چرا قدیمی‌ها خوردن نان‌های ته سفره را شفا می‌دانستند؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، چند سالی است که ۳۱ فروردین‌ماه به عنوان روز ملی گندم و نان نام‌گذاری شده است. این اتفاق برای این است که فصل برداشت گندم تقریباً از اواخر فروردین در بعضی‌ مناطق کشور خصوصاً مناطق جنوبی آغاز می‌شود، از این رو روز آخر فروردین به این نام مزین شده است.

بنابر روایت فارس، نان در فرهنگ و تکه‌ کلام‌های ایرانیدر فرهنگ ایرانی و اسلامی ما نان به عنوان نماد تلاش و زحمت و کسب رزق پاک و حلال است تا جایی که بزرگترهای ما تکه‌ کلام‌هایی مانند «دنبال یک لقمه نان حلال»، «نان زحمت‌کشی»، «نان و نمک هم را خورده‌ایم» و... را به کار می‌بردند و اگر انسانی بدکار و بد دل بود به او «حیفه نان» می‌گفتند. همچنین اگر کسی مانع خیر می‌شد می‌گفتند «نان بری کرد» و یا کسی کارش رونق می‌گرفت، می‌گفتند «نانش در روغن است».

اهمیت گندم و نان مربوط به امروز و دیروز نیست، بلکه در طول تاریخ این ماده غذایی استراتژیک، مورد توجه پادشاهان و حکام بوده و همواره حاکمان بر تولید و ذخیره گندم برای حفظ قدرت و حکومت خود تأکید داشته‌اند. زیرا نیاز اولیه انسان‌ها برای زنده‌ ماندن غذا و آب است و اگر نان مردم تأمین نشود، جامعه دچار هرج و مرج می‌شود. اهمیت نان در زندگینان اساسی‌ترین و مهم‌ترین ماده غذایی مورد استفاده بشر در سراسر دنیا است. هر گروه یا قوم در کشورهای مختلف بسته به ذائقه، اقلیم، آب و هوا و فرهنگ خود یک مدل نان طبخ می‌کنند.

اما تقریباً پایه همه نان‌ها در دنیا یک چیز و از گندم است که این امر نشانه استراتژیک بودن این دانه حیاتی است. البته با غلات دیگری مانند ذرت، جو و برخی دانه‌های دیگر هم امکان تهیه نان هست اما غله اصلی برای پخت نان گندم است.
 
یکی از دلایل آن این است که غلاتی چون گندم، جو، ذرت و دیگر غلات، منابع غنی کربوهیدرات، پروتئین و فیبر هستند که این مواد مغذی انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه انسان را تأمین می‌کنند و نقش مهمی در حفظ سلامتی دارند.با نگاهی به نکات بالا در می‌یابیم که نان عامل اصلی تغذیه و حیات بشر است، پس باید چنین ماده ارزشمندی را ارج نهاد و آن را گرامی داشت.اهمیت نان در اسلامدین اسلام به عنوان کامل‌ترین دین الهی اهمیت و قداست خاصی برای نان قائل است و همواره انسان‌ها را به مصرف درست و پرهیز از اسراف دعوت می‌کند. تا جایی که رسول گرامی اسلام، حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: «فَاِنَّ الْخُبْزَ مُبارَکٌ اَرْسَلَ اللَّهُ لَهُ السَّماءَ مِدْراراً وَلَهُ اَنْبَتَ اللَّهُ الْمَرْعَی وَ بِهِ صَلَّیْتُمْ» نان مبارک است. خدای بزرگ برای (به دست آمدن) آن، آسمان را فرستاد که بسیار ببارد، و به خاطر نان زمین را رویاند و به وسیله نان است که می‌توانید، نماز بخوانید. (وسائل‌الشیعه، جلد ۲۴، صفحه ۳۹۳)ایشان در جایی دیگر می‌فرمایند: «فَلَوْلا الْخُبْزُ ما صَلَّیْنا وَ لا صُمْنا وَ لا اَدَّیْنا فَرائِضَ رَبِّنا عَزَّ وَ جَلَّ» اگر نان نبود، نه نماز می‌خواندیم و نه روزه می‌گرفتیم و نه واجبات پروردگار بزرگ خود را ادا می‌کردیم.»احترام و قداست گندم و ناناسلام اهمیت و احترام زیادی برای نان قائل است تا جایی که روایات زیادی درباره لگدمال نکردن نان، هدر ندادن آن، نبریدن نان با چاقو و حتی استحباب خوردن خرده‌نان داریم که در ادامه به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم.
 
گرامی‌داشتن نان به عنوان قوت قالب و مایه زندگی تا حدی است که رسول خدا(ص) در روایتی دیگر می‌فرمایند: «اَکْرِمُوا الْخُبْزَ وَ عَظِّمُوهُ فَاِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعالی اَنْزَلَ لَهُ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ اَخْرَجَ بَرَکاتِ الْاَرْضِ مِنْ کَرَامَتِهِ اَنْ لا یُقْطَعَ وَلا یُوطَأ، نان را بزرگ دارید و آن را محترم شمارید که خدای متعال برای آن، برکاتی از آسمان فرو فرستاده و برکات زمین را بیرون آورده است، از جمله احترام‌گزاری به نان، آن است که آن را نبُرند و زیر پا نیندازند.خوردن تکه نان‌های سفره شفاستشاید کمی به گذشته برگردیم به خاطر می‌آوریم پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما آخر سفره خرده نان‌ها را جمع می‌کردند و می‌خوردند و نمی‌گذاشتند حتی ذره‌ای نان دور ریخته شود. آنها عقیده داشتند در این خرده نان‌ها شفا است. در واقع این کار یعنی خوردن تکه نان های سفره دستور اسلام است و در این راستا روایتی از امیرالمؤمنین علی(ع) است که می‌فرمایند: «کُلُوا ما یَسْقُطُ مِنَ الْخِوانِ فَاِنَّهُ شِفاءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ بِاِذْنِ اللَّهِ لِمَنْ اَرادَ اَنْ یَسْتَشْفِیَ بِهِ» بخورید آنچه را که از سفره و یا طبق غذا بیفتد و ریخته شود؛ زیرا آن، به اذن خداوند برای کسی که به قصد شفا یافتن بخورد، وسیله شفا از هر درد و بیماری است.در این راستا روایت دیگری از امام علی(ع) است که می‌فرمایند: «خوردن خرده‌های درون سفره، فقر را می‌برد و فرزند را زیاد می‌کند و درد ذات‌الجنب را می‌زداید، هر که تکه نانی یابد و بخورد، یک حسنه دارد و اگر آلوده باشد و آن را بشوید و بخورد هفتاد حسنه دارد.»
 
از قداست و گرامی بودن نان و دلایل آن زیاد گفتیم، اما یکی از نکات مهمی که دلیل گرامی بودن نان است، ساده بودن این ماده غذایی است. نان ارزان‌ترین خوراک برای انسان‌ها، خصوصاً فقرا و مستضعفان است و از آنجایی که ماده غذایی لاکچری به حساب نمی‌آید سبب اهمیتش شده و از طرفی بسیاری از نیازهای بدن را برای کار و تلاش روزانه رفع می‌کند.حال نکته قابل تأسف این است که با این همه نکته و توصیه دین و فرهنگ به گرامی داشتن نان و پرهیز از اسراف و هدر دادن این موهبت الهی، مردم ایران با مصرف سرانه سالانه ۱۶۰ کیلوگرم نان مقام اول را در دنیا دارند در حالی که میانگین این عدد در دنیا حدود ۲۵ کیلوگرم است، یعنی در ایران حدود ۶ برابر میانگین مصرف دنیا نان مصرف می‌کنیم و گواه آن هم ظرف‌ها و کسیه‌های نان خشک و ضایعات نان در منازل ما است.