محمدعلی سبحانی
سرانجام بعد از همه رایزنی ها و بگومگوهای اتحادیه عرب با مقامات سوری، قرار بر این شد که نبیل العربی، دبیرکل جدید این اتحادیه به سوریه سفر کند تا شاید با همفکری یکدیگر راه حلی برای کلاف سردرگم سوریه بیابند.
اینکه اتحادیه عرب با کارکردها و پیشینه ای که از آن سراغ داریم، تا چه میزان بتواند در آرام کردن اوضاع در سوریه نقش آفرینی کند، خود جای بحث و تأمل دارد.
اما نمی توان این مسئله را نیز نادیده گرفت که بعد از انقلاب های عربی و تحولات مهمی که منجر به سقوط برخی از دیکتاتورها شد، اکنون وضعیت خاورمیانه تغییر یافته و دیگر نمی توان نسخه ای همچون گذشته برای کشورهای در حال گذار به دمکراسی پیچید. با سقوط دیکتاتورهای کهنه و فرسوده در مصر، لیبی و یمن امروز این کشورها در تلاش برای گذار به دمکراسی اند و شاید چندان در چهارچوب و شیوه های سنتی اتحادیۀ عرب نمی گنجند. آن هم ساختار و چهارچوبی که طیف متنوعی از بازیگران را در خود جای داده است.
در این بین هستند کشورهایی که تمایل دارند اتحادیه عرب با مسیر جهانی همراه نشود و با ایفای نقش ریش سفیدی مانع از سقوط رهبران شود اما واقعیت آنست که یکی از ویژگی های انقلاب های عربی اینست که این ملتها هستند که امروز نقش مهم تری یافته اند و آینده منطقه را رقم می زنند.
با توجه به از هم پاشیدگی و شرایط جدید منطقه و همچنین خواست ملتها، نمی توان انتظار داشت که ساختار ضعیف اتحادیه عرب نقش آفرینی موثری را در بحران سوریه از خود به نمایش بگذارد.آن هم در شرایطی که بیشتر توجه مردم درسوریه معطوف به رابطه شان با دولت است. با این اوصاف نمی توان چندان به نقش گروههای خارجی میانجی برای حل بحران امیدوار بود.
با این حال نقش آفرینی اتحادیه عرب در سوریه را باید به فال نیک گرفت و روی کار آمدن نبیل العربی، دبیرکل جدید اتحادیه عرب که برخاسته از انقلاب مصر است، می تواند نقش منفعل این اتحادیه را در معادلات منطقه ای افزایش دهد و صدای جدیدی در تعاملات منطقه باشد.
فراموش نکنیم که اتحادیه عرب به رغم همه سیاست های انفعالی اش پتانسیل و شانس های زیادی نیز دارد. همانطور که شاهد بودیم در جریان تحولات و انقلاب های عربی اعراب از یکدیگر تأثیر گرفتند و همانند یک دومینو عمل کردند.
اما در مجموع در مورد سوریه و نقش آفرینی نیروهای میانجی خارجی باید گفت در صورتی که روند اصلاحات در این کشور آغاز شود و مردم و نهادهای اجتماعی جایگاه خود را بیابند می توان به تحقق دمکراسی در این کشور امیدوار بود و چندان نیازی به ورود نهادهایی همچون اتحادیه عرب نیست.
نقش آفرینی اتحادیه عرب از این رو می تواند حائز اهمیت باشد که در هر صورت بر افکار عمومی منطقه تأثیرگذار است و می تواند این مفهوم را به اعراب القا کند که تصمیم سازان منطقه ای نیز در حال شکل دادن به تحولات جهان عرب هستند.
به یاد داشته باشیم که سوریه در مقایسه با سایر کشورهای عربی که انقلابات را تجربه می کنند، متفاوت است. هم مرز بودن و همسایگی با لبنان، فلسطین، اسراییل، عراق و حضور سایر بازیگران منطقه ای از جمله ایران و ترکیه، برخورد با سوریه را پیچیده و حساس کرده است.
در عین حال به این مسئله نیز توجه داشته باشیم که بخشی از معضلات موجود در سوریه طایفه ای است و بخش دیگر منطقه ای؛ لذا می بینیم که سوریه و آینده آن از حساسیت بسیاری بالایی برخوردار است و باید جوانب همۀ تغییرات در نظر گرفته شود.
اینکه اتحادیه عرب تا چه میزان قادر به کاهش تنش ها و حساسیت ها در سوریه خواهد بود، باید منتظر تحولات آتی در این کشور باشیم، اما هر احتمالی که از ذهن می گذرد را نیز نباید منتفی دانست.51263
سفیر اسبق ایران در لبنان
نظر شما