علی حق: در حالی که نمایندگان در حال بررسی لایحه 17 ماده‌ای هدفمندکردن یارانه‌ها در مجلس هستند، کارشناسان رعایت 17 شرط اساسی از سوی دولت را برای موفقیت اجرای این لایحه تحول‌ساز در اقتصاد ایران می‌دانند. لایحه‌ای که در صورت اجرای موفق آرزوی 20 ساله دولت‌های گذشته در اصلاح ساختار بیمار قیمت‌ها در اقتصاد ایران را محقق می‌کند.
اصلاح فرم‌های اطلاعات خانوار
کارشناسان بر این باورند که صرف جمع‌آوری اطلاعات درآمدی خانوارها برای تشخیص خانوارهای نیازمند یارانه نقدی کافی نیست و اطلاعات هزینه‌ای خانوارها نیز باید جمع‌آوری شود. همچنین با شکل‌گیری نظام جامع اطلاعات اقتصادی خانوارها و بکارگیری کد اقتصادی باید سیستم جمع‌آوری اطلاعات روزآمد شود تا ورود خانوارها به گروه‌های هدف و خروج آنها از این گروه قابل کنترل باشد تا شناسایی جمعیت مشمول دچار خطا نشود و عدالت توزیع یارانه برقرار شود.
آزادسازی بازار پول
کارشناسان تأکید دارند تا زمانی که همزمان با حذف یارانه‌ها آزادسازی بازار پول نیز در دستور کار دولت قرار نگیرد، این مشکل به وجود می‌آید که ادامه کنترل دولت بر نرخ ارز و نرخ بهره امکان مدیریت مالی واحدهای تولیدی و متکی به صادرات را سلب کند.
افزایش نظارت بر درآمدهای دولت
کارشناسان معتقدند که صندوق دولتی که قرار است درآمد حذف یارانه به آن واریز شود باید تحت نظارت بالایی قرار داشته باشد تا امکان بروز فساد و سوءاستفاده از منابع یارانه‌ها به حداقل ممکن برسد.
حذف نگاه درآمدی دولت
کارشناسان نگران این موضوع هستند که هدف دولت از اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها از عدالت‌محوری به درآمدزایی صرف تغییر جهت دهد. در این‌صورت دولت گاه در قیمت‌گذاری‌ها عدالت‌محوری را نقض خواهد کرد.
اصلاح نظام دستمزدها
کارشناسان برقراری نظم جدید در تعیین دستمزدها را نیز از دیگر نکات مهم مورد نیاز برای موفقیت اجرای طرح حذف یارانه‌ها می‌دانند. به باور آنها افزایش قیمت کالاها و خدمات دولتی با وجود توزیع یارانه نقدی هزینه‌های خانوارهای شهری و روستایی را بیش از پیش افزایش خواهد داد و اگر فکری برای اصلاح نظام دستمزدها نشود، فقر افزون‌تر خواهد شد و اساس اجرای طرح دولت زیر سؤال خواهد رفت.
تعیین‌تکلیف یارانه‌های مردم به دولت
کارشناسان تأکید دارند که اگر قرار بر آزادسازی قیمت‌ها در اقتصاد ایران است، این آزادسازی در مورد کالاها و خدماتی هم که دولت آنها را بیش از قیمت تمام شده و بازار جهانی نیز عرضه می‌کند، نیز اعمال شود تا هم عدالت گسترده‌تر برقرار شود و هم آزادسازی قیمت‌ها برای تحقق هدف ایجاد شرایط رقابتی در اقتصاد ایران میسر شود.
حذف قیمت‌گذاری‌های دولتی
کارشناسان نگران این موضوع هستند که قیمت‌گذاری دولتی در مورد کالاها و خدمات تولیدی همچنان اعمال شود که در این صورت پوشش هزینه‌های تولیدکنندگان دشوار خواهد شد و امکان ورشکستگی بخشی از صنایع غیرقابل اجتناب خواهد بود.
مهار تورم
کارشناسان معتقدند دولت از هم اینک باید تدابیر لازم برای جلوگیری از سوءاستفاده برخی توزیع‌کنندگان از شرایط موجود درخصوص افزایش خودسرانه قیمت‌ها بیندیشد. در این زمینه اصلاح نظام توزیع و واردات ضروری است تا دولت مانع از جهش‌های تورمی شود.
اصلاح ساختار تولید انرژی
کارشناسان ساختار تولید انرژی از سوی دولت را فرسوده، ناکارآمد و پرهزینه می‌دانند. بر این اساس تأکید دارند که دولت باید با اصلاح این ساختار هزینه تولید خود را کاهش دهد تا مردم هزینه ناکارآمدی دولت در این بخش را پرداخت نکنند و قیمت تمام شده حامل‌های انرژی دولتی منطقی شود.
حفظ کالاهای ضروری در سبد مصرفی
کارشناسان نگران این مسئله هستند که با حذف یارانه‌ها به‌طور غیرمستقیم امکان استفاده مردم از کالاها و خدمات بهداشتی، فرهنگی و آموزشی کاهش یابد. بنابراین ضروری است که دولت با حمایت از این بخش‌ها امکان استفاده ارزان‌تر مردم از این سبد مصرفی ضروری را فراهم کند.
قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی
کارشناسان آن چه که در لایحه دولت به عنوان شیوه محاسبه قیمت‌های جدید حامل‌های انرژی را چندان علمی ارزیابی نمی‌کنند. به طوری که بیم از افزایش بالای هزینه حمل و نقل، تولید، واردات و گران فروشی دولت در برخی موارد وجود دارد.
توجه ویژه به بحث کیفیت
آن چه که به عنوان شرط دیگر کارشناسان برای اجرای موفق لایحه هدفمندسازی یارانه‌ها مورد تأکید کارشناسان است، اعمال توجه ویژه دولت به بحث کیفیت در تولید و عرضه کالاها و خدماتی است که یارانه آنها حذف خواهد شد و قرار بر این است که مطابق قیمت جهانی عرضه شود.
جلوگیری از مهاجرت روستایی‌ها به شهر
کارشناسان معتقدند که در صورت توزیع یارانه‌ها این امکان وجود دارد که روستایی‌ها به لحاظ این که سرانه مصرف انرژی کمتری دارند با توهم پولی مواجه شوند و با فرض مازاد بودجه قصد مهاجرت به شهرها را کنند. از سوی دیگر این نگرانی وجود دارد که قیمت‌گذاری غیرکارشناسی حامل‌های انرژی نظام تولید روستایی را با توقف مواجه کند و به این دلیل نیز ریشه‌های مهاجرت به شهرها بارور‌تر شود.
اصلاح ساختار صنایع و تولید
کارشناسان معتقدند با تغییر نظام قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی بسیاری از صنایع تولیدی و کشاورزی کشور نیازمند اصلاح ساختار تولید چه به لحاظ صرف انرژی و چه به لحاظ محصولاتی که به لحاظ مصرف انرژی تولید می‌کنند، هستند. دولت در این خصوص باید حمایت‌های لازم را صورت دهد.
توسعه بهینه‌سازی مصرف
کارشناسان شرط دیگر موفقیت دولت در اجرای لایحه هدفمندکردن یارانه‌ها را حمایت‌های دولت از طریق اجرای برنامه‌هایی برای اصلاح فرهنگ مصرف می‌دانند. چرا که در برخی موارد بررسی‌های علمی نشان داده که عامل قیمت خیلی در کاهش مصرف دخیل نیست. از این رو دولت در بعد خانوارها هم باید امکانات لازم را در اختیار مردم قرار دهد تا بتوانند شیوه زندگی و محل زندگی خود را بر پایه مصرف کمتر انرژی تغییر دهند.
جلوگیری از بزرگ‌تر شدن دولت
کارشناسان یکی از مزایای اجرای برنامه‌های آزادسازی در اقتصاد را کاهش حجم و هزینه‌های دولت می‌دانند. از این رو نگران این مسئله هستند که هدفمندسازی یارانه‌ها به دلیل گسترش بروکراسی دولتی و ایجاد درآمدهای جدید برای دولت، راه معکوس را پیش پای دولت بگذارد و دولت را در اقتصاد ایران بیش از پیش بزرگ کند.
کنترل تبعات اجتماعی- سیاسی
کارشناسان یکی از مهمترین شروطی که موفقیت اجرای این لایحه را تضمین می‌کند، اهتمام دولت در کنترل تبعات اجتماعی و سیاسی حذف یارانه‌ها می‌دانند. چنان که افزایش فشارها بر دولت به دلیل نارضایتی برخی گروه‌های اجتماعی و سیاسی یکی از مهمترین دلایل توقف این گونه اصلاحات در دنیا بوده است.
نظر شما