تجربه اقتصاد ایران در مواجهه با بحران‌های تحریم، نوسانات نرخ ارز و چالش‌های لجستیکی طی دهه‌های گذشته ثابت کرده است که ظرفیت‌های درونی و نیروی انسانی توانمند می‌تواند بخش عمده‌ای از فشارهای اقتصادی را کنترل نماید. لیکن تجربه جنگ اخیر، ضرورت طراحی علمی و ساختارمند تاب‌آوری را بیش از پیش آشکار ساخته تا هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از بحران به حداقل ممکن کاهش یابد.
نقطه کانونی بحران اخیر چیست؟
شرکت‌های ایرانی در معرض تهدیدات متعددی قرار دارند:
احتمال اختلال در واردات مواد اولیه حیاتی
فشار مضاعف بر زنجیره‌های توزیع داخلی
نوسانات شدید نرخ ارز و سرمایه در گردش
خطر قطع موقت زیرساخت‌های ارتباطی و مالی
این تهدیدات دیگر صرفاً فرضیه نیستند؛ بلکه واقعیت‌هایی هستند که هر لحظه می‌توانند شدت یابند.
راهکارها چیست؟
راهکارهای پیش رو واضح و مشخص‌اند، مشروط بر آنکه به‌درستی اجرا شوند:
۱_بازطراحی نقشه زنجیره تأمین:
هر بنگاه باید تأمین‌کنندگان جایگزین در داخل کشور و نیز در کشورهای همسایه امن‌تر داشته باشد. در صنایع استراتژیک، ایجاد ذخایر مواد اولیه کلیدی می‌تواند استمرار تولید را برای چند هفته تضمین نماید.
۲_سناریونویسی چندگانه:
یک مدل حرفه‌ای مدیریت تداوم کسب‌وکار (BCP) صرفاً یک نقشه عملیاتی ندارد؛ مدیران باید برای حداقل سه تا پنج سناریوی محتمل، از جمله ادامه درگیری‌ها و قطع خطوط ارتباطی، برنامه‌های عملیاتی مکتوب تدوین نمایند.
۳_ارتقای سرمایه انسانی و لجستیک چابک:
تیم‌های کاری باید توانایی فعالیت در شرایط خاص را داشته باشند؛ از جمله دورکاری بحران‌محور، مهارت‌های چندگانه نیروها و انعطاف در برنامه‌ریزی شیفت‌ها.
۴_پشتیبانی دیجیتال و زیرساخت فناورانه مقاوم:
از زیرساخت ارتباطی داخلی تا نرم‌افزارهای مدیریت مالی و فروش آنلاین، تمامی این سیستم‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که در مواجهه با محدودیت‌های خارجی یا حملات سایبری داخلی قادر به استمرار فعالیت باشند.
۵_حمایت سیاست‌گذار و نظام مالی:
حمایت‌های مالی هدفمند، بیمه‌های مرتبط با بحران و صندوق‌های حمایت اضطراری باید در دسترس قرار گیرد. فقدان چنین سازوکارهایی، بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط را در موج بحران‌های بعدی دچار شکست خواهد کرد.
جمع‌بندی:
جنگ اخیر میان ایران و اسرائیل به‌مثابه هشداری جدی عمل کرد؛ یادآوری که مدیریت ریسک و تداوم کسب‌وکار نباید صرفاً در حد اسناد و شعار باقی بماند. اگر اقتصاد ایران بخواهد از دل تحریم‌ها و تهدیدات، فرصت‌های تازه بیافریند، ضروری است که بنگاه‌ها از رویکرد انفعالی فاصله گرفته و به مدیریت علمی ریسک و برنامه‌ریزی سناریویی عملیاتی روی آورند.
این مسیر آسان نیست، اما میسر است؛ به شرط آنکه منابع انسانی توانمند، ساختار فناورانه مناسب و حمایت‌های هوشمندانه به‌طور همزمان فراهم شوند. مدیریت ریسک به معنای عبور موفق از بحران و تداوم کسب‌وکار به معنای خلق فرصت در دل تهدید است. فرصتی که امروز بیش از هر زمان دیگری برای اقتصاد ایران حیاتی و ضروری است.
دکترای تخصصی اقتصاد_مدرس دانشگاه*
نظر شما