به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، رابطه موسیقی و اخلاق، یکی از مباحثی است که همواره در میان اندیشمندان اسلامی مورد توجه بوده است. آیا موسیقی می‌تواند بر رفتارهای انسانی تأثیر بگذارد؟ این پرسش، دریچه‌ای به سوی بررسی عمیق‌تر این موضوع باز می‌کند.
بنابر روایت شیعه نیوز، موضوع موسیقی و تأثیر آن بر روح و روان انسان، از دیرباز مورد بحث علما و اندیشمندان اسلامی بوده است. برخی موسیقی را ابزاری برای تعالی روح می‌دانند و برخی دیگر آن را عاملی برای انحطاط اخلاقی قلمداد می‌کنند. در این نوشتار، به بررسی مستندات دینی و روایات معصومین(ع) در رابطه با تأثیر موسیقی بر اخلاق انسانی پرداخته‌ایم.
موسیقی در نگاه اسلام: ابزار تعالی یا انحطاط؟
در اندیشه اسلامی، موسیقی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: موسیقی حلال و موسیقی حرام. موسیقی حلال، آن است که موجب آرامش روح و تقویت ایمان شود، در حالی که موسیقی حرام، انسان را به گناه و انحراف می‌کشاند. امام صادق(ع) در حدیثی می‌فرمایند: «الغناء یورث النفاق فی القلب»؛ غنا (موسیقی حرام) نفاق را در قلب به وجود می‌آورد(۱). این بیان نشان‌دهنده تأثیر عمیق موسیقی بر اخلاق و روح انسان است.
از سوی دیگر، قرآن کریم نیز به طور غیرمستقیم به تأثیرات منفی برخی از انواع موسیقی اشاره کرده است. در آیه ۶ سوره لقمان آمده است: «وَ مِنَ النّاسِ مَن یَشتَری لَهوَ الحَدیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبیلِ اللَّهِ بِغَیرِ عِلمٍ»؛ برخی از مردم سخنان بیهوده (لهو الحدیث) را می‌خرند تا مردم را از راه خدا گمراه کنند(۲). مفسران شیعه همچون علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان، لهو الحدیث را به موسیقی گمراه‌کننده تفسیر کرده‌اند(۳).
تأثیر موسیقی بر رفتارهای اجتماعی و فردی
یکی از مهم‌ترین ابعاد رابطه موسیقی و اخلاق، تأثیر آن بر رفتارهای اجتماعی و فردی انسان‌هاست. موسیقی می‌تواند احساسات انسان را تحریک کرده و او را به سمت اعمال خاصی سوق دهد. از این رو، امام علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «کثرة الاستماع إلی الغناء یورث الفقر و یدعو إلی الفجور»؛ گوش دادن زیاد به غنا، فقر و فجور را به دنبال دارد(۴). این سخن نشان‌دهنده آن است که موسیقی حرام نه تنها بر اخلاق فردی، بلکه بر وضعیت اجتماعی نیز اثرگذار است.
از سوی دیگر، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که موسیقی آرامش‌بخش می‌تواند اضطراب را کاهش داده و موجب افزایش تمرکز شود. این نوع موسیقی، در چارچوب تعالیم اسلامی قابل قبول است و حتی می‌تواند برای درمان برخی بیماری‌های روحی مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، نوع موسیقی‌ای که شنیده می‌شود، نقش تعیین‌کننده‌ای در نتایج اخلاقی آن دارد.
راهکارهای اسلامی برای مواجهه با موسیقی
اسلام همواره بر تربیت اخلاقی انسان‌ها تأکید داشته است و در این راستا، راهکارهایی برای مواجهه با موسیقی ارائه داده است. یکی از این راهکارها، انتخاب آگاهانه است. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «الغناء مجلس لا ینظر الله إلی أهله»؛ غنا مجلسی است که خداوند به اهل آن نظر نمی‌کند(۵). این حدیث نشان‌دهنده اهمیت دوری از مجالس لهو و لعب است.
همچنین، اسلام توصیه می‌کند که انسان‌ها به جای گوش دادن به موسیقی‌های مضر، به قرآن کریم و اذکار الهی روی آورند. قرآن خود بهترین ابزار برای آرامش روح و تقویت ایمان است. امام رضا(ع) در حدیثی می‌فرمایند: «من أصغی إلی ناطق فقد عبده»؛ هر کس به سخن گوینده‌ای گوش دهد، او را عبادت کرده است. اگر سخن او از خدا باشد، خدا را عبادت کرده و اگر از شیطان باشد، شیطان را عبادت کرده است(۶).
پاورقی‌ها
۱. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۶، ص ۴۳۱.
۲. قرآن کریم، سوره لقمان، آیه ۶.
۳. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۵۱۳.
۴. شریف رضی، نهج‌البلاغه، حکمت ۳۶۹.
۵. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۶، ص ۴۳۲.
۶. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۲۵۶.
نظر شما