به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، خلاصه سخنان سخنرانان که توسط مسئولان همایش در اختیار خبرآنلاین قرار گرفته، شامل سخنرانی های دکتر محمد حسین شریفیان حقوقدان و مجری همایش، دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، دکتر رسول صفرآهنگ مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، دکتر مهدی مطهرنیا مدیر پژوهشکده آینده اندیشی سیمرغ، دکتر طهمورث بشیریه حقوقدان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، و دکتر هادی خانیکی استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی است که دیدگاه های خود را با مخاطبان خود مطرح کردند.
فروپاشی نظم بین‌المللی و پرسش‌های هویتی ایران
در آغاز محمدحسین شریفان، حقوقدان و مجری همایش، با ایراد سخنانی در افتتاح همایش، زمینه را برای گفت‌وگوهای عمیق فراهم کرد. او با اشاره به پیامدهای حمله ۱۲ ژوئن (۲۳ خرداد ۱۴۰۴) رژیم صهیونیستی اسراییل به ایران ، بر ضرورت تحلیل جامع چالش‌های کشور تأکید کرد و این همایش را فرصتی برای بازتعریف جایگاه ایران در نظم نوین جهانی دانست.
شریفان با مقایسه وضعیت کنونی با ناکامی جامعه ملل در آستانه جنگ جهانی دوم، اظهار کرد: «سازمان ملل و نظام حقوق بین‌الملل در برابر نقض تمامیت ارضی کشورها عملاً بی‌قدرت شده است. ایران در این بزنگاه تاریخی می‌تواند به پایتخت چشم‌انداز نوین خاورمیانه تبدیل شود، مشروط بر اینکه با عقلانیت، همبستگی و خلاقیت اجتماعی عمل کند.» او چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را رشته‌های درهم‌تنیده‌ای دانست که یکدیگر را تقویت می‌کنند و نیازمند رویکردی یکپارچه هستند. شریفان افزود: «این بحران‌ها، از تورم و کاهش ارزش پول ملی گرفته تا فشارهای معیشتی و گسست اجتماعی، تنها با همکاری جمعی قابل حل هستند.»
شریفان بر لزوم شفافیت، مسئولیت‌پذیری و اصلاح ساختارهای حکمرانی تأکید کرد و گفت: «بازتعریف رابطه دولت و جامعه از طریق تقویت نهادهای مدنی، پذیرش تنوع دیدگاه‌ها و سلایق، و تغییر سیاست‌های اقتصاد دستوری به اقتصاد آزاد و رقابتی، کلید عبور از بحران است.» او با اشاره به تاریخ، خاطرنشان کرد که «ملت‌ها در لحظات دشوار با اتکا به عقلانیت جمعی و خلاقیت اجتماعی توانسته‌اند مسیرهای جدیدی بگشایند. ایران نیز با تکیه بر میراث غنی فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند از این چالش‌ها به‌عنوان فرصتی برای بازسازی استفاده کند».
شریفان همچنین بر ضرورت دیپلماسی فعال و چندجانبه‌گرایی هوشمند تأکید کرد: «ایران باید با ائتلاف‌های منطقه‌ای و همکاری‌های غیررسمی، جایگاه خود را در نظم جهانی تقویت کند. این امر نیازمند مشارکت نخبگان، دانشجویان و جامعه مدنی است.» او با دعوت از دانشجویان حقوق و روابط بین‌الملل، بر نقش نسل جوان در شکل‌دهی به دیپلماسی حقوقی تأکید کرد و گفت: «شما دانشجویان، آینده‌سازان این گفتمان هستید.»
درس‌های تاریخ برای آینده ایران: پویایی در دل بحران
دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، با توجه به حمله مغول به ایران به ارائه بحث خود پرداخت. امیرخانی هم‌زمانی برگزاری همایش با روز بزرگداشت مولوی را به فال نیک گرفت و با اشاره به دوران دشوار حملات مغول در قرن هفتم هجری، از ظهور شخصیت‌هایی چون مولوی، سعدی و خواجه نصیرالدین طوسی به‌عنوان نشانه‌ای از ظرفیت بی‌نظیر ایران برای زایش اندیشه در بحران سخن گفت.
امیرخانی با اشاره به حکایت صیاد در مثنوی مولوی، اظهار کرد: «تعقیب سایه به‌جای اصل، خطایی است که باید از آن پرهیز کنیم. تاریخ ایران نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی، با تکیه بر فرهنگ و اندیشه، راه‌های نو یافته‌ایم.» او افزود: «این همایش، فرصتی است برای بازخوانی این ظرفیت‌ها و اجتناب از تکرار اشتباهات گذشته.»
او با مثال‌هایی از کشورهای دیگر، بر ضرورت اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه تأکید کرد: «فنلاند در آستانه جنگ جهانی دوم، با هوشمندی و سنجش توانمندی‌های خود، توازن با شوروی را حفظ کرد. انگلستان نیز با تکیه بر هویت ملی، از نبردهای هوایی ۱۹۴۰ سربلند بیرون آمد. ایران نیز می‌تواند با سیاست‌گذاری هوشمندانه و همکاری نخبگان، از این گردنه عبور کند.» امیرخانی با اشاره به نقش دانشجویان، گفت: «نسل جوان، با دانش و خلاقیت خود، می‌تواند راه‌حل‌های نوینی برای این چالش‌ها ارائه دهد.»
امیرخانی با هشدار نسبت به خطرات غرور کاذب، اظهار داشت: «پذیرش مسئولیت ناکامی‌ها از سوی افراد و جریان‌های سیاسی، گامی اساسی برای برون‌رفت از بحران است. همکاری میان دولتمردان، نهادهای مدنی، دانشگاه‌ها و نخبگان، همراه با تأکید بر هویت ملی، می‌تواند ایران را از این چالش‌ها به سلامت عبور دهد.» او با اشاره به نقش کتابخانه ملی به‌عنوان نهادی فرهنگی، افزود: «این نهاد آماده است تا با مستندسازی این گفت‌وگوها، به تدوین راهکارهای سیاستی کمک کند.»
امیرخانی با تأکید بر نقش فرهنگ در تاب‌آوری ملی، گفت: «ایران، با میراثی چون مولوی و سعدی، نشان داده که حتی در تاریک‌ترین لحظات، قادر به خلق نور است. این همایش، دعوتی است به بازآفرینی این نور با مشارکت همه ایرانیان.» او از دانشجویان خواست تا با الهام از این میراث، در بازسازی هویت ملی مشارکت کنند.
شناخت مسئله: قطب‌نمای عبور از ابرچالش‌ها
دکتر رسول صفرآهنگ مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، با رویکردی علمی و نظام‌مند، بر اهمیت شناخت دقیق مسائل به‌عنوان گام نخست حل بحران‌ها تأکید کرد. او با تکیه بر مدل‌های سیاست‌گذاری، استمرار چالش‌هایی مانند بحران آب، نابرابری اقتصادی و بیکاری را ناشی از فقدان شناخت دقیق و اراده سیاسی پایدار دانست.
صفرآهنگ اظهار داشت: «بدون شناخت دقیق مسئله، راه‌حل‌ها ناکارآمد می‌مانند. بحران‌هایی مانند آب، نابرابری و بیکاری، به دلیل نبود قطب‌نمای سیاست‌گذاری، از دولتی به دولت دیگر منتقل شده‌اند.» او افزود: «این استمرار، نتیجه تغییرات مکرر بدنه کارشناسی و اولویت‌بندی‌های سیاسی است که مانع انسجام سیاستی می‌شود.»
او با اشاره به مدل جان کینگدون، گفت: «حل مسئله نیازمند توصیف دقیق، ارائه راه‌حل‌های کارشناسی و اراده سیاسی است. در ایران، پنجره‌های طلایی فرصت به دلیل تغییرات سیاسی محدود شده‌اند.» صفرآهنگ تأکید کرد: «دانشجویان و پژوهشگران، با ارائه تحلیل‌های داده‌محور، می‌توانند این پنجره‌ها را باز کنند.»
صفرآهنگ با بررسی بحران آب، اظهار داشت: «در دهه ۷۰، سیاست سدسازی دنبال شد، در دهه ۸۰، کشاورزی ناپایدار گسترش یافت و در دهه ۹۰، احیای موقت دریاچه ارومیه ناکام ماند. در بیکاری نیز، طرح‌های زودبازده دهه ۸۰ و اشتغال پایدار دهه ۹۰، به دلیل عدم تطابق با نیازهای بازار، نتیجه نداد.» او افزود: «این ناکامی‌ها، نتیجه فقدان هماهنگی بین سیاست‌گذاران و کارشناسان است.»
صفرآهنگ پیشنهاد کرد: «تشکیل نهاد فرادولتی با عنوان شورای ملی سیاست‌گذاری پایدار، با تکیه بر شفافیت، مشارکت ذی‌نفعان و داده‌های معتبر، می‌تواند راه‌حل‌های منسجم ارائه دهد و از اختراع دوباره چرخ جلوگیری کند.» او از دانشجویان خواست تا با پژوهش‌های خود، به تدوین داده‌های معتبر برای این نهاد کمک کنند.
صفرآهنگ با تأکید بر نقش جامعه مدنی، گفت: «دانشجویان و فعالان مدنی می‌توانند با نظارت بر سیاست‌ها و ارائه پیشنهادهای مبتنی بر شواهد، به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک کنند. این همایش، آغازگر چنین مشارکتی است.»
آینده‌پژوهی برای ایران: از بحران به پایداری
دکتر مهدی مطهرنیا مدیر پژوهشکده آینده اندیشی سیمرغ، با نگاهی آینده‌پژوهانه، بحران‌های ایران را در سیر تحولی از چالش به فاجعه تحلیل کرد. او با تأکید بر ضرورت شناسایی سیگنال‌های ضعیف، متوسط و قوی، بر مدیریت به‌موقع چالش‌ها برای جلوگیری از تبدیل شدن به ابرچالش تأکید کرد. مطهرنیا گفت: «چالش‌ها اگر مدیریت نشوند، به مسئله، فرا مسئله، بحران و در نهایت فاجعه منجر می‌شوند. ایران امروز با ابرچالش‌هایی مانند فروپاشی سرمایه اجتماعی، بی‌اعتمادی عمومی و مهاجرت گسترده نخبگان مواجه است.» او افزود: «اقتصاد رانتی، تحریم‌ها و فساد ساختاری، نظام مالی کشور را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری فوری است.»
او چهار سناریو را مطرح کرد: «پایدارسازی تدریجی، با اجماع داخلی بالا و فشار خارجی ملایم، بهترین مسیر است اما دور از دسترس. انزوا و انجماد، با اجماع داخلی پایین و فشار خارجی شدید، به رکود عمیق منجر می‌شود. تنش منطقی کنترل‌نشده، با اجماع داخلی بالا و فشار خارجی شدید، پیروزی‌های محدودی به همراه دارد. گفت‌وگو و تحول ساختاری، با فشار خارجی ملایم، بعید به نظر می‌رسد.» مطهرنیا تأکید کرد: «دانشجویان و پژوهشگران می‌توانند با تحلیل این سناریوها، به سیاست‌گذاری آینده کمک کنند.»
مطهرنیا پیشنهاد داد: «اصلاحات اقتصادی شفاف، باز کردن فضای گفت‌وگوی بین‌الاذهانی و تقویت دیپلماسی اقتصادی، می‌تواند ایران را از بحران تصمیم‌گیری نجات دهد. حفظ هویت ملی و فرهنگ ایران اسلامی، اولویت همه ایرانیان است.» او افزود: «دیپلماسی اقتصادی، با مشارکت نخبگان و دانشجویان، می‌تواند راهی برای کاهش اثرات تحریم‌ها باشد.»
مطهرنیا با اشاره به جنگ آیینی و ساختاری، گفت: «بحران اصلی، ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های کلان است. این همایش، با گردهم‌آوردن نخبگان و دانشجویان، می‌تواند نقطه شروعی برای بازسازی فرآیندهای تصمیم‌گیری باشد.»
حقوق در خدمت جامعه: لزوم صلح با مردم
دکتر طهمورث بشیریه حقوقدان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی با تمرکز بر محور سیاست خارجی با رویکرد حقوقی، نظام حقوقی ایران را از منظر تأثیرات ایدئولوژیک تحلیل کرد. او با نقد قوانین کیفری، بر ضرورت اصلاحات حقوقی برای مدیریت جامعه و تقویت جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی تأکید کرد. بشیریه اظهار داشت: «نگاه قدسی به حقوق، به‌ویژه در قوانین کیفری، حقوق را به ابزاری برای سرکوب تبدیل کرده است. اصل ۱۶۷ قانون اساسی و مفاهیمی مانند افساد فی‌الارض، امکان تفسیر گسترده و نقض حقوق فردی را فراهم کرده‌اند.» او افزود: «این نگاه، جایگاه ایران در نظام حقوقی بین‌المللی را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری است.»
او با اشاره به موارد قضایی، گفت: «اعدام به اتهام اخلال در نظام اقتصادی یا بستن خیابان، نشان‌دهنده اولویت‌های نادرست نظام حقوقی است. قوانینی مانند قسامه با واقعیت‌های اجتماعی امروز سازگار نیستند.» بشیریه تأکید کرد: «این قوانین، اعتماد عمومی را کاهش داده و به مهاجرت نخبگان منجر شده‌اند.»
بشیریه پیشنهاد کرد: «حقوق باید در خدمت مدیریت جامعه باشد، نه سرکوب. عرف اجتماعی باید امور روزمره مانند پوشش را تنظیم کند و قوانین کیفری اصلاح شوند تا اعتماد عمومی بازسازی شود.» او افزود: «دانشجویان حقوق می‌توانند با پژوهش‌های خود، به تدوین قوانینی متناسب با نیازهای جامعه کمک کنند.»میان‌تیتر: حقوق بین‌الملل و دیپلماسی
بشیریه با تأکید بر محور سیاست خارجی، گفت: «ایران می‌تواند با استفاده از ابزارهای حقوقی بین‌المللی، جایگاه خود را در منطقه تقویت کند. همکاری‌های حقوقی منطقه‌ای، راهی برای کاهش تنش‌ها و جذب سرمایه‌گذاری است.»
بازسازی اعتماد از طریق گفت‌وگو: رسانه و همبستگی اجتماعی
دکتر هادی خانیکی استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، با تحلیلی ارتباطی، گسیختگی اجتماعی را ابرچالش اصلی ایران دانست. او با تأکید بر کاهش اعتماد به رسانه‌های رسمی، بر ضرورت ایجاد فضاهای گفت‌وگوی باز و همدلانه تأکید کرد و از دانشجویان خواست تا در این مسیر مشارکت کنند. خانیکی گفت: «کاهش رجوع به رسانه‌های رسمی و جابه‌جایی رسانه‌ای ناشی از تحولات نگرشی، گسیختگی ارتباطی را در سطوح عمودی و افقی تشدید کرده است. این وضعیت به بی‌اعتمادی و خشم اجتماعی منجر شده است.» او افزود: «فیلترینگ و محدودیت‌ها، نتوانسته‌اند این جابه‌جایی را جبران کنند.»
او اظهار داشت: «جامعه ایران، تحت فشار تبعیض و نابرابری، ترومایی شده است. فقدان روایت مشترک و گفت‌وگو، اعتماد را تضعیف کرده و نیازمند بازنگری در زبان پیام‌ها هستیم.» خانیکی تأکید کرد: «دانشجویان ارتباطات می‌توانند با پژوهش در حوزه سواد رسانه‌ای، به کاهش این گسیختگی کمک کنند.» خانیکی پیشنهاد داد: «ایجاد فضاهای ایمن برای گفت‌وگو، روایت واقع‌بینانه مسائل مردم، آموزش متخصصان و داستان‌سرایی همدلانه می‌تواند به بازسازی اعتماد و تقویت تاب‌آوری اجتماعی کمک کند.» او افزود: «شفافیت مسئولانه و برساختن یک ‘ما’ی جمعی ایرانی، از وظایف رسانه‌هاست.»
خانیکی با دعوت از دانشجویان، گفت: «نسل جوان، با تسلط بر فناوری‌های نوین، می‌تواند روایت‌های امیدبخش و فراگیر خلق کند. این همایش، فرصتی برای شروع این حرکت است.»
بیشتر بخوانید:
دو راهی ایران؛ سیاست اصیل یا رفتن به موقعیت ادباری/ فهم درست در گرو سیاست اصیل است/ نمی‌توان جامعه را به سیاق صد و اندی سال گذشته اداره کرد
اکنون «خطیر ایران» نیازمند تصمیمات سخت و دعوت جدید است / نگذاریم ایران به مرحله ادبار و باد بی نیازی خداوند برود / نجات ایران با «سی مرغ» یا «سیمرغ»؟
انتخابات زودرس مجلس و جوان سازی نظام حکمرانی / اعتماد مردم به بخش موشکی جوان در جنگ / رفراندوم خطرناک است، ناکارآمدی، نتیجه پیری نظام حکمرانی است
محمدی گرگانی از ریشه های فکری جهنم مدرنیسم در غزه می گوید / از نیچه تا فوکو؛ نقدی برغرب و سلطه عقلانیت ابزاری
۲۱۶۲۱۶
نظر شما