فروزان آصف نخعی: دکتر هادی وکیلی استاد، گروه فلسفه اسلامی و حکمت معاصر پژوهشکده فلسفه، پژوهشگاه علوم انسانی تهران، در نشست «همنشینی ادیان در ایران» «پیام ادیان جهان» را «صلح جویی، سلامت خواهی، و نجات طلبی هم برای خود و هم برای دیگری» می داند.» او می گوید:«این دیگری به معنای مردم دیگرو صاحب دین های دیگر است.»
چهار دیدگاه مهم به ادیان در ایران
او در ادامه به چهار دیدگاه راجع به ادیان به ویژه در ایران اشاره کرد و گفت: «۱-پاره ای از پیروان ادیان انحصار طلب بوده، معتقدند به غیر از دین آن ها مابقی ادیان از حقیقت و نجات بهره ای ندارند. این انحصار طلبی تنها منحصر به پیروان دین اسلام نیست. بلکه در مسیحیان، یهودیان، و دیگر پیروان ادیان وجود دارد.۲-دیدگاه دوم شمول گرایی است. به این معنا که صاحبان یا پیروان برجسته هر دینی، دین خود را بیش از بقیه ادیان صاحب حقیقت و نجات بدانند. ۳- قسم سوم پیروان پلورالیسم دینی یا تکثرگرایی دینی هستند که معتقدند سهم برابری در ادیان مختلف در بهره وری از حقیقت و نجات بخشی آدمیان وجود دارد. متفکر برجسته دیدگاه سوم مرحوم جان هیگ بوده که معتقد بود شما مسلمانان، یا یهودیان معتقد به دین ما هم هستید.
او می گفت مسلمانان مسیحیان گمنام و همچنین مسیحیان، مسلمانان گمنام هستند. ۴- دیدگاه آخر معتقد است ادیان مختلف گوهر مشترک دارند، زیرا آن گوهر، در همگی مشترک اما در صدف های متفاوت است. این هم نگاهی منسوب به پاره ای از سنت گرایان است، و تا حدود زیادی شباهت به پلورالیسم دینی دارد.». او تاکید کرد که در «جامعه ایران تا حدودی همه دیدگاه ها حضور و ادیان مختلف در ایران همنشینی دارند.»
جمعیت پیروان ادیان و ۱۰ دین زنده جهان
این استادپژوهشگاه علوم انسانی تهران، در ادامه با اشاره به این که «مسیحیت با جمعیتی حدود ۱.۵ میلیارد نفر ، و دین اسلام حدود ۱.۳ تا ۱.۴ میلیارد نفر دارای پیرو هستند» گفت: «جمعیت یهودیان چون صرفا بر اساس زادو ولد، ازدیاد می یابد، بنابراین جمعیت شان محدود تر است، همچنین بیش از ۱.۵ میلیارد نفر نیز در جهان ضد دین و بی دین وجود دارد. بی دین با ضد دین متفاوت است. بی دین ، دین ندارد، ضد دین مخالف با دین مانند کلیسای شیطانی و ضد دین مسیحیت است. این فرقه به طور رسمی در آمریکا، آلمان و در مقاله ای خواندم در چین کلیسا دارند.»
وکیلی می افزاید: «ادیان قدیمی دو دسته هستند: ادیان شرقی و ادیان غربی. سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت، غربی محسوب می شوند. منتهی در این جا اصطلاح غربی و شرقی متفاوت با اصطلاح مرسوم در باره غربی و شرقی جغرافیایی و سیاسی است. ۶ نوع دیگر یعنی هندوئیسم، جینیسم، شینتوئیسم، کنفسیوئیسم، تائوئیسم و هودیسم، شرقی محسوب می شوند. در این که دین زرتشت غربی است یا شرقی، اختلاف نظر وجود دارد.»
وکیلی در ادامه با اشاره به این که «این ها ادیان زنده جهان هستند» گفت: « این که می گویم این دسته از ادیان زنده هستند نه به صرف این که چون پیرو دارند، زنده هستند، بلکه چون دارای متن مقدس و تعالیم مکتوب هستند زنده به شمار می روند. آن هایی که تعالیم شان شفاهی بوده، دیگر محلی از اعراب نداشته، پیروانشان بسیار محدود و ناشناخته اند».
۲۰۰ هزار جنبش دینی جدید
وکیلی افزود: «در کنار ۱۰ دین زنده جهان که از آن ها نام بردم، بیش از ۲۰۰ هزار جنبش دینی جدید و نوظهور در جهان وجود دارد که برآمده از ادیان بزرگ و برساخته متفکران در جهان و ایران هستند.» او با اشاره به این که « یکی از کشورهایی که همواره همزیستی میان ادیان را ایجاد و از آن استقبال کرده، ایران است. با تاکید بر این موضوع،همانند دیگر ادیان، در حوزه اسلامی نیز هفتاد و دو ملت و ملل و نحل شکل گرفته است. برای مثال در یهودیت به عنوان یک دین، سه شاخه مهم عرفان قبالا ، دوم مرکابا، و سوم حسسیدین ایجاد شده است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به این که «باید بین یهودیت و صهیونیسم به عنوان یکی از شاخه ها تفاوت بگذاریم» گفت:«یهودیان، و خود صهیونیست ها، صهیونیزم را سکولار می دانند. به عبارتی، ۵۰ درصد صهیونیست ها، در آداب و رسوم کنیسه شرکت نمی کنند.»
ضرورت شکل گیری گفت و گوی و موسسه مطالعات ادیان
وکیلی با توجه به ۲۰۰ هزار جنبش دینی به وجود آمده گفت: «ادیان از دو منظر قابل مطالعه هستند. ۱- از منظر دیدگاه فکری و بنیان های دینی. و ۲- از حیث مناسک است.» او معتقد است «در مناسک، ادیان خیلی به هم نزدیک می شوند. به یکدیگر احترام می گذارند، و همزیستی دارند. و پیام صلح و سلامتی در اغلب مناسک به نمایش گذاشته می شود. اما از حیث دیدگاه های فکری صدالبته اختلاف بین ادیان وجود دارد. که باید با یکدیگر به دیالوگ و گفت و گو بپردازند.»
این استاد دانشگاه با اشاره به این که باید «به سمت تاسیس یک مرکز دینی در کشور برویم» گفت: «با رصد و تمرکز مطالعه این مرکز بر روی روی جنبش های نوظهور می توان مرکزی مانند آن چه در ایتالیا به رهبری «زوکاتلی» تاسیس شده راه اندازی کرد.»
او در ادامه تاکید کرد: «می توان مرکزی با حروف اختصاری «مماج» مخفف «مرکز مطالعات اطلاعات جنبش ها» با هدف بر روی «جنبش های دینی نوظهور» (جدن) تاسیس کرد. زیرا مرکزی برای رصد این ها نداریم. این کار، نه کاری اطلاعاتی و رصد گر، بلکه کاری مطالعاتی و پژوهشی است.» او گفت که تاسیس چنین مرکزی را در دوره قبل به دکتر آیت اللهی پیشنهاد داده است.
مطالعات جدید روی ادیان و عرفان
استاد پژوهشگاه علوم انسانی تهران در ادامه با تاکید بر این که می داند «ویلیام چیتی، دکتر اعوانی، و همسر چیتی، از طریق عرفان، دین پژوهی و همزیستی ادیان را در کشورهای آسیای دور، چین، ژاپن و ... توسعه می دهند» گفت: «یکی از زمینه های پیوند ادیان، عرفان است. زیرا عرفان نه بر طبل تفاوت، که بر مشترکات دعوت می کند. مهمترین مسئله عرفان وحدت وجود است.»
او با تاکید بر مطالعاتش افزود: «آن گونه که من مطالعه کرده ام، در همه ادیان نوظهور، به ویژه در آن ۱۰ دین زنده جهان که نام بردم، بحث وحدت وجود، از مباحث اصلی است. به این معنا که همه ما از یک وجود ناشی شده ایم، جوهر این جهان یک وجود است، و در آدمیان تکثیر یافته، و آدمیان به لحاظ علقه های ریشه ای خود، کنار یکدیگر جمع شده و همزیستی می کنند.»
او سپس با اشاره به آیه ۱۳ سوره حجرات قرآن کریم می گوید: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ، لتعارفوا به چه معنایی است؟ یعنی شعبه و قبیله در این جهان برای شناخت یکدیگر پدید آمده است. اگر مثل هم لباس بپوشیم، همه مرد یا زن، یا اگر همه ایرانی باشیم، دیگر زیبایی وجود نخواهد داشت. زیبایی این جهان به پلورال و متکثر بودنش است، به این است که افراد اقدام به شناخت یکدیگر بکنند، و این جهان را که متعلق به یک خداست بشناسند.»
او در آخر با اشاره به این که «در قم موزه ابزارهای تبلیغی جنبش های نوظهور تاسیس شده، اگر مقدور باشد، امکان دایر شدن آن در پژوهشگاه نیز فراهم باشد» گفت»:« تاسیس این موزه می تواند امکان خوبی برای شناخت دیگران باشد. در این موزه اسبات و آلاتی که در فضای مجازی برای جذب مشتریان و افراد به سمت ادیان جدید گذاشته شده، قابل توجه و بازدید است.»
بیشتر بخوانید:
گزارش‌های جدید از فشار بر مسلمانان در چین/ چگونه حزب کمونیست چین بر ادیان نظارت می‌کند؟
زندگی مسالمت‌آمیز ادیان در ایران نمونه مشابه ندارد/ ادای احترام به شهدای فراجا
مسجد جامعی: کشیش بزرگ اوانجلیست‌ها گفته است که ما در جنگ دینی قرار داریم / اوانجلیست ها شبیه اخباری‌های ما هستند!
۲۱۶۲۱۶
نظر شما