ایرن مهرگان: فقر که رشد کند ظهور و بروز زیادی دارد، یکی از نشانه‌های آن‌هم رشد آسیب‌های اجتماعی است، آسیب‌هایی که می‌تواند گروه خاصی را نشانه بگیرد، مثلاً زنانی که طعمه فقر شوند؛ اما یکی از گروه‌هایی که فقر بر روی سقف آرزوی‌شان خراب می‌شود کودکان هستند، کودکانی که نه کودکی بلکه باید ادای بزرگی دربیاورند، نان‌آور شوند، صبح که شد از خانه بیرون بزنند و شب دست‌پر برگردند، جمعیتی که یا دیده نمی‌شوند یا سر چهارراه‌ها و سطل زباله‌ها دیده می‌شوند، زباله بازیافتی جمع می‌کنند، شیشه خودروها را تمیز می‌کنند یا فال هم می‌فروشند، هرچه هست تعدادشان روند صعودی دارد؛ سوده نجفی، رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران دراین‌باره گفت: «یکی از مشکلات شهر تهران، کودکان خیابان و کار است که با آزارهای متعدد روبه رو هستند. آمار کودکان کار در کشور و به ویژه در شهر تهران روز به روز در حال افزایش است.»
او ادامه داد: « ۷۰ هزار کودک کار در خیابان‌های تهران وجود دارد که ۸۰ درصد از این افراد ایرانی نیستند.»
کودکان کار و بحران‌های سیاسی، اقتصادی و بهداشتی
ایرانی و خارجی بودن کودکان کار چه فرقی دارد، وقتی قرار است دست آن‌ها به کار، آن‌هم کاری این چنینی آلوده شود، ضمن این‌که بحران‌های بهداشتی و اقتصادی وضعیت را بدتر می‌کند. مثلاً ظهور ویروس کرونا سبب شد وضعیت برای کودکان کار بدتر شود. روزبه کردونی، پژوهشگر حوزه سیاست اجتماعی قبل‌تر به خبرآنلاین گفت: «بیماری دنیاگیر کرونا باعث افزایش فقر و نابودی درآمد خانواده‌ها بویژه اقشار فقیرتر شد، لذا خانواده‌ها از کار کودک به عنوان یک سیستم حمایتی استفاده کردند. در مواقع بحران، کار کودکان به مکانیسم مقابله برای بسیاری از خانواده‌ها تبدیل می‌شود. با افزایش فقر، بسته شدن مدارس و کاهش دسترسی به خدمات اجتماعی، کودکان بیشتری به سمت نیروی کار سوق داده می‌شوند. طبق اعلام رسمی سازمان بین‌المللی کار، برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته روند کارکودکان در جهان افزایشی شده است.»
کردونی همچنین درباره تاثیر مشکلات اقتصادی و تاثیر آن بر افزایش کودکان کار ادامه داد: «گروه‌های جمعیتی آسیب‌پذیر شاغلین در اقتصاد غیررسمی، مهاجران و دهک‌های پایین درآمدی بیشترین آسیب را از رکود اقتصادی، افزایش غیررسمی بیکاری، کاهش عمومی استانداردهای زندگی، شوک‌های بهداشتی و سیستم‌های حمایت اجتماعی ناکافی خواهند دید و لذا کودکان این گروه‌های جمعیتی بیشتر از سایر اقشار در معرض ریسک هستند.»
از طرفی برخی کارشناسان معتقدند در بحران‌های سیاسی امنیتی کمتر به آسیب‌های اجتماعی توجه می‌شود، اتفاقی که حداقل در یک سال گذشته جامعه ایرانی با آن روبه‌رو بوده است. سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران دراین‌باره به خبرآنلاین گفته بود: «
در بحران‌های مختلف، مانند بحران سیاسی، نظامی، بهداشتی، اقتصادی، گروه‌های در معرض آسیب، آسیب‌پذیری‌شان بیشتر می‌شود؛ وقتی امروز گرفتار بحران سیاسی امنیتی هستیم کودک کار، معتاد کنار خیابان، زنی که تن فروشی می‌کند، خانواده نیازمند، افراد دارای معلولیت، سالمندانِ رها شده، بی‌خانمان‌ها، متکدیان، دیگر اولویت ندارند، حوزه اجتماعی معمولا در بحران‌های سیاسی امنیتی له می‌شود.»
جمع‌آوری کودکان کار پاک کردن مسئله است
جالب این‌که در میان بحران‌هایی که هم سبب افزایش کودکان کار می‌شود و هم سبب دیده نشدن آن‌ها به‌عنوان یک آسیب اجتماعی، گروهی فقط می‌خواستند صورت شهر را از سیمای این کودکان پاک کنند. آن‌ها گمان می‌کردند فقط «وجود کودکان کار چهره‌ی شهر را زشت کرده است.» برای همین طرح و برنامه ریختند که آن‌ها را جمع کنند اما اعلام شد طرح‌شان نیامده شکست خورده است. احمد احمدی صدر دبیر قرارگاه اجتماعی شهر تهران اواخر سال قبل درباره جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی گفت: «در این زمینه طی سال گذشته ۳۲ بار طرح جمع‌آوری این کودکان توسط برخی دستگاه ها اجرا شد، اما نتیجه‌ای نداشت و در واقع طرح شکست خورد.»
در واکنش به ایده جمع‌آوری کودکان کار، مصطفی آبروشن، جامعه‌شناس برای خبرآنلاین نوشت: «جمع آوری یعنی تقلیل یک انسان در حد اشیای اضافی شهر که باید آنان را از نگاه شهروندان مخفی نگه داشت در حالی که ریشه مسائل و آسیب‌های اجتماعی که به اشکال مختلف خودنمایی می‌کند انعکاس ضعف عملکرد نهادهای مسئول است.»
او توضیح داد: «این تفکر ساده انگارانه‌ای است که انتظار داشته باشیم با جمع‌آوری این کودکان از سطح شهر، مشکل کودکان کاربر برطرف شود، متاسفانه رویه جمع‌آوری و برگرداندن کودکان به شهرهای‌شان که سال‌هاست در مدیریت شهری حاکم است نوعی پاک کردن صورت مسئله هست، در واقع به جای ریشه کن کردن علل پیدایش آسیب‌های اجتماعی، تنها با نگاهی زیبا شناختی سعی در جمع آوری و یا به اصطلاح ساماندهی موقتی قربانیان جامعه دارید در اکثر مواقع شاهدیم که با جابه‌جایی فیزیکی معتادان و کودکان کار به شهرهای اقماری این گونه به افکار عمومی القا می‌شود که مسأله آسیب دیدگان اجتماعی حل شده است در حالی که این الگوی رفتاری تکرار شونده و بی اثر، نوعی مسئولیت گریزی اشکار است، چهره شهر نه با «ساماندهی» و «جمع آوری»کودکان کار، بلکه با ارائه خدمات حمایتی برای تداوم و بقای عمر با کیفیت با هدف بهبود دائمی وضعیت زندگی حاصل می‌شود.»
بیشتر بخوانید:
چرا سرقت، اختلاس و خودکشی زیاد شد؟ / «دکتری بیکار از کشور مهاجرت نمی‌کند، فرار می‌کند»
۲۳۳۲۳۳
نظر شما