رسول سلیمی: «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه در پرواز بازگشت از قاهره به خبرنگاران گفت «تعداد مسائلی که ما مثل ایالات متحده فکر می‌کنیم و یا با آن‌ها موافق هستیم، در حال افزایش است». این سخن اردوغان ارتباط مستقیم با تصمیم چند روز قبل کنگره امریکا دارد. کنگره ایالات متحده آمریکا چند روز پیش موافقت خود را با فروش ۴۰ فروند جنگنده پیشرفته اف-۱۶ و نوسازی ۷۹ فروند دیگر از نسل قدیمی‌تر همین جنگنده‌ها به ترکیه موافقت کرده است.
مدت‌زمان بررسی نامه رسمی ارسالی از سوی دولت آمریکا به کنگره این کشور جهت بررسی قرارداد فروش جنگنده‌های اف- ۱۶ به ترکیه بدون مخالفت کنگره با این موضوع به پایان رسید. با اتمام مدت ۱۵ روزه بررسی این نامه رسمی و عدم جلوگیری کنگره آمریکا از اجرای این قرارداد، مهم‌ترین مرحله قرارداد فروش ۴۰ فروند جنگنده اف- ۱۶ به ترکیه سپری شد. در این میان تنها سناتور راند پاول نماینده ایالت کنتاکی به این قرارداد اعتراض داشت، اما کمیته روابط خارجی سنای آمریکا اقدامی قانونی را در راستای این اعتراض پیش نبُرد. کمیته روابط خارجی سنای آمریکا و کمیته امور خارجی کنگره آمریکا حق دارند قراردادهای فروش تسلیحات به کشورهای خارجی را بررسی و از انجام آن جلوگیری کنند، اما این دو کمیته با صدور بیانیه‌هایی جداگانه با قرارداد فروش جنگنده‌های اف- ۱۶ به ترکیه موافقت کردند.
روند اخیر فروش جت‌های جنگنده اف- ۱۶ به ترکیه یکی از کلیدی‌ترین لحظات تاریخی بین دو کشور ترکیه و امریکا بود که آنکارا و واشنگتن آن را به‌عنوان پله‌ای برای بازسازی اعتماد برای تعامل مجدد و گفتگو و احیای روابط تیره شده از زمان ورود داعش به سوریه می‌دانند. در همین حال، جفری فلیک سفیر ایالات متحده در ترکیه در مقاله‌ای که در ۱۴ فوریه منتشر شد، با رویکردی مثبت بسیاری از زمینه‌های همکاری و مشارکت ایالات متحده با ترکیه را به‌ویژه در صنعت دفاعی، برجسته کرد. علاوه بر این، فلیک به اهمیت نقش ترکیه در درگیری‌های بین‌المللی اشاره کرده بود. او کمک دیپلماتیک مثبت آنکارا به میانجی‌گری در جنگ اوکراین و روسیه و تأمین امنیت غذایی جهانی با دستیابی به توافق غلات و تلاش‌ها برای پایان‌دادن به کشتار اسرائیل در غزه را به رسمیت شناخت. سفیر امریکا در آن مقاله می‌پذیرد که «ترکیه در توانایی خود برای باز کردن گفتگوها با «دشمنان» ایالات متحده در جایی که واشنگتن «به‌سادگی نمی‌تواند» ایفای نقش کند مؤثر بوده و اضافه می‌کند که آنکارا به یک جایگزین مناسب در مناطقی مانند جنوب آفریقا تبدیل شده است.
اما نیمه خالی روابط ترکیه و امریکا به اختلاف‌نظر در مورد چگونگی مبارزه با داعش باز می‌گشت که کماکان اختلاف‌نظرها ادامه دارد. همانطور که سفیر امریکا در ترکیه به آن اشاره می‌کند، ایالات متحده با شاخه سوری پ‌ک‌ک، ی‌پ‌گ که آنکارا آن را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار می‌دهد که این موضوع یکی از محورهای مهم اختلاف بین دو کشور است. به‌عبارت‌دیگر اگرچه دیدن نیمه پر لیوان گفتگوی آنکارا و واشنگتن گام مثبتی است بااین‌حال، حوزه اختلاف‌نظری که فلیک در مقاله خود مطرح کرده است (داعش و پ.ک.ک)، حوزه‌ای است که واشنگتن باید بداند که قطعاً جایی نیست که موضع آنکارا تغییر کند.
تنش‌زدایی از روابط ترکیه و امریکا با اولویت قرارگرفتن این چشم‌انداز مثبت از سال ۲۰۲۳ از سوی اردوغان پیگیری شد. اردوغان برای ترمیم روابط ترکیه با غرب تلاش کرده، هدفش ترسیم مسیر جدیدی در روابط ترکیه و آمریکا باشد و موضع متعادلی در قبال درگیری اوکراین اتخاذ کند. از این رو سال ۲۰۲۳ با نشست بسیار مهم ترکیه و یونان که گام مهم دیگری در سیاست خارجی این کشور بود به پایان رسید.
چه آنکه روابط ترکیه و آمریکا در سال ۲۰۲۳ به دلیل برخی مسائل حل نشده با سردی دنبال شد. در راس این مسائل، حمایت مستمر آمریکا از گروه تروریستی ی‌پ‌گ شاخه سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک در سوریه بود. علی‌الخصوص، انتظار نمی‌رفت تغییر مهمی در استراتژی آمریکا در سوریه صورت بگیرد، این نیز نشان می‌داد که حمایت امریکا از «ی‌پ‌گ» در شمال شرق سوریه ادامه یافته است. تا زمانی که ی‌پ‌گ توانایی‌های نظامی و شبکه‌های بین‌المللی خود را تقویت کند، این حمایت مستمر چالش فزاینده‌ای برای ترکیه ایجاد می‌کند.
ازاین‌رو عدم رسیدگی به موضوع ی‌پ‌گ در سال ۲۰۲۴ ممکن است برای ترکیه، به یک مشکل استراتژیک گسترده‌تر تبدیل شود. علاوه بر این، جنبه‌های دیگر روابط ترکیه و آمریکا نیز نشان می‌دهد که سال جدید میلادی رای دو کشور پرتحرک خواهد بود. تحولات مثبت در فروش اف-۱۶ و تصمیم مثبت مجلس ترکیه در مورد عضویت سوئد در ناتو بر ابعاد نظامی و دفاعی روابط ترکیه و آمریکا تأثیرگذار بود. ناظران سیاسی می‌گویند رویدادهایی جنگ غزه اسرائیل و موضع ترکیه در این زمینه ممکن است بر روابط ترکیه و آمریکا تأثیر منفی بگذارد. چه آنکه احتمال توافق اسرائیل و ترکیه در آینده نزدیک ضعیف به نظر می‌رسد و این می‌تواند بعنوان یک عنصر منفی در روابط ترکیه و آمریکا منعکس شود.
این در حالی است که یکی از تأثیرات مهم تنش‌زدایی از روابط ترکیه و امریکا، اثرگذاری دیپلماسی ترکیه بر روابطش با روسیه بود. ناظران سیاسی تعویق سفر پوتین به ترکیه را به بهبود اخیر روابط ترکیه با آمریکا، بعد از موافقت آنکارا با عضویت سوئد در ناتو مربوط دانسته‌اند و همین‌طور به اهمیت پیشرفت در روند تلاش‌های ترکیه برای خرید ۴۰ جنگنده اف-۱۶ از آمریکا اشاره کرده‌اند. این در حالی است که مسئله فروش پهپادهای ترکیه به اوکراین نیز در صدر اختلاف‌نظرهای ترکیه و روسیه قرار دارد. ترکیه در راهبرد نهایی به دنبال ایجاد تعادل در سیاست خارجی خود با روسیه و امریکا است و به‌عنوان بازیگری میانجی برای تأمین منافع ملی این کشور و تبدیل آن به کشور اسلامی مدرن در اروپا بازنمایی میشود.
۳۱۱۲۱۳
نظر شما