گروه اندیشه: دکتر سمیه توحیدلو جامعه شناس و استاد دانشگاه در یادداشتی، که در کانال خود منتشر کرده، به همبستگی ناشی از جنگ دوازده روزه، یعنی ایجاد همبستگی ملی به عنوان پنجره فرصتی که اگر الزامات حفظ آن رعایت نشود به راحتی بسته می‌شود اشاره می کند. این یادداشت از نظرتان می گذرد:
****
در طول مدت جنگ دوازده‌روزه پدیده وحدت شهروندان حول مفهوم انتزاعی «ایران»، شکاف‌های سیاسی و اجتماعی پیشین را موقتاً به حاشیه راند. این پدیده در تاریخ معاصر کشور ایران بی‌سابقه نیست. این همبستگی، یادآور الگوهای تاریخی مشابهی چون انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ هشت‌ساله است که در آن‌ها تهدیدات خارجی، ائتلاف‌های داخلی موقتی را شکل دادند. با این حال، این وحدت ظاهری، یکپارچه و همگون نبود. تحلیل جامعه‌شناختی دقیق‌تر، وجود حداقل دو جریان متمایز را در این همبستگی آشکار می‌سازد: «تاب‌آوری مثبت» و «تاب‌آوری منفی».
جربان «تاب‌آوری مثبت» به آن دسته از شهروندانی اشاره دارد که فعالانه در فعالیت‌های جمعی مشارکت کرده و با همراهی نیروهای مسلح، به تقویت انسجام ملی پرداختند. این گروه، با انگیزه‌هایی چون میهن‌دوستی و حمایت از ساختار دفاعی کشور، به میدان آمدند. در مقابل، جریان «تاب‌آوری منفی» توصیف‌گر وضعیت آن بخش از جامعه است که علیرغم حفظ نارضایتی‌ها و خشم خود از حاکمیت، به دلیل اولویت‌بخشی به حفظ کیان ملی در برابر تهدید خارجی، از هرگونه اقدامی که نظم عمومی را برهم زند، یا در راستای تمایلات براندازان خارج نشین باشد، خودداری کردند. در این میان، رسانه‌های داخلی اعم از رسمی و غیر رسمی نیز نقشی کلیدی ایفا کردند و با تغییر گفتمان از انتقادی به وحدت‌بخش، به بازتعریف روایت ملی در مواجهه با دشمن مشترک یاری رساندند.
نباید فراموش کنیم که این تمایز حیاتی است، زیرا نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این همبستگی، نه از سر وفاداری تازه به نظام سیاسی، بلکه از روی یک محاسبه عمل‌گرایانه برای حفظ «کشور» به عنوان یک واحد سیاسی-اجتماعی نشأت گرفته است. این ماهیت دوگانه، ائتلاف شکل‌گرفته را در دوران پساجنگ ذاتاً بی‌ثبات می‌سازد. اما نباید فراموش کرد که اتحاد شکل‌گرفته علیرغم بی‌ثباتی، پنجره فرصت هم می‌تواند باشد.
طبیعی است که در چنین شرایطی گروه‌های اجتماعی حساس به تصمیم‌گیری‌ها و عملکردهای پس از جنگ خواهند بود. طرح لوایحی چون «لایحه مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع»، تشدید فشارها بر نهادهای مدنی و پلتفرم‌هایی مانند کارزار و دیوار، احضار یا بازداشت کنشگران اجتماعی مخالف جنگ با نگاه انتقادی و ... می‌تواند ما را از این پنجره فرصت پیش آمده خارج نموده و به سرعت ائتلاف‌های شکل‌گرفته را از کارکرد بیندازد. به نظر می‌رسد شرایط امروز کشور ما نیازمند بررسی‌های بسیار دقیق‌تری پیش از عمل است.
۲۱۶۲۱۶
نظر شما