتی مستلزم افزایش هزینه های دولت خواهد بود که این می تواند به کسر بودجه و رشد بیشتر نقدینگی منجر شود.
نکتۀ دیگری که این گروه به آن اشاره می کنند این است که در کشور ما صادرکنندگان یک گروه هستند و تولیدکنندگان کالاهای صادراتی گروهی مجزای دیگری. اعطای جایزه صادراتی صادرکنندگان برای تولیدکنندگان کالاهای صادراتی که متناسب با تورم هزینه هایشان افزایش یافته است نفعی ندارد. نکتۀ دیگری که این افراد روی آن تأکید می کنند این است که برقراری رابطه نرخ ارز و صادرات (قیمت و مقدار) موقعیت ممتازی ایجاد می کند که در آن عکس العمل صادرات به نرخ ارز درون زا شده و وضعیت صادرات کشور از سیاست های سلیقه ای و تشویقی موردی مستقل می شود.
در نقطۀ مقابل عده ای معتقدند که تغییر نرخ ارز و تعدیل متناسب با تورم آن، اگرچه برای کاهش واردات بی رویه تا حدی چاره ساز است اما در شرایط کمبود ذخایر ارزی (پایین بودن قیمت نفت) موجب افزایش انتظارات تورمی و تورم می شود و چه بسا صادرات کنندگان هم از ناحیه افزایش هزینه های تولید متضرر شوند، یا استفاده مطلوبی از افزایش نرخ ارز عایدشان نشود.
از طرف دیگر وقتی ارز گران می شود و دولت ارزهای نفتی را به بانک مرکزی می فروشد، متقاضیان ارز برای واردات رسمی کاهش می یابد و این موجب افزایش ذخایر ارزی بانک مرکزی و افزایش پایه پولی و حجم نقدینگی می شود. از طرف دیگر افزایش نرخ ارز شرایط تولید را محدود می کند زیرا تولیدات ما به طور قابل ملاحظه ای ارزبر هستند.
لذا وقتی شرایط صادرات و مصرف بی رویه اقتضای افزایش نرخ ارز را دارد و شرایط تولید و سرمایه گذاری های مولد چنین اقتضایی ندارد و ثبات متغیرهای قیمتی نیز در موارد کمبود ذخایر ارزی تهدید می شود، بهتر آن است که ارزها به طور عمده صرف امور زیربنایی، تولید با تکنولوژی بالا و مقتضیات بخش مولد شود و برای جبران زیان های صادرکنندگان (در اثر تورم مستمر) نرخ ارز را برای این بخش تعدیل و یا جایزه صادراتی اعطا کرده تا استعدادهای انتظارات بی ثبات کننده تورمی بارور نشود، از ناحیه عدم فروش ارز، ذخایر ارزی بانک مرکزی انباشت نشود و در نتیجه نقدینگی و تورم افزایش نیابد و تولید و اشتغال بیشتر از آن چه که الآن مشکل دارد، محدود نشود. بیشتر باید با لحاظ مشکلات صادرات، واردات بی رویه و تنگناهای تولید، ارز را مدیریت کرد.
*استاد کرسی اقتصاد کلان دانشگاه علامه طباطبایی
/32
نظر شما