محبوبه عمیدی: شاید شما هم این سوال روانشناسی را شنیده باشید که قطاری ترمزبریده در حال نزدیک شدن به سوزنبانی است. عده‌ای از کودکان روی ریل سالم در حال بازی هستند و یک کودک روی ریل کناری بازی می‌کند. اگر شما امکان تغییر ریل‌ها را داشته باشید، قطار را به کدام سمت هدایت خواهید کرد؟ فکر می‌کنید اگر به این پرسش گزینه‌های دیگری مانند اینکه روی یکی از این خطوط فرزند یا برادر فرد ایستاده یا باید برای نجات گروهی که روی ریل ایستاده‌اند، انسان دیگری را از بالای پل به پایین پرت کنید، پاسخ‌ها تغییر خواهد کرد؟
روانشناسان می‌گویند ما حداقل دو سیستم اخلاقی موازی داریم و به همین دلیل در پاسخ به چنین پرسش‌هایی دچار تردید خواهیم شد و نمی‌توانیم سریع و مطابق با اخلاقیاتی که به آنها پایبندیم، تصمیم بگیریم.
اگر به آزمون قطار برگردیم، می‌بینیم تقریبا تمامی شرکت‌کنندگان در نهایت تصمیم گرفته‌اند برای حفظ جان 5 نفری که روی یکی از دو ریل ایستاده‌اند، با تغییر خط یک انسان را قربانی کنند (هرچند که این الزاما به معنی پاسخ درست نیست! دقت کنید آن کودک تنها می‌دانست که نباید روی ریل سالم که قطار از روی آن عبور می‌کند بازی کند و دیگران به این مورد توجه نکرده بودند)؛ اما اگر از افراد خواسته شود با پرت کردن انسان دیگری از بالای پل حرکت قطار را متوقف کنند، اغلب شرکت‌کنندگان این گزینه را انتخاب نخواهند کرد. علت این است که ما انسان‌ها عمیقا به این معتقدیم که کشتن یک انسان دیگر به شکل مستقیم حتی اگر نتایج مثبتی داشته باشد، غیراخلاقی است.
اما نتایج حاصل از بررسی رفتار حیوانات در شرایطی که در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرند، نشان می‌دهد آنها بیشتر از اینکه به نوع رفتار توجه کنند، روی نتیجه نهایی تمرکز می‌کنند و هر چقدر ارتباط ژنتیکی نزدیک‌تری میان آنها و خویشاوندی که در معرض خطر قرار گرفته بیشتر باشد، برای نجات جان او یا در حقیقت نجات ژن‌های مشابه تلاش بیشتری خواهند کرد. روانشناسان احتمال می‌دهند بخشی از اصول اخلاقی ما را شکلی تکامل یافته از این «انتخاب خویشی» تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به گزارش نیوساینتیست، رابرت کورزبان از دانشگاه پنسیلوانیا در فیلادلفیا برای اثبات این ادعا آزمونی ترتیب داده که نشان می‌دهد ما در کنار پایبندی به اصول اخلاقی تحت تأثیر انتخاب خویشی هستیم و این دو مسیر اگر چه کاملا مستقل هستند، گاهی با یکدیگر تداخل خواهند کرد.
او و همکارانش از گروهی داوطلبان خواستند در سناریوی توقف قطار، اخلاقی بودن پرت کردن یک انسان برای نجات 5 نفر دیگر را حتی اگر خویشاوندان آنها باشند، مشخص کنند. 85درصد این افراد فارغ از اینکه با پرت شدن فرد، افراد ناشناس یا خویشاوندان آنها نجات پیدا خواهند کرد این کار را غیر اخلاقی می‌دانستند.
با این حال 28درصد گفتند که فرد را برای نجات غریبه‌ها به پایین پرت خواهند کرد و زمانی که بحث نجات جان برادران مطرح شد، 47درصد گفتند که کشته شدن یک برادر را برای نجات 5 برادر دیگر انتخاب خواهند کرد. کورزبان می‌گوید: «این آزمون نشان می‌دهد انتخاب خویشی همزمان با اصول اخلاقی در دیدگاه‌های ما تأثیر می‌گذارد».
این آزمون نشان می‌دهد ما حداقل دو سیستم موازی برای تشخیص درست و نادرست داریم که یکی بد و خوب را از یکدیگر تشخیص می‌دهد و دیگری می‌گوید ما باید از خویشاوندان‌مان حفاظت کنیم. به عبارت ساده‌تر ژن‌های خودخواه باعث می شوند زمانی که باید برای نجات کپی‌های ژنی تلاش کنیم، دچار تردید در اصول اخلاقی شویم؛ البته این هیچ وقت به این معنی نیست که زمانی می‌رسد که میتوانیم دزدی، تجاوز یا قتل را اخلاقی یا از نظر انسانی پذیرفته بدانیم.
53273
نظر شما