فاطمه محمدی‌نژاد: هر کس که تاکنون منتظر اتوبوس ایستاده باشد، با یک روال کاملا عادی آشناست: شما بیشتر از زمان معمول منتظر می‌مانید، سپس سه اتوبوس همزمان با هم سر می‌رسند. این مشکل گریبان اتوبوس‌ها، قطارها و حتی آسانسورها را گرفته است.
کارلوس گرشنسون و لوئیز پیندا، محققان سیستم‌های پیچیده در دانشگاه ملی کنترل خودکار مکزیک، مدلی بر پایه ریاضی طراحی کرده‌اند که نشان می‌دهد چطور می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد: مدیران حمل‌ونقل باید کمی نسبت به زمان حرکت اتوبوس‌ها دقیق‌تر باشند و مسافران باید بدانند که پریدن درون اولین اتوبوس یا قطار، لزوما آنها را زودتر به مقصد نمی‌رساند.
تاثیر تجمع
وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند قطارهای زیرزمینی از مبدا حرکت با فواصل مشخصی حرکت می‌کنند. مشکل از آنجا شروع می‌شود که یکی از آنها تاخیر کوتاهی داشته باشد، این تاخیر سبب می‌شود تا مسافران بیشتری در ایستگاه‌های بعدی تجمع کنند و از آنجا که سوار کردن مسافر یکی از عوامل تاخیر در حرکت قطار است، این مسافران اضافی نیز باعث کندی بیشتر می‌شوند.
در این حال، فاصله بین قطار با قطار بعدی کمتر می‌شود و این یعنی مسافران کمتری برای قطار بعدی وجود خواهند داشت. همین موضوع باعث می‌شود قطار بعدی ایستگاه‌ها را سریع‌تر طی کند تا زمانی که به قطار جلویی برسد. سرانجام همه قطارهای موجود ممکن است پشت سر آرام‌ترین قطار جلویی صف بکشند.
اگر وسائل حمل‌ونقل قادر به سبقت گرفتن باشند، همان‌طور که اتوبوس‌ها و آسانسورها می‌توانند، بدان معناست که وسیله سبقت گرفته مسافران ایستگاه بعدی را سوار می‌کند و به همین دلیل، سرعت این وسیله هم کم می‌شود.
در ساعات شلوغ در متروی مکزیکوسیتی، این تجمع می‌تواند زمان سفر را سه برابر کند. به گفته گرشنسون، «قطارها زمان زیادی را در ایستگاه‌ها توقف می‌کنند، حتی زمانی که پر نیستند؛ زیرا قطارهای پر، با تاخیر جلوی آنها در حرکتند».
چاره کار
برای حل این مشکل در سامانه قطارهای شهری، مدیران باید بر اقدامات واکنشی تمرکز کنند. مثلا در ساعات شلوغ تعداد قطارها را زیادتر کنند و با اعلام اینکه این قطار در چند ایستگاه توقف نخواهد داشت، مسافران را تقسیم‌بندی کنند.
پیندا و گرشنسون معتقدند راه‌هایی برای جلوگیری از این تجمع در حمل‌ونقل اتوبوسی نیز وجود دارد. این دو نفر متوجه شده‌اند که اضافه کردن اتوبوس‌های بیشتر تنها منجر به طولانی‌تر کردن صف این وسائل می‌شود؛ حتی هنگامی که بتوانند از یکدیگر سبقت بگیرند، در واقع تنها توانسته‌اند جای خود را در صف تغییر دهند، چرا که یک وسیله آهسته همیشه در جلوی صف حاضر است!
بنابراین آنها با جلوگیری از تغییر فاصله میان قطارها، به قلب مشکل حمله کردند. آنها سعی کردند کاری کنند تا قطارها یک حداقل زمان مشخصی را در ایستگاه بگذرانند تا از سرعت گرفتنشان جلوگیری شود. آنها هم‌چنین حداکثر زمانی را برای حضور قطار در ایستگاه مشخص کرده‌اند تا وسیله پس از این زمان، حتما ایستگاه را ترک کند. مسافران می‌توانند پیاده شوند؛ اما حتی اگر سوار و پیاده کردن مسافر تکمیل نشده بود، قطار باید ایستگاه را ترک کند. هنگامی که قطارها هر دو مطلب را رعایت کنند و حداکثر زمان در ساعات شلوغ بیشتر شود، تجمع قطارها هرگز شکل نخواهد گرفت.
همکاری مسافران
گرشنسون و پیندا تصمیم دارند این مدل را در مورد اتوبوس‌های محوطه دانشگاه خود و قطارهای زیرزمینی مکزیکوسیتی آزمایش کنند. به گفته گرشنسون، تعیین زمان حداکثر توقف با توجه به تعداد مسافران باید مقدور باشد. این کار را می‌توان را استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی تعیین تعداد مسافر، مثل حسگرهای ورودی عملی کرد.
با این حال آنها هشدار می‌دهند که این سیستم باید با دقت برای مسافران تشریح شود، زیرا در صورتی‌که قطار آنها را در ایستگاه جا بگذارد، ناراحت می‌شوند. بنابراین آیا یک مسافر می‌تواند در جلوگیری از این مشکل کمک کند؟
توصیه این دو نفر دقیقا همان کاری است که مسافران باتجربه انجام می‌دهند: اگر قطار شلوغی رسید، منتظر قطار بعدی بمانید. این کار نه تنها اضطراب مسافرت را کاهش می‌دهد، بلکه سیستم را برای همه راحت‌تر می‌کند.
گرشنسون معتقد است «رفتار مسافران مهم‌ترین علت تجمع قطارها است».
نظر شما