گروه اندیشه: دو سال پس از میزگرد فردای اقتصاد (اسفند ۱۴۰۱) که طی آن آقای کورش احمدی از دکتر غنی نژاد خواست در مورد ارجاع شان به فواد روحانی رفرنس بدهند (ویدئوی پیوست)، بار دیگر آقای دکتر غنی نژاد در گفت وگو با کیوان حسن وند [بازخوانی بی پرده ی مصدق/ دنیای اقتصاد، ۷ اسفند ۱۴۰۳] روایت شان از فواد روحانی را - این بار هم بدون ذکر منبع - تکرار کرده اند:
«طبق شواهدی که ما داریم، مثلا گفته‌های خود آقای فواد روحانی که در آن موقع مشاور حقوقی شرکت نفت بود، می‌گوید که آقای مصدق وقتی که آن پیشنهاد مطرح شد، بعد از یک مدتی که آن را پیش خود نگه داشت و به هیچ کس نشان نداد، پیشنهاد دوم انگلیس و آمریکا را آورد جلوی ما -یعنی مشاوران حقوقی- گذاشت و گفت یک راهی پیدا بکنید که این را رد کنید.»
از آن جایی که آثار فواد روحانی درباره دوره ی تاریخی مذکور با عناوین: ۱- تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران (۱۳۵۲) و ۲- زندگی سیاسی مصدق (۱۳۶۶) روایتی را که آقای دکتر غنی نژاد مطرح ساخته اند، گزارش نکرده اند، خبرآنلاین آمادگی دارد تا به جهت جلوگیری از آشفتگی در تاریخ نگاری، توضیحات مبسوط تری از ایشان را درباره ی ماجرا و مرجعی که بدان استناد جسته اند، منتشر کرده و در اختیار پژوهشگران و علاقمندان قرار دهند. لازم به ذکر است که تلاش خبرآنلاین، برای مستندسازی فرهنگ شفاهی، و تبدیل آن به فرهنگ علمی است، و ارتقاء رسانه نگاری تحقیقی و علمی را خواستار است. از این منظر تثبیت انتقاد برهان محور و سندمحور، از هرجریانی مانند نهضت ملی، که گرهی از گره های اکنون ایران را باز کند، هدف والایی است.
از این رو برای خبرآنلاین اصالت و صحت فکت ها، قبل از حقانیت اشخاص و گروه ها، دارای اهمیت است. دنبال «چه کسی» می گوید نیست بلکه «چه چیزی» می گوید صدچندان برایش اهمیت دارد. به ویژه از این منظر که جامعه کوتاه مدت و ضد توسعه ایرانی، زمانی به جامعه بلندمدت تبدیل می شود که نهضت برهان طلبی که یکی از مصادیق آن مطالبه فکت های مستند و صحیح هستند، و منتهی به رشد عقل، عقلانیت و علم می شوند در تک تک آحاد مردم در زندگی روزمره و جامعه نهادینه شود. در غیر این صورت دچار استبداد نوین خواهیم شد که در کتاب «دیکتاتوری اسپینی» به آن اشاره شده است.
در دیکتاتوری اسپینی، «Spin» نوعی پروپاگاندا است که آگاهانه، تفسیری مغرضانه از یک رخداد یا نهاد یا شخصیتِ عمومی ارائه می‌شود تا بر شهروندان و شکل‌دهی و کنترلِ افکار عمومی اثر بگذارد. «اسپین» از ترفندهایی همچون دستکاری اطلاعات، فریب، پنهان‌کاری، ظاهرسازی و اعمال مقررات پلیسی استفاده می‌کند. بنابراین هدف آن است که از انواع مناظره های پوپولیستی که در آن اغلب سند بحث و اصالت آن جایگاهی ندارد، دوری شود.
فواد روحانی چه می گوید؟
برای مثال روایت فواد روحانی که از کتاب او انتخاب شده و با روایت آقای غنی نژاد همخوانی ندارد به شرح زیر است:
روایت فواد روحانی از مساله ی اختلافی در پیشنهاد آیزنهاور - چرچیل : «اشکال دولت ایران که بالاخره رفع نشد و موجب رد طرح گردید مربوط به مسئله تعیین غرامت بود. به این معنی که شرکت سابق جبران خسارت از دست دادن کسب و کار یعنی عدم النفع را نیز از ایران مطالبه می کرد در حالی که دولت حق شرکت را به دریافت غرامت، محدود به بهای تاسیسات می دانست و اظهار می کرد که اگر دولت انگلستان در مورد ملی کردن صنایع کشور خود به شرکت های خلع ید شده از بابت خسارت کسب و کار هم غرامت داده باشد این امر در مورد ملی کردن صنعت نفت ایران نمی تواند به عنوان سابقه تلقی شود.
روایت فواد روحانی از روند رد پیشنهاد
دکتر مصدق شخصاً پیشنهاد را قابل قبول می‌دانست و اکثر مشاورانش نیز همین نظر را داشتند ولی دو نفر از آنها عقیده داشتند که شرط مربوط به تعیین غرامت یک دام حقوقی است که پیش پای ایران گسترده شده و اگر ایران در آن قدم گذارد دچار آنچنان سقوطی خواهد شد که دیگر نخواهد توانست قد علم کند. بعضی از افراد مطلع خارج از حوزه مشاوران رسمی دکتر مصدق تذکر می‌دادند که این ترس بی‌مورد است زیرا دلیلی وجود ندارد که دیوان دادگستری بین المللی (علی الخصوص با توجه به سابقه قضاوتش در مورد ایران) در مسئله تعیین غرامت برخلاف عدالت رای دهد اما نظر مخالفان با طرح بالاخره غلبه کرد.
بعضی از مشاوران اظهار امیدواری می‌کردند به اینکه شرکت ملی نفت ایران خواهد توانست علی رغم مخالفت شرکت سابق، نفت خود را در بازارهای جهان ولو به مقادیر کم بفروشد و درآمد کافی برای اداره صنعت نفت و بهبود اقتصاد کشور به دست آورد. اتفاقا در این موقع موضوعی پیش آمد که آنها برای اثبات نظر خود از آن استفاده کردند. شرکت ملی مقداری نفت به یک خریدار ایتالیایی فروخته بود که به وسیله کشتی موسوم به میریلا به بندر ونیز حمل شد. در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۱ که کشتی وارد بندر شد، شرکت سابق با دعوی مالکیت نفت محموله، توقیف آن را از دادگاه ونیز خواستار شد و دادگاه قرار توقیف آن را در انتظار نتیجه رسیدگی ماهوی صادر نمود. اما دادگاه در تاریخ ۱۹ اسفند رای علیه شرکت سابق صادر نمود و شرکت ملی را در انجام معامله فروش ذیحق دانست. به این ترتیب دکتر مصدق بالاخره تصمیم به رد طرح مورد بحث گرفت.
در اینجا روایت فواد روحانی در مورد مواجهه ی دکتر مصدق با پیشنهاد آیزنهاور - چرچیل را به نقل از کتاب زندگی سیاسی مصدق (ص ۳۰۹-۳۰۷) که بازنویسی کتاب نخست ایشان است،آمده است زیرا این کتاب همانطور که خودشان در مقدمه متذکر شده اند، صورت کامل تر کتاب نخست است با این حال باید دانست که در کتاب نخست آقای روحانی نیز روایت دکتر غنی نژاد غائب است و موضوع با اندکی دخل و تصرف به همین ترتیب روایت می شود.
بیشتر بخوانید:
خالص سازی و پاکسازی دانشگاه با انقلاب فرهنگی / نگرانی از تکرار مشروطه؛ دانشجویان خط امام پیاده نظام مقابله با غرب گراها
امکان تحول "دولت" به سادگی امکانپذیر نیست/ انتظار بیش از حد اصلاح طلبان از دولت پزشکیان / سیاست تنازعی ریشه بحران‌ها؛جبهه پایداری محدود می شود؟
اکنون «خطیر ایران» نیازمند تصمیمات سخت و دعوت جدید است / نگذاریم ایران به مرحله ادبار و باد بی نیازی خداوند برود / نجات ایران با «سی مرغ» یا «سیمرغ»؟
216216
نظر شما