در چند روز گذشته زمزمه‌هایی در فلسطین شنیده می‌شود مبنی بر تهدید رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین. محمود عباس معروف به ابومازن پس از تحمل چندین ماه انتقادهای داخلی و فشارهای بین‌المللی حالا در مقام تهدید اسرائیلی‌ها برآمده‌است. عباس بنا بر این شایعات ادعا کرده‌است که در صورتی که دولت بنیامین نتانیاهو دست از شهرک‌سازی‌ها برندارد، او نیز در انتخابات ماه ژانویه کاندید نخواهد شد. به نظر می رسد که حاشیه‌های مخالفت عباس با بررسی به موقع گزارش گلدستون او را به شدت عصبانی کرده است. همزمان مواضع اسرائیل نسبت به فلسطین هم خشم عباس را برانگیخته‌است. احتمال جدی شدن این تهدیدها بسیار کم است. عباس پیش از این هم از این جنس تهدیدها را مطرح کرده‌بود. به نظر می‌رسد که عباس به دنبال جلب توجه در محافل داخلی سیاسی بوده و همزمان با یک تیر می‌خواهد دو نشانه را بزند.عباس به دنبال تحت فشار قرار دادن نتانیاهو هم است . این در حالیست که در جهان عرب رهبران چندان به این دست بازی‌های سیاسی تن نمی‌دهند. شاید به همین دلیل بود که رسانه‌های عربی چندان خبر تهدید عباس را پوشش ندادند.
و اما اگر عباس این‌بار جدی باشد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر محمود عباس به واقع قدرت را واگذار کند، عرصه بر هیچ کس به اندازه باراک اوباما تنگ نخواهد شد . کناره‌گیری ابومازن در حقیقت یکی از محورهای باراک برای برقراری صلح در منطقه را محو خواهد کرد . در چنین شرایطی سخن گفتن از صلح و تلاش برای برقراری آن وقتی از صلح هیچ خبری نیست بی‌معناست. اما در دراز مدت این کناره‌گیری فرصت‌هایی حقیقی برای پیشرفت به وجود خواهد آورد.
اما دلایل این تعبیر: در مرحله نخست شرایط از آن سکون کسالت‌آور خارج خواهد شد . سالهاست که طرفین در خصوص مذاکرات در گذشته با هم صحبت می‌کنند. بحث‌های سیاسی در دراز مدت تنها به انزوا ریشه های اصلی این اختلاف انجامیده‌است. مدتهاست که تمامی میانجی‌گران بین‌المللی در این توهم به سر می‌برند که قطار پیشرفت‌های منطقه ای در حال حرکت رو به جلو است . اگر شایعه استعفا ابومازن به حقیقت بپیوندد ، سیاستمداران در واشنگتن و تل‌آویو به این باور خواهند رسید که باید از هزینه سکون در مذاکرات بکاهند . به نظر می‌رسد که سیاست داخلی فلسطین در تجزیه و تحلیل های امریکایی و بین‌المللی از اوضاع خاورمیانه مورد غفلت قرار می‌گیرد .
دلیل دوم اما در ایجاد فرصتی برای بازنگری جدی در روابط فتح با رهبری فلسطین خلاصه می‌شود. در کنفرانس بیت‌اللحم نیز در این خصوص بسیار گفته شد اما در نهایت دستاورد چندانی نداشت. ابومازن و حلقه درونی تشکیلات خودگردان فلسطین قریب به دو دهه است که بر روی معاهده اسلو متمرکز شده‌اند. شاید دویدن خونی تازه در رگ های رهبری فلسطین چیز چندانی بدی نباشد. شکی نیست که یکی دیگر از حلقه دوستان قدیمی عرفات برای جانشینی ابومازن دورخیز خواهد کرد.البته در این صورت رقابتی میان نسل قدیم و جدید سیاستمداران فلسطینی آغاز خواهد شد . نتیجه حداقلی این کناره‌گیری اما بازتعریف روابط فتح با رهبریت فلسطین خواهد بود. شاید در این میانه مرکزیت گم‌شده اما ریشه‌دار در سیاست فلسطین نیز پیدا شود.
و حسن سوم این استعفا در دورنمایی برای اتحاد دوباره کرانه‌باختری و نوار غزه است . شاید فتح و حماس هم در سایه رهبری جدید بتوانند در کنار هم قرار بگیرند. اگر ابومازن کنار بکشد شاید فضایی سالم برای رقابتی رودررو میان دو طرف ایجاد شود .
تصمیم ابومازن برای واگذاری قدرت شاید در میان رهبران عرب بی‌سابقه باشد. در جهان عرب حتی یک مورد هم برای مثال زدن وجود ندارد. علی عبدالله صالح رهبر یمن زمانی از واگذاری قدرت صحبت کرده بود اما این وعده هرگز عملی نشد. رهبر اخوان المسلمین اما از کناره‌گیری سخن گفت و گویا در مسیر تحقق آن هم قرار گفته است . سایر رهبران عرب اما ترجیح می‌دهند در زمان حضور در قدرت بمیرند و البته پیش از مرگ هم یکی از پسران خود را به عنوان جانشین انتخاب می کنند. شاید به همین دلیل باشد که باور تهدید ابومازن 73 ساله اندکی سخت باشد.
به گمان من عباس هرگز به تهدید‌های خود عمل نخواهد کرد. اگر هم دست به چنین کاری بزند بی‌شک تمامی تبعات آن مثبت نخواهد بود. شاید این عقب‌نشینی حتی ناآرامی داخلی در فلسطین به راه بیندازد و فلسطینی‌ها را بیش از پیش از هم دور کند. همزمان نبود عباس می‌تواند بهانه خوبی باشد برای امتناع همیشگی نتانیاهو از آغاز مذاکرات با فلسطینی‌ها. شاید هم این عدم حضور، فضای انتخاباتی ماه ژانویه را بر خلاف انتشار به جای رقابتی شدن ملتهب‌تر کند. آنچه در فلسطین پس از تحقق این تهدید رخ دهد در حقیقت بازی برد و باخت خواهد بود. شاید این یکسره شدن کار بهتر از ادامه این سکون سیاسی باشد.
فارین پالیسی/ ترجمه : سارا معصومی
نظر شما