*زمانی طولانی تا مذاکرات بغداد باقی نمانده است اما دورنمای این مذاکرات چندان روشن نیست.
*مذاکرات اسلامبول 2 در زمانی برگزار شد که شرایط سیاسی هم درون ایران و هم درون کشورهای 1+5 نسبت به مذاکرات اسلامبول 1 کاملا متفاوت شده بود. درون ایران، کشور نخستین انتخابات پس از فتنه 88 را از سر گذرانده بود، انتخاباتی که وقتی غربی ها برای مذاکرات اسلامبول 2 برنامه ریزی می کردند خود گفته بودند که یکی از مهم ترین هدف هایشان از فشارها بر ایران، اثرگذاری بر آن است. انتخابات مجلس نشان داد که همچنان رفتار جامعه ایرانی در مقابل فشار خارجی، از الگوی «اجماع ملی» تبعیت می کند و فشارهای غرب تاثیری هم اگر بر انتخابات مجلس گذاشته باشد، این تاثیر کاملا عکس آن چیزی بوده که غربی ها انتظار داشته اند. اما در سوی مقابل وضع اینگونه نبود. رئیس جمهور آمریکا با شیبی تند در حال وارد شدن به انتخاباتی بود که در آن معارضانی جدی داشت. در واقع پیدا بود - و اکنون دیگر کاملا روشن شده است - که دولت آمریکا از این مقطع به بعد همه رفتارهای خود را برمبنای میزان و نوع تاثیری که بر انتخابات نوامبر دارد تنظیم خواهد کرد.
*این موضوعی است که خود را در مذاکرات اسلامبول 2 به روشن ترین وجه ممکن نشان داد. آمریکایی ها هیچ کدام از آن مسائلی را که از قبل در رسانه هایشان گفته بودند جزو دستور کارهای حتمی مذاکرات اسلامبول با ایران است و حتی به اسرائیلی ها قول طرح حتمی آنها در این مذاکرات را داده بودند، مطرح نکردند. نه فقط این، بلکه هیچ درخواست مشخصی هم از ایران مطرح نشد و بحث صرفا به کلیات محدود ماند. در همان کلیات هم آنچه نهایتا مورد توافق گرفت دیدگاه های ایران بود نه غرب: اولا غربی ها پذیرفتند که مبنای کلیدی هرگونه مذاکرات آینده معاهده ان پی تی خواهد بود و این یعنی ایران وظیفه ای جز همکاری با آژانس ندارد و درخواستی فراتر از ایران هم نمی تواند از آن مطرح شود. مهم تر از این 1+5 قبول کرد رویکرد مذاکرات آینده گام به گام و مبتنی بر عمل متقابل باشد. معنای گام به گام بودن رویکرد این است که دیگر آن کلیشه تکراری گذشته که بر مبنای آن تاکید می شد ایران باید «همه» درخواست های قطعنامه شورای حکام و شورای امنیت را بجا بیاورد تا تحریم ها لغو و پرونده عادی شود، از روی میز کنار گذاشته شده و فرآیند می تواند از درخواست های جزئی شروع شود. اما آنچه نسبت به این نکته اهمیت بسیار بیشتر دارد این است که 1+5 برای نخستین بار در طول تاریخ پرونده هسته ای ایران از 2003 تاکنون، پذیرفت که این رویکرد، علاوه بر اینکه گام به گام است مبتنی بر عمل متقابل هم خواهد بود. در ساده ترین تفسیر ممکن، معنای این عبارت آن است که غرب خود را برای امتیاز دهی به ایران آماده کرده است.
*به این ترتیب بود که مذاکرات اسلامبول 2 مثبت از آب درآمد. ایران چیزی به غربی ها نداد، آنها هم چیزی از ایران نخواستند و درباره راهبرد مذاکرات هم دقیقا همان چیزی مورد توافق رفت که دیدگاه ایران بود.
*مهم است که بپرسیم چرا این اتفاق افتاد. چرا وقتی به روایت برخی دیپلمات ها نماینده فرانسه با اخم و عصبانیت از کاترین اشتون خواست این همه امتیاز به ایران واگذار نکند، اشتون برگه تذکر او را زیر میز گذاشت و با عبارت «همه چیز مثبت بود» به مذاکرات خاتمه داد؟ دستور کاری که آمریکایی ها به اشتون داده بودند مگر چه بود که در آن امتیاز نخواستن از ایران، عدم امتیاز دهی ایران، کنار گذاشتن ادبیات تهدید و پذیرفتن اصول راهبردی مد نظر ایران درباره آینده مذاکرات، «مثبت» محسوب می شود؟
*خلاصه ترین جواب این است که آمریکایی ها به شدت نگران شکست مذاکرات بغداد و عدم تفاهم روی تاریخ و مکان مذاکرات آینده بودند. در واقع اکنون دولت اوباما در وضعیتی است که برای آن تداوم مذاکرات از هر چیزی حتی از فردو و غنی سازی 20 درصد هم مهم تر است و اگر بنابر انتخاب باشد، درست بر خلاف راهی که صهیونیست ها پیش پای اوباما می گذارند، او به ناچار تداوم مذاکرات را بر هر چیز دیگری ترجیح خواهد داد.
*آمریکا اکنون به خوبی می داند که برای جلب اعتماد ایران راهی طولانی و سخت در پیش دارد و ایران ورود آمریکا به این مسیر را نخواهد پذیرفت الا اینکه گام هایی عملی، ملموس و عینی از جانب آنها مشاهده کند. مشاهده گام های عینی شاید مهم ترین فاکتور مذاکرات بغداد است، چیزی که البته نشانه های امیدوار کننده چندانی از اینکه 1+5 قادر به دست یافتن به یک تفاهم درونی درباره آن باشد وجود ندارد.
*مذاکرات بغداد محلی برای آزمودن این نکته است که نگاه غرب به این مذاکرات تاکتیکی است یا راهبردی. وضعیت داخلی ایران بویژه وضعیت اقتصادی هم بسیار کمتر از آن چیزی که غربی ها تصور می کنند به این مذاکرات وابسته است.
/29217
نظر شما