تمام سلام
فضا و ظرفیت‌های سیاسی در خاورمیانه تغییر کرده و ایالات متحده در منطقه تنها مانده است. امریکایی‌ها از آن‌چه در جهان عرب از انقلاب‌ها و تغییرات می‌گذرد، نگرانند. این نگرانی را به وضوح در میان نمایندگان و دیپلمات‌های امریکایی می‌توانیم ببینیم. چندی پیش با یکی از همین دیپلمات‌ها که از فعالان مذاکرات صلح خاورمیانه بود و در حال حاضر در یکی از مراکز پژوهشی خاورمیانه در امریکا فعالیت می‌کند، به گفتگو نشستم. او به من گفت: «منطقه در حوادث غوطه‌ور است و طبیعی است که امریکا از آن به شدت نگران باشد.»
سپس از من پرسید: «می‌دانی چرا این حوادث و انقلاب‌ها اول در کشورهای هم‌پیمان امریکا رخ داده است؟» و خودش پاسخ داد: «مصالح ما با حسنی مبارک و دیگر کشورهای عربی یا حداقل بیشتر آنها گره خورده بود. چرا پس می‌بایست خودمان را درگیر قیل و قال‌های نظامی در منطقه می‌کردیم؟ حقیقت این است که قدرت تاثیرپذیری ما بر حوادث خاورمیانه به شدت کاهش یافته است. و جهان عرب جدید فعلی یا بهتر است بگویم جهان اسلامی کنونی از ما می‌خواهد که بیش از این در امورشان دخالت نکنیم و دست از سرشان برداریم. آنها از ما می‌خواهند اولا، مواضعی منصفانه در برابر اسرائیل اتخاذ کنیم. در درگیری‌های منطقه‌ای میان عرب و غیر عرب دخالت نکنیم و فقط نظاره‌گر باشیم. ثانیا، از ما می‌خواهند که نسبت به ایران این قدر تند نباشیم و از حدت و شدتمان در برابر آن بکاهیم. در حالی که ایران از نگاه امریکا سرچشمه تروریسم و دشمنی‌ها و کینه‌ها است.»
به او گفتم: «من در بسیاری از این موارد که می‌گویی با تو اختلاف نظر دارم. قطعا موافقم که قدرت امریکا برای انجام هر گونه تحرک نظامی در منطقه به شدت کاهش یافته است. با این هم موافقم که جهان عربی و اسلامی از امریکا می‌خواهند که مواضعی بی‌طرفانه‌تر و کم تکلف‌تر در برابر اسرائیل اتخاذ کند. ولی با این که می‌گویی جهان عرب به مواضع خود در قبل از پروسه صلح در سال 1991 باز می‌گردد، مخالفم. با این هم قطعا موافقم که جامعه عربی از امریکا می‌خواهد که در قبال ایران تندروی کمتری از خود نشان دهد. قطعا اکثریت ملت‌های عربی از سیاست‌های ستیزه‌جویانه امریکا در منطقه نگرانند و بیشتر آنها از امریکا می‌خواهند که سیاست‌های منصفانه‌تری در برابر ایران و مقاومت و ملت‌های عربی به طور کل اتخاذ کند.»
در پاسخ به من گفت: «بیشترین رهبران عرب به طور علنی و در برابر رسانه‌ها و مردم یک چیز می‌گویند و وقتی که پشت درهای بسته با مقامات امریکایی جلسه تشکیل می‌دهند حرف‌های دیگری می‌زنند و خواستار برخورد شدیدتر با ایران هستند.»
سپس از من پرسید: «آیا شما گمان می‌کنید که امریکا می‌خواهد نظام ایران را سرنگون کند؟ آیا اصلا توان چنین کاری را دارد؟» به او پاسخ دادم: «من نه تنها چنین چیزی نمی‌گویم بلکه از اساس می‌گویم ایالات متحده اصلا نمی‌تواند فکر سرنگونی نظام ایران را در سرش بپروراند. امریکا به هیچ وجه قدرت ضربه زدن یا تغییر نظام ایران را ندارد. به هر حال امریکا در بیشتر مناطق خاورمیانه گرفتار شده و هنوز نتوانسته خودش را از این گرفتاری‌ها نجات دهد.»
در سوال دیگری از من پرسید: «می‌دانی کدام کشورها بیش از همه خواستار فشار شدیدتر و طاقت‌فرساتر به ایران بودند؟» گفتم: «بله، فراموش نمی‌کنم مبارک، رئیس جمهوری مخلوع مصر قبل از خلع از قدرت بر این اعتقاد بود که باید فشارها را به ایران افزایش داد. همچنین عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین نیز همین رویکرد را داشتند. کشورهای دیگری نیز هستند که چنین خواسته‌هایی دارند. اما حقیقت این است که مردم جوامع عربی به هیچ وجه نمی‌خواهند چنین خطی علیه ایران و هم‌پیمانانش در جبهه مقاومت دنبال شود.»
گفتگوی ما به این جا که رسید دوست امریکایی ما افسرده شد و یاسی به او دست داد. پس از چند لحظه سکوت پرسید: «مصر دوران حسنی مبارک از مصالح امریکا و صلح با اسرائیل پاسداری می‌کرد. به نظرت آیا چنین چیزی در مصر جدید نیز حاصل خواهد شد؟» پاسخ دادم: «متاسفم که نمی‌توانم به تو بله بگویم. باید بگویم که دولت‌های دموکراتیک جدید عربی که به سوی دموکراسی در حرکتند همچنان هم‌پیمان امریکا خواهند ماند اما از این به بعد دیگر از مصالح خود و ملتشان حمایت خواهند کرد که ممکن است با مصالح امریکا تناقض داشته باشد.»
به من گفت: «ولی در زمان حکومت‌های دیکتاتوری جهان عرب آنها به مصالح امریکا اعتقاد داشتند و از آنها حمایت می‌کردند.» بلافاصله به او گفتم: «اتفاقا به دلیل همین دیکتاتوری‌ها و سیاست‌ها بود که مصالح امریکا به شدت به مخاطره افتاده است.»
دیگر از وضعیت پیش آمده خاورمیانه ناامید شده بود. برای همین از من پرسید: «به نظرت بحران لیبی به کجا ختم خواهد شد؟» گفتم: «نمی‌دانم. ولی می‌دانم که مدت زیادی طول خواهد کشید.»
پاسخ داد: «شاید جنگ داخلی در بگیرد، آیا در چنین حالتی ما باید دخالت کنیم؟ چگونه دخالت کنیم؟ ما در کشورمان رئیس جمهوری داریم که می‌خواهد تغییری صورت بگیرد یا حداقل این گونه تظاهر می‌کند. اگر بخواهیم دخالت کنیم مسلمانان جهان علیهمان قیام خواهند کرد. تنها حالت این است که امریکا تا زمانی که کشتار جمعی در لیبی صورت نگرفته دخالت نظامی نکند یا این که نیروهای قذافی را وادار کند که دست به کشتار جمعی بزنند تا بتواند دخالت نظامی کند.»
گویا امریکایی‌ها هنوز از شوک انقلاب‌های خاورمیانه خارج نشده‌اند. از این رو دوباره از من پرسید: «به نظرت دیگر کدام کشورها شاهد انقلاب، لرزه شدید سیاسی یا حتی تغییرات شگرف خواهند بود؟» به او پاسخ دادم: «بحرین و یمن، به ویژه این که بعضی‌ها در حال کاشت بذر جنگ داخلی در آنها هستند. دولت امارات به شدت از اوضاع ترسیده است. عربستان سعودی به شدت از ایران ترسیده و به همین دلیل در برابر هر گونه تغییری ایستاده است و به دلیل همین ترس دیدیم که سربازانش را در منامه پیاده کرده است. خصوصا که ثباتش در منطقه و برخی مناطق مشخص دیگر نیز به لرزه افتاده است. به نظرم کویت نیز شاهد بحران‌ها و مشکلات سختی خواهد بود. البته در امریکا نیز کسی نیست موضعی بگیرد که به من قوت قلب دهد تا بگویم مواضع امریکا مدبرانه خواهد بود.» پرسید: «درباره اردن چه می‌گویی؟» پاسخ دادم: «در حال حاضر با مشکلات بسیار سخت و تحرکات مردمی شدیدی روبه‌رو است. ولی بی‌شک با مشکلات سخت‌تری روبه‌رو خواهد شد که ممکن است چندان نزدیک نباشد.» پرسید: «در بحرین چه می‌شود؟» پاسخ دادم: «لازم بود پادشاه از همان ابتدا کوتاه می‌آمد و امتیاز می‌داد. هر گونه امتیازی تحت فشار تظاهرکنندگان دلیلی بر ضعف پادشاه است و نتایج معکوس می‌دهد. 70 درصد ملت بحرین ضد پادشاهند. او تنها نماینده 30 درصد ملتش است. شاید سرنگونی نخست‌وزیر بتواند راه حل مشکلات بحرین را باز کند.»
پرسشی که در نهایت برای من باقی ماند این بود که آیا واقعا این فعال پروسه صلح خاورمیانه و پژوهشگر فعلی پاسخ این پرسش‌ها را نمی‌دانست که این چنین افسرده و ناامید صحبت می‌کرد؟
تمام سلام، وزیر فرهنگ سابق لبنان و نماینده فعلی پارلمان این کشور که از مدعیان پست وزارت از جریان 14 مارس است، این یادداشت را به طور اختصاصی برای خبرآن لاین نگاشته است.
26246
نظر شما