یادبود «واحد خاکدان» برگزار شد/نامه‌نگاری با رویاها

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایرنا، مراسم یادبود «واحد خاکدان» غروب شنبه ۲۲ آذرماه با سخنرانی سیدمحمد بهشتی، عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری و ابراهیم حقیقی، هنرمند و طراح گرافیک برای ادای احترام به هنرمندی که نقاشی‌های عکس‌گونه و رازآلودش، تلفیقی از هایپررئالیسم و رئالیسم جادویی را به نمایش می‌گذاشت، در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

در این مراسم، سیدمحمد بهشتی، عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه نه نقاش و نه منتقد نقاشی است، و تنها استباط شخصی خود را از آثار واحد خاکدان می‌گوید، بیان کرد: همه در خانه خود جعبه‌ای دارند که همه چیزی در آن مثل پونز، میخ، سنجاق، باطری و خیلی چیزهای دیگر، وجود دارد.

وی افزود: هر وقت کارمان گیر می‌کند، سراغ این جعبه می‌رویم و می‌فهمیم که یک سری چیزها در صورت ظاهر، کم ارزش‌اند، اما روزی به کار می‌آیند.

عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه اگر به عنوان یک آدم ناوارد و ناآگاه به آثار مرحوم خاکدان نگاه کنید، آن را همانند یک سمساری می‌بینید، توضیح داد: آثار او سهل و ممتنع اند. فکر می‌کنیم که ما نیز می‌توانیم آنها را انجام بدهیم، ولی هیچوقت نمی‌توان آن را انجام داد. این ذات خصوصیت سهل و ممتنع است.

بهشتی تصریح کرد: آنها که نمی‌دانند به وجه سهل و آنها که می‌دانند به وجه ممتنع نگاه می‌کنند. مرحوم خاکدان، در آنهایی که نمی‌دانند، مخاطب خود را گزینش می‌کند. آنهایی که می‌دانند هم در آثار او یک جعبه همه کاره و ارزشمند می‌بینند.

وی ادامه داد: آنچه من می‌فهمم، آثار خاکدان، رویاها و کابوس‌های یک هنرمند است. آن چیزی که همه وجود آدم را پر می‌کند، موجودیت آدمیزاد به آنچه‌که تنش را مدیریت می‌کند، نیست. بلکه چیستی او به همین کابوس‌ها و رویاها باز می‌گردد.

بهشتی اضافه کرد: خاکدان با هر کدام از تابلوهای خود، در حال نامه‌نگاری و گفت و گو با این کابوس‌ها و رویاها است. آنها را مرور می‌کند. آنها یادگاری‌اند، یعنی ما را یاد چیزی می‌اندازند.

وی افزود: آن چیزهای موجود در آثار خاکدان، همه‌شان چیزها، کسان، جاها و اوقاتی که او چشیده، لمس، و تجربه کرده و زیسته است. پس همه آنها یادگاری محسوب می‌شود. خاکدان موفق شد که نگذارد این‌ها فراموش شود و یادگاری‌های خود را در آثارش عزیز شمرد.

در ادامه این مراسم، ابراهیم حقیقی، طراح گرافیک با اشاره به اینکه برخی هنرمندان در آثارشان دو وجه دارند، گفت: خاکدان هر دو وجه را داشت. وجه اول شهادت روزگار، آن چیزی که هنرمند آن را گذرانده و از آن عبور کرده، است. هنرمند از آنچه که خاطره‌اش است و به یادگار نگه داشته، حرف می‌زند.

وی افزود: وجه دوم، سوال هستی است. هنرمند تمام آنهایی که در وجه اول، جمع می‌کند را به مخاطب نشان می‌دهد. تا علاوه بر خاطره فردی، آن را به خاطره جمعی تبدیل کند. ما با دیدن آثار خاکدان این وجه اشتراک خاطره جمعی را در داخل اشیاء چمدان و خرده ریزها پیدا می‌کنیم.

همچنین حقیقی با اشاره به وجه هستی شناسانه کل آثار واحد خاکدان، غزل مشهور "روزها فکر من این است و همه شب سخنم/که چرا غافل از احوال دل خویشتنم" از مولانا را خواند و اضافه کرد: تمام هنرمندان این وجه را درک می‌کنند.

این فیلمساز افزود: در آثار خاکدان، اشیایی مانند دیوار پوسیده و خراشیده، درها و پنجره‌های پوسیده، عکس‌های قدیمی روی دیوار، قاب عکس‌های خالی، توپ‌ها، اسب چوبی، عروسک‌های چوبی و پلاستیکی و غیره، چه تاویل‌هایی را در ذهن ما بر می‌انگیزد؟ تمام هم‌نسلان من و مرحوم خاکدان، با این تصاویر اشیاء، خاطرات مشترکی در ذهنمان شکل می‌گرفت.

حقیقی ادامه داد: حتی بخش زیادی از این اشیاء، این خاطرات را در نسل‌های بعد از ما نیز بیدار می‌کند. اینها همان تاویل‌های پنهانی چون اشک، دوری، گریه، مویه، خنده، تنهایی، سفر، تولد، مرگ، زمان، کودکی و غیره است، که نقاش می‌خواهد به ما ارائه دهد.

این هنرمند در پایان به رباعیاتی از خیام اشاره کرد و گفت: این کوزه چو من عاشقِ زاری بوده‌ست/ در بندِ سرِ زلفِ نگاری بوده‌ست/ این دسته که بر گردنِ او می‌بینی/ دستی‌ست که بر گردنِ یاری بوده‌ست و همچنین هر ذره که در خاک زمینی بوده‌ست/ پیش از من و تو تاج و نگینی بوده‌ست/ گرد از رخ نازنین به آزرم فشان/ کآن هم رخ خوب نازنینی بوده‌ست، این ابیات ذات تصویر اشیاء به ظاهر پوسیده واحد خاکدان هستند.

همچنین در این مراسم، فیلم کوتاهی از زندگی و فعالیت هنری مرحوم خاکدان برای حاضران به نمایش درآمد.

گفتنی است؛ واحد خاکدان، متولد ۱۳۲۹ شمسی در تهران، دانش‌آموخته هنرستان هنرهای زیبای تهران و دانشکده هنرهای تزئینی بود، از اوایل دهه ۱۳۶۰ خورشیدی به آلمان مهاجرت کرد و سال‌ها به‌صورت پیوسته بین دو کشور ایران و آلمان در رفت و آمد بود.

او آثاری خلق کرد که در هر دو فضای هنری دو کشور شناخته شده و تأثیرگذار است. این نقاش پیشکسوت اول آبان‌ ماه ۱۴۰۴ و پس از گذراندن دوره‌ای از بیماری در سن ۷۵ سالگی، درگذشت.

59243