در نمایشگاه امسال چه گذشت؟ / گفت‌و‌گو با پدرام پاک​ آئین مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد

زینب کاظم‌خواه: نمایشگاه مطبوعات امسال بعد از 10 روز به پایان رسید، نمایشگاهی که با حضور 50 کشور برگزار شد و تعداد بازدیدکنندگانش در مقایسه با سال گذشته افزابش قابل توجهی داشت. مساله‌ای که پدرام پاک‌آیین مدیر کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت ارشاد از آن به عنوان نکته‌ای مثبت یاد می کند.

 

او نمایشگاه امسال را از چند زاویه و چند شاخص قابل بررسی دانست و گفت: «میزان شرکت رسانه‌های داخلی و خارجی در نمایشگاه، میزان بازدید کنندگان، کارکرد اقتصادی و شاخص کیفی مسایلی است که می‌توان از طریق آن‌ها ارتقای سطح مطبوعات را بررسی کرد.»

 

به گفته پاک‌آیین از جهت شرکت رسانه‌های داخلی و خارجی افزایش 30 درصد را شاهد بودیم و 600 رسانه در نمایشگاه امسال حضور داشتند.

او نتیجه این افزایش مشارکت را افزایش میزان بازدید‌کنندگان دانست و ادامه داد: «حضور پررونق رسانه‌های داخلی و فعالیت جنبی غرفه‌ها، در جذب مخاطب تاثیر زیادی داشت و باعث شد آمار بازدیدکنندگان از مرز یک میلیون بگذرد و هر روز شاهد 120 هزار بازدیدکننده باشیم؛ البته این آمار بعضی روزها بیشتر بود.»

او با اشاره به بارش باران یادآور شد: «با وجود بارندگی و شرایط نامساعد جوی ما بازدیدکنندگان زیادی را شاهد بودیم. در حالی که سال گذشته مطابق آمار اعلام شد در 10 روز 90 هزار نفر بازدیدکننده داشتیم، اما تعداد بازدیدکنندگان نمایشگاه امسال در یک روز بیشتر از آمار بازدیدکنندگان کل نمایشگاه سال گذشته بود که این نشان از حضور پررونق رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی در خصوص نمایشگاه امسال دارد.»

 

پاک‌آیین درباره شیوه شمارش بازدیدکنندگان توضیح داد:  «آماری که درباره بازدیدگنندگان به دست آمده آماری تخمینی نیست، شمارش بازدیدکنندگان از طریق شمارشگر دیجتیال صورت گرفته که تنها بازدیدکنندگان جدید را لحاظ می‌کند.»
 

او همچنین درباره ارزیابی کیفی نمایشگاه امسال متذکر شد: «هر چند بهتر است ارزیابی کیفی نمایشگاه از طریق رسانه‌ها و مردم صورت بگیرد، اما از نظر من نمایشگاه از فضای همگانی برخوردار بود. ما معتقد نبودیم که نمایشگاه یک گردهمایی علمی اصحاب رسانه است، گرچه نشست‌های متعددی که در نمایشگاه برگزار شد، این نیاز را تا حد زیادی تامین کرد، اما شاید یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های نمایشگاه امسال حضور پررنگ عموم مردم بود که از این حضور می‌شود این نتیجه را گرفت که استقبال مردم در صورتی که شرایط لازم فراهم شود از مطبوعات قابل توجه است و این حاکی از ظرفیت اعتمادسازی است که باید از آن نه تنها در نمایشگاه بلکه در طول سال برای افزایش سرانه شمارگان مطبوعات استفاده کرد.»

او در ادامه با اشاره به شمارگان اندک مطبوعات کشور یادآور شد: «شمارگان مطبوعات مطابق ظرفیت تحصیل‌کرد‌گان ما نیست. ما باید به ازای هر 10 نفر یک نسخه نشریه داشته باشیم که با این حساب باید هفت میلیون نسخه نشریه در کشور باشد، اما ما شاهد این تیراژ نیستیم. برگزاری نمایشگاه یک موضوع را ثابت کرد که اگر امکان دسترسی مردم به مطبوعات تسهیل شود و اطلاع‌رسانی درستی باشد، همچنین زیرساخت‌های مناسب برای توزیع مطبوعات تقویت شود تا مردم بتوانند به مطبوعات دسترسی یابند، ما به این استاندارد نزدیک می‌شویم و مشکلی در مورد سرانه شمارگان نخواهیم داشت.»

 
مدیر کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی کشور اعتقاد دارد: «نشریه یک محصول فرهنگی است که باید در معرض دید قرار گیرد، به طوری که مردم از جاهایی که عبور می‌کنند با صفحات مطبوعات روبرو شوند و دعوت به خرید آن شوند. در واقع، نمایشگاه یک فراخوان عمومی بود برای مواجهه مردم با کل سیمای مطبوعات، این در شرایطی صورت گرفت که آمار بازدیدکننده بی‌سابقه بود، و این موضوع را ثابت کرد اگر شرایطی فراهم شود که مطبوعات در بستر تبلیغات هدفمند قرار گیرند، ما شاهد جهش جدی در شمارگان مطبوعات خواهیم بود.»
 

او یکی از جنبه‌های ارزیابی کیفی نمایشگاه امسال را فعالیت‌های گسترده جنبی در نمایشگاه دانست و یادآور شد: «فعالیت‌های جنبی نمایشگاه بر وجه غرفه‌داری صرف و ارائه محصوالات رسانه‌ای غلبه داشت. برگزاری بیش از 50 نشست و همایش در یک روز که خیلی از آن‌ها توسط مطبوعات و بخشی از سوی اداره کل مطبوعات ارشاد برگزار شد، حاکی از غلبه فعالیت‌های جنبی داشت. به نظرم این بخش باید بخش اصلی باشد و د غذغه‌ها و آسیب‌هایی که در عرصه‌های مختلف مطبوعات وجود دارد، در نمایشگاه بررسی شود و  نمایشگاه فرصتی برای پیدا کردن راه حل باشد.»

پاک‌آیین فعالیت‌های سرای روزنامه‌نگاران را در همین راستا توصیف کرد و افزود: «ما فضایی برای سرای روزنامه‌نگاران داشتیم که شخصیت‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و ورزشی به غرفه‌ها مراجعه و با اصحاب رسانه گفتگو می‌کردند، اما بعضی این فرصت را نداشند که در تمام غرفه‌ها حضور یابند، بعضی از آن‌ها در سرای روزنامه‌نگاران حاضر می‌شدند و اصحاب رسانه به این غرفه می‌آمدند تا سئوالاتشان پاسخ داده شود که گاه در قالب پرسش و پاسخ بود و گاه انتظارات این رسانه‌ها از این چهره‌ها و برعکس مطرح شد. مثلا بازیگران سینما در خصوص نحوه انعکاس اخبار دغدغه‌هایی داشتند و همین طور رسانه‌ها در خصوص ارتباط با این بازیگران نکاتی داشتند که این موضوعات در قالب نشست‌هایی در این سرا طرح شد.»
 
او همچنین گفت: «معمولا گفته و شنیده شده که مطبوعات در کشور ما در شرایط تقلید از غرب شکل گرفته‌اند، ممکن است صورت  قضیه چنین باشد، اما چون ظرف مطبوعات فرهنگی است و با توجه به پشتوانه عظیم فرهنگی شاید نتوان به آسانی حکم به تقلیدی بودن روزنامه نگاری در ایران داد. ما برای این‌که پشتوانه روزنامه نگاری در ایران را نشان دهیم، در این سرا چند اقدام انجام دادیم. از جمله این‌که نمایشگاه پیشکسوتان مطبوعات ایران برگزار شد. که شناسنامه روزنامه‌نگاری آن‌ها را به نمایش گذاشتیم، کسانی مثل دهخدا، صوراسرافیل و... کار روزنامه‌نگاری‌شان به نمایش درآمد و با این کار نشان دادیم که روزنامه نگاری به لحاظ هویتی در کشور ما چه جایگاهی دارد و این طور نیست که روزنامه نگار یک صنعت‌گر یا کارگر خبری باشد و وظیفه‌اش اطلاع‌رسانی صرف . نقش رسانه روشنگری است و مسیر روزنامه نگاری ما این موضوع را نشان می‌دهد.»
 

او یکی دیگر از بخش‌های نمایشگاه امسال را بخش دیرینه‌ها مطبوعات کشور ذکر کرد و افزود: «در نمایشگاه امسال بخش جمع و جوری از دیرینه‌های مطبوعات کشور داشتیم که شامل مطبوعاتی بود که نیم قرن در کشور منتشر شده‌اند. شماره‌های نخستین تعداد قابل توجهی از این مطبوعات به نمایش در آمد، مطبوعاتی که چند نسل را پوشش می‌دهند.»
 

پاک‌آیین یکی دیگر از بخش‌های این نمایشگاه را ویترینی از اولین‌های مطبوعات کشور دانست که خلاء یک حوزه را برای اولین بار در کشور پوشش داده‌اند. 

او یادآور شد: «ما با آن که 3500 نشریه داریم، اما هنوز خلاء رسانه‌ای را در کشورمان شاهد هستیم. ما نشریات کودک و نوجوان داریم؛ ولی نشریات تخصصی ورزشی برای کودکان نداریم در موضوعات دیگر هم همین طور است، پیام ویترین اولی‌ها این بود که به حوزه های تازه ورود داشته باشیم.»
 

ویترینی به نام نوزادگان یکی دیگر از بخش‌های نمایشگاه امسال بود که پاک‌آیین به آن اشاره کرد  و درباره این بخش توضیح داد: «در این بخش نشریات تازه منتشر شده یعنی نشریاتی که از نمایشگاه قبل تا این نمایشگاه اولین شماره خود را منتشر کرده بودند در این بخش نمایش داده شد که به نوعی کارنامه مطبوعات در یک سال گذشته کشور بود.»

او یکی از اتفاقات مهم نمایشگاه امسال را اختصاص بن خرید مطبوعات دانست و ادامه داد: «یکی از اتفاقاتی که اولین بار در نمایشگاه امسال افتاد این‌که دولت تسهیلاتی برای خرید نشریات ارایه داد برخی نشریات سال‌های گذشته در نمایشگاه فروش نداشتند و اگر داشتند بسیار ناچیز بود، اما در آغاز نمایشگاه 500 میلیون تومان اعتبار را در نظر گرفتیم که در حقیقت پشتوانه خرید مطبوعات بود که برای اقشار خاصی که نشریات تخصصی بودند تسهیلات خاصی را در نظر گرفتیم. جذب مخاطب تحصیل‌کرده در کیفیت مطبوعات تاثیر می‌گذارد، این جوامع هدف؛ روزنامه‌نگاران، طلاب، دانشجویان و اعضای هیات علمی بودند که این افراد با مراجعه به نمایشگاه با ارایه کارت شناسایی بیست هزار تومان بن دریافت کردند.»
 
پاک‌آیین افزود: «عموم مخاطبان هم می‌توانستند از این بن دریافت کنند، شرطش این بود که به ازای یک بن پنج هزارتومانی، هزار تومان می‌دادند. بعضی از بن‌ها که با هدف ارایه تسهیلات فرهنگی توزیع می‌شود ممکن است توزیع آن‌ها به گونه‌ای باشد که به جوامع هدف و کسانی به آن نیاز دارند نرسد، اما این توزیع این طور نبود که برای افراد بیرون فرستاده شود و این بن‌ها بلااستفاده بماند. توزیع بن‌ها این طور بود که در روز پایانی نمایشگاه به صفر رسید و مطمئن هستم که با این بن‌ها خرید شده است.»

 

به اعتقاد مدیر کل مطبوعات داخلی: «این بن‌ها می‌تواند مدخل و مقدمه ایجاد اشتراک سامانه مطبوعات در کشور باشد و هر چقدر این مبادی را گسترش دهیم فرهنگ اشتراک را گسترش داده‌ایم.»
 

57244