به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، شهرام یوسفی‌فر، رئیس اسبق آرشیو ملی و پژوهشگر تاریخ در ایبنا نوشت: نام و یاد دکتر سیروس پرهام (زادروز ۳ بهمن ۱۳۰۷ ش شیراز-درگذشت ۲۴ شهریور ۱۴۰۴) با تاریخ سازمان اسناد ملی ایران گره خورده است. پرهام به دلیل تخصص و علائقی که به فرهنگ و تمدن ایران داشت در زمینه‌های مختلف پژوهش کرد و آثاری ارزشمند نگاشت. گزارشی از فعالیت‌های قلمی و اجرایی او در خلال مجالس گوناگونی که برای تجلیل از خدماتش برگزار شد و به‌ویژه شب سیروس پرهام در مجله بخارا و نیز در کتاب «همگام با زمانه» در دست است.
مطالعاتش در تاریخ فرش ایران و کوشش‌های او در زمینه همکاری در انتشار مجلات، برگردان کتاب‌های مهم به فارسی، تاسیس سازمان‌های فرهنگی و موارد دیگر درخور تقدیر و ارزشمند است. در این زمینه‌ها مجموعه اقدامات وی باعث شده است تا صاحب‌نظران این حوزه‌ها پرهام را شخصیتی اثرگذار در زمینه مطالعات تاریخ هنر ایران و رشد دانش نقد ادبی و تخصص ویراستاری و ترجمه بدانند.
اما یاد سیروس پرهام به دلیل نقشی که در تاسیس و مدیریت سازمان اسناد ملی ایران (۱۳۴۹ ش) داشت بسیار قابل احترام و جاودانه خواهد بود. این جنبه از تجارب اداری و مدیریتی وی شایسته توجه و بررسی بیشتری است. دکتر پرهام در اواخر دهه ۱۳۳۰ و سراسر دهه ۱۳۴۰ شمسی درگیر مطالعه و فراگیری دانش بایگانی و آرشیو بود. در اوائل دهه ۱۳۴۰ ش در برنامه‌های مربوط به مطالعات مقدماتی برای تاسیس اسناد ملی ایران شرکت کرد و چون در این زمینه واجد صلاحیت تشخیص داشته شد به شورای عالی اداری و سازمان امور اداری و استخدامی کشور رفت و از آن‌جا برای مطالعه و کسب دانش تخصصی در زمینه آرشیو ملی به کشورهای انگلستان و آمریکا مامور شد.
او در بازگشت به کشور اقدامات روشمندی را برای طراحی سازمان اسناد ملی ایران آغاز کرد. ابتدا وضعیت بایگانی‌های راکد وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی را بررسی کرد و براساس این مطالعات ضوابط اسناد ملی ایران را تدوین و ارائه کرد (۱۳۴۶ ش). دکتر پرهام در گزارش تجارب و فعالیت‌های خود در دوره زمینه‌سازی برای تاسیس آرشیو بسیاری از دشواری‌ها و سختی‌های فرارو را از نظر مستثنیات اجتناب‌ناگزیر در بخش اسناد ملی و نیز مقاومت‌های آگاهانه و ناآگانه در این مسیر را تشریح کرده است (ر.ک: سایت آرشیو ملی ایران).
در نهایت قانون اسناد ملی ایران در اردیبهشت ۱۳۴۹ تصویب شد و برای اجرا به سازمان امور اداری و استخدامی کشور ابلاغ شد. در مقام ارج‌گذاری به کوشش‌های دکتر سیروس پرهام در امر تدوین و تصویب قانون اسناد ملی ایران می‌توان گفت که دستاورد او در این زمینه، یکی از درخشان‌ترین تجارب ساختارنویسی ایرانیان در زمینه قانون‌نویسی اسناد و اوراق اداری است. امروز با وجود گذشت پنجاه و پنج سال از تصویب این قانون و رخ دادن بسیاری تغییرات و تحولات در نظام اداری و سیاسی کشور، قانون اسناد ملی ایران به صورت بسیار مستحکم و کارآمدی پابرجا است.
کوشش‌های دکتر پرهام در تاسیس سازمان اسناد یک سوی قضایای خدمات او به ساماندهی و ثبت و ضبط داده‌های حافظه ملی ما است. اگر شرح کوشش‌های خستگی‌ناپذیر وی در زمینه شناسایی بایگانی‌های ادارات، انتقال، ساماندهی، پردازش، فهرست نویسی، مرمت، نگاه داری اوراق اداری در یک مکان تشریح شود، بهتر می‌توان خدمات وی به نظام اداری کشور و دسترسی به اسناد ملی را متوجه شد. اقداماتی که برای خرید اسناد خصوصی و خانوادگی صورت داد ارزشمندترین مجموعه‌های اسناد تاریخی خصوصی (مانند متمم قانون اساسی مشروطیت ایران) را در آرشیو ملی فراهم آورد.
افزون بر این گونه فعالیت‌های گسترده و پیچیده‌ای که باید صورت می‌گرفت، دکتر سیروس پرهام به عنوان اولین رئیس سازمان اسناد ملی ایران، باید با بسیاری چالش و مسائل مرارت بار مربوط به اجرای قانون اسناد ملی در نظام اداری وقت روبه‌رو می‌شد. از این جمله دشواری‌ها، قضایای مربوط به کاربست ضوابط بایگانی نوین و مدیریت اسناد ملی بر تمام وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و نیمه دولتی و وابسته به دولت بود و اگر او، فقط همین دستاورد را در کارنامه خدمات خود به این کشور را می‌داشت، به عنوان یکی از بزرگترین خدمات به تاریخ معاصر ایران به‌شمار می‌آمد.
به نظرم ما از یک سو قدردان کوشش‌های پرهام در مسیر رشد و ارتقای ظرفیت‌های دانش ادبی، هنری و مطالعات فرهنگی او هستیم و بسی بیش از این امر، قدردان اهتمام وی در تدوین و تصویب قانون اسناد ملی ایران و ریاست وی بر این سازمان هستیم. امیدوارم امکان تدوین سرگذشت‌نامه دکتر سیروس پرهام در روند تاسیس و ریاست سازمان اسناد ملی ایران به‌دست آید و به عنوان الگویی از مدیریت اثربخش در طراز ملی نگاشته شود.
بدون تردید سیروس پرهام به عنوان یکی از مدیران ملی ایران به‌شمار می‌رود که دلبستگی وصف‌ناپذیر به تاریخ و تمدن ایران داشت و ایران‌دوست و ایران‌مدار بود، و از این رو شایسته احترام و ارادت عمیق ایرانیان خواهد بود.
این یادداشت کوتاه و شتاب زده، به مناسبت پاسداشت روزهایی بود که در خدمت آن فرزانه ایران‌دوست، در کارگروه خرید اسناد ملی ایران، با همراهی استاد عبدالله انوار، استاد کاوه بیات و همکاران آرشیو ملی، از دانش و تخصص ایشان در امر شناسایی، تقویم و ارزش‌گذاری مجموعه‌های اسناد ملی ایران بهره‌مند می‌شدیم.
۲۵۹
نظر شما