* اگر به يك سال گذشته تحولات در سوريه نگاهي داشته باشيم نقش و بازيگري عربستان در سوريه در مقايسه با بازيگري آمريكا در سوريه استراتژيك است يا ايدئولوژيك؟
دکتر محمدمهدی مظاهری: عربستان به عنوان يك كشور محافظه‌كار همواره در عرصه سياست خارجي بر حفظ وضع موجود تكيه داشته است. از سوي ديگر با گسترش بهار عربي و بروز نافرماني‌هاي مدني در مناطق شيعه‌نشين حجاز، تداوم حكومت پادشاهي صعودي هم با تهديدات جدي روبرو شده است. همزمان با اين رويداد، بروز اعتراضات گسترده در كشور بحرين نيز بر ترس و واهمه سعودي‌ها افزوده، بي‌ترديد پيروزي انقلاب در بحرين نيز مي‌تواند ضمن شعله‌ورتر شدن خشم شيعيان عربستان به عنوان اقليت سركوب شده در معادلات قدرت منطقه تأثير داشته باشد. در چنين شرايطي بحران سوريه دستاويز مناسبي شده كه رياض بتواند براي انحراف افكار عمومي از مشكلات سياسي و اقتصادي خود، بحث مداخله نظامي در سوريه را پيگيري كند. از آنجا كه سلفيون و گروه‌هاي تندرو براي تداوم جنگ در سوريه به كمك مالي و تسليحاتي رياض چشم دوخته‌اند. بنابراين عربستان در صدد است كه با ايجاد شرايط نا امني در سوريه زمينه را براي تشكيل حكومت سلفي فراهم سازد. بي ترديد، نگاه رياض به مسايل سوريه نشأت گرفته از رويكرد تقابل‌گرايانه آن با ايران در منطقه است، چراكه سوريه تنها متحد استراتژيك ايران در منطقه و محور مقاومت عليه اسرائيل است، لذا تضعيف و براندازي نظام سوريه مي‌تواند ضمن خارج نمودن برگ برنده ايران، موازنه قدرت را به نفع رژيم‌هاي مرتجع جهان عرب تغيير دهد.
* آيا مي‌توان بين قطر و عربستان رقابتي را در صحنه سياسي سوريه متصور شد؟
- قطر و عربستان از آغاز بحران سوريه با يك خط موازي همراهي و همگامي با معارضين سوري را در پيش گرفتند و در اين مسير از ظرفيت‌هاي ديپلماتيك و سياسي خويش در سطح منطقه و بين‌المللي در كنار حمايت‌هاي مالي و نظامي براي ضربه زدن به نظام سوريه بهره جستند. گرچه دوحه – رياض بدليل اختلافات مرزي و تضاد منافع بر سر رهبري كشورهاي حوزه خليج فارس و اتحاديه عرب در برهه‌هاي مختلف زماني دچار مشكلاتي بودند، ولي در ايجاد آشوب گسترده در سوريه و تغيير ساختار سياسي آن اشتراك نظر دارند البته بايد گفت در ماه‌هاي اخير سياست‌هاي ضد سوري دوحه حتي در برخي از اجلاس‌هاي بين‌المللي پررنگ‌تر بوده است.
* در يك سال اخير مهم‌ترين مؤلفه‌هاي مورد نظر سياست خارجي رياض در مقابل با سوريه چه بوده است؟
- هدف اصلي سياست خارجي عربستان در قبال سوريه فروپاشي نظام سوريه و تضعيف قدرت منطقه‌اي ايران بوده است از آنجا كه تحولات عراق و لبنان به نفع ايران پيش رفته و در خارج از منطقه نيز با خروج مبارك از دايره رژيم‌هاي محافظه‌كار عرب قدرت مانور رياض تضعيف شده است. در چنين شرايطي سوريه به كانون تلاقي منافع تهران – رياض درآمده است. لذا در سال گذشته عربستان به همراه تركيه و قطر و نيز قدرت‌هاي غربي از تمام قدرت نرم‌افزاري و سخت‌افزاري خود براي انتقام‌گيري از نظام سوريه و متحد استراتژيك آن يعني ايران استفاده كردند. در عرصه ديپلماتيك نيز رياض با سنگ اندازي بر رويه‌هاي صلح‌آميز و طرح‌هاي بين‌المللي از جمله اقدامات كوفي عنان زمينه‌ساز بن بست موجود گشته است.
* نقش ولي عهد نوين عربستان در مناسبات دمشق و رياض چگونه مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد؟
- طيف تندرو كاخ‌شينيان آل سعود به رهبري بندر سلطان كه رياست سازمان اطلاعات را هم در دست دارند در ايجاد بي ثباتي‌ها و تشكيل تيم ترور در سطح منطقه از جمله لبنان و سوريه نقش‌آفرينان بودند، لذا انتصابات جديد در حوزه امنيتي عربستان مورد استقبال دستگاه‌هاي اطلاعاتي و جاسوسي آمريكا هم بوده و به نوعي بيانگر تقويت ائتلاف واشنگتن – رياض عليه سوريه و منافع ايران در منطقه قلمداد شده است. لازم به ذكر است كه عربستان سعودي بدليل رقابت تنكاتنگ با دمشق و حمايت علني از سعد حريري و گروه 14 مارس همواره از نفوذ دمشق در لبنان واهمه داشته از اين رو با ايجاد بحران داخلي در اين كشور و راه‌اندازي جنگ قومي - ديني بدنبال افزايش قدرت منطقه‌اي خويش برآمده است.
* نگاه عربستان به نشست چهار جانبه در مورد سوريه با مشاركت ايران عربستان مصر و تركيه چيست؟
- عدم مشاركت نماينده عربستان در نشست قاهره نشان داد كه اختلاف بين تهران – رياض بر سر چگونگي حل و فصل بحران پيچيده سوريه بسيار حاد است. چراكه عربستان همچنان بر لزوم كناره‌گيري بشار اسد و تقويت معارضين سوري تأكيد دارد در صورتي كه ايران گفتگوهاي ملي بر اساس طرح سوري – سوري در يك پروسه زماني را روش مناسبي براي خروج از بن بست موجود مي‌داند.
* ميزان كمك مالي و تسليحاتي و لجستيكي رياض به مخالفان سوري بويژه گروه‌هاي سلفي در خارج و داخل به چه ميزاني است؟
- ميزان اين كمك‌ها را نمي‌توان دقيق برآورد نمود. ولي طبق استنادات دستگاه‌هاي اطلاعاتي و جاسوسي منطقه و غرب منبع اصلي كمك‌هاي مالي و لجستيكي براي مخالفين نظام سوريه، رژيم عربستان سعودي است. از سوي ديگر، تيم‌هاي ترور پس از آموزش‌هاي لازم براي عمليات و اقدامات آشوب ساز با هدايت و نظارت دستگاه‌هاي امنيتي به سوريه اعزام مي‌گردند. همچنين حمايت‌هاي رسانه‌اي عربستان و كشورهاي همسو نظير قطر و تركيه از مخالفين سوري كه از طريق كانال‌هاي تلويزيوني متعدد نظير الجزيره العربيه ... صورت مي‌گيرد نشان مي‌دهد كه رياض مصدر آشوب در سوريه است.
* آينده رويكرد رياض در قبال تحولات در سوريه چگونه خواهد بود؟
- بازگشت آرامش و حل و فصل بحران سوريه از طريق رويه‌هاي ديپلماتيك بر خلاف منافع و مصالح سعودي است. لذا به نظر مي‌رسد دخالت‌هاي نظامي و حمايت مالي اين كشور از مخالفين سوري همچنان تداوم داشته باشد. از سوي ديگر عربستان مايل به همكاري سازنده با اخضر ابراهيمي نماينده جديد سازمان ملل متحد در امور سوريه نيز نخواهد بود.
نظر شما