چرا موقع دعا دست هایمان را به سمت آسمان می بریم؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،  بالا بردن دست‌ها هنگام دعا، یکی از اعمال رایج در بسیاری از ادیان و فرهنگ‌هاست که دلایل مختلفی برای آن ذکر شده است.

بنابر روایت شفقنا، دعا خالص ترین و مغز عبادات است و هیچ چیز نزد خداوند متعال گرامی تر از دعا نیست. همه ما مسلمانان به دعا و گفتگو با خدا و درخواست نیازهای مادی و معنوی احتیاج داریم بنابراین در بسیاری از مواقع برای استجابت دعاهایمان دست به سوی آسمان بلند می کنیم اما چرا موقع دعا دست به آسمان می بریم؟ در این بخش از نمناک به این موضوع پرداخته ایم.

بالا بردن دست هنگام دعا از منظر امام علی(ع)

از حضرت علی (علیه‌السّلام) پرسیدند:چرا باید دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرد در حالیکه خداوند همه جا هست؟

حضرت فرمودند:به دلیل آیه‌ و فی السما رزقکم و ما توعدون چون رزق و روزی انسان از آسمان نازل می‌شود. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۹۰، ص۳۰۸)

نظر پیامبر گرامی درباره بالا بردن دست ها و اجابت دعا

پیامبر خدا فرمودند:

همانا پروردگارتان بسیار با شرم و بخشنده است. شرم می ‏کند از این که بنده‏ اش دستهایش را به سوی او بلند کند و او آنها را خالی برگرداند.( ترمذی، ج ۱۳، ص ۶۸؛ ابو داود، ج ۱، ص ۳۴۲٫)

حدیثی از امام صادق درباره بالا بردن دست ها هنگام دعا

هشام بن حکم می‌گوید:مردی خدمت امام صادق (علیه‌السلام) آمد و از آیه الرَّحْمَنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوَی سؤال کرد. امام (علیه‌السلام) ضمن توضیحی فرمود:خداوند به هیچ مکان و مخلوقی نیاز ندارد؛ بلکه تمام خلق محتاج او هستند.

سؤال‌کننده عرض کرد:

(اگر چنین است پس چرا هنگام دعا دست‌ها را بالا می‌برند؟!) با این حال تفاوتی ندارد که دست به سوی آسمان بالا کنید یا به سوی زمین پایین آورید؟
امام فرمود:

این موضوع در علم و احاطه و قدرت خدا یکسان است (و هیچ تفاوتی نمی‌کند)؛ ولی خداوند متعال به بندگانش دستور داده که دست‌های خود را در اشاره به عرش به سوی آسمان بردارند؛ چراکه معدن رزق آن‌جاست، ما آن‌چه را قرآن و اخبار رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اثبات کرده است، تثبیت می‌کنیم، آن‌جا که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود:

دست‌های خود را به سوی خداوند متعال بردارید و این سخنی است که تمام امت بر آن اتفاق‌نظر دارند(شیخ صدوق، محمد بن علی، التوحید، ص۲۴۸)

فرمایش امام حسین(ع) درباره بالا بردن دست هنگام دعا
امام حسین (ع) می‌فرمایند:رسول خدا هنگام دعا دستانش را بالا می‌برد هم‌چون مسکینی که غذا طلب می‌کند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۹۰، ص۲۹۴)

نظر آیت الله مکارم در پاسخ به سوال درباره بالا بردن دست هنگام دعا

آیت الله مکارم در پاسخ به این پرسش چرا موقع دعا دست به آسمان می بریم؟ آورده است:

طبق روایات اسلامی، بندگان باید هنگام دعا دست‌ها را به سوی آسمان بلند کنند؛ چرا که معدن «رزق» آنجا است و باید روزی را از محلّش طلب کرد.

چرا هنگام دعا کردن چشم به آسمان می دوزیم؟ و دست به سوی آسمان بلند می کنیم؟

از روایات متوجه می شویم که بلند کردن دست ها به سوی آسمان به چند دلیل است:

خضوع و خشوع در برابر پروردگار
طلب رزق از جایی که خدا در قرآن فرموده است.
بلند کردن دست به هنگام دعا نوعی عبادت است.
بلند کردن دست به هنگام دعا از آداب دعا به شمار می رود.

بالا بردن دست هنگام دعا در چه صورتی کاری بیهوده است؟

بلند کردن دست به سوی آسمان در صورتی ادب و ارزش محسوب می شود که نیایشگر بداند که خدا تنها در آسمان نیست و در همه جا دارد. کسی که می پندارد خدا در آسمان است و دست به سوی او دراز می کند و چشم به سوی آسمان می دوزد، کار اشتباهی انجام می دهد، همانگونه که امام صادق (ع) از پدران بزرگوار خود ، نقل کرده است:

مَرَّ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عَلی رَجُلٍ وهُوَ رافِعٌ بَصَرَهُ إلَی السَّماءِ یَدعو ، فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله :غُضَّ بَصَرَکَ ؛ فَإِنَّکَ لَن تَراهُ .وقالَ :ومَرَّ النَّبِیُّ عَلی رَجُلٍ رافِعٍ یَدَیهِ إلَی السَّماءِ وهُوَ یَدعو ، فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله :اُقصُر مِن یَدَیکَ ؛ فَإِنَّکَ لَن تَنالَهُ

گذر پیامبر صلی الله علیه و آله بر مردی افتاد که هنگام دعا چشمش را به سوی آسمانْ دوخته بود. پیامبر خدا به وی فرمود:

«چشمت را فرو بند که تو هرگز او را نمی بینی» .

و فرمود:

گذر پیامبر بر مردی افتاد که در حال دعا ، دستانش را به سوی آسمانْ بلند کرده بود.

پیامبر خدا فرمود:

«دستانت را پایین بیاور که تو هرگز به او نمی رسی».

البته ممکن است این دو حدیث ، ناظر به خروج شخص از حال اعتدال در چشم دوختن به آسمان (رفع البصر) یا بلند کردن دست ها (رفع الیدین) باشند.( بحار الأنوار :ج ۹۳ ص ۳۰۷ ح ۴ .)