آذر مهاجر: طرح هدفمند کردن یارانه‌ها داستان درازی را از سر گذرانده است و درست به همان اندازه هم به آن نگاههای گوناگونی شده و رسانه‌ها هم سیاست‌های متنوعی در مقابلش اتخاذ کرده‌اند. صد البته چنین اتفاقی در مورد همه رویدادهای سیاسی و اجتماعی رخ می‌دهد و طبیعی است که نگاه رسانه‌ها به رویدادهای مختلف، تحت تأثیر سیاست‌های آن رسانه با هم متفاوت است اما طرح هدفمند کردن یارانه‌ها از این بابت اهمیت بیشتری دارد که جزئی‌ترین بخش‌های زندگی فردی و اجتماعی مردم را دستخوش تغییر خواهد کرد و بر همه چیز جامعه ما از معیشت گرفته تا فرهنگ تأثیر خواهد گذاشت. از همین روست که نگاه رسانه‌ها به‌این مقوله اهمیت بسیار دارد و اینکه مردم چطور در جریان اخبار و تازه‌های این طرح قرار می‌گیرند و چگونه با آن آشنا می‌شوند. ضمن اینکه اجرای این طرح نیازمند آگاهی و مشارکت همه اقشار جامعه است و این میسر نمی‌شود مگر به کمک رسانه‌ها و از طریق اطلاع‌رسانی درست درباره چگونگی اجرای طرح؛ البته پس از تصویب آن.
نگاه رسانه‌ای
هنوز که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها تصویب نشده، رسانه‌ها می‌توانند درباره روند قانونی طرح تا تصویب آن اطلاع‌رسانی کنند و مردم را در جریان آخرین مراحلی که‌این طرح پشت‌سر می‌گذارد، قرار دهند؛ اما طبیعی است که می‌شود به‌این مقوله از زوایای دیگر هم نگاه کرد و درباره‌اش تولیدات خبری داشت. دکتر محمد علی الستی متخصص ارتباطات درباره رویکردهای مختلف رسانه‌ها به‌این مقوله به خبر می‌گوید: «مسئله هدفمند کردن یارانه‌ها با زندگی همه افراد جامعه از همه قشر و طبقه‌ای در ارتباط است. بنابراین هر تولیدی در رسانه‌های مکتوب و صوتی و تصویری در این باره مخاطبی بسیار گسترده خواهد داشت. از این‌رو رسانه‌ها انتخاب می‌کنند که در این باره فقط اطلاع‌رسانی کنند، یا ضمن اطلاع رسانی، افکار عمومی را هم برای پذیرش طرح مساعد کنند و نیز برخی رسانه‌ها هم به‌این مسئله نگاه تحلیلی می‌کنند و به نوعی در کنار اطلاع‌رسانی و بررسی مخاطب خود را به داوری می‌گیرند.»
به اعتقاد دکتر الستی در این مورد هدف رسانه مهم است و اینکه قصد دارد با تولیداتش در این باره چه فضایی در جامعه‌ایجاد کند و برای این منظور چه پیام‌هایی را برای چه دسته‌ای از مخاطب آماده می‌کنند.
رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری‌ها
زمانی که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها مراحل تصویب اولیه را پشت‌سر می‌گذاشت و حتی زودتر از آن، یعنی وقتی صحبت از تدوین چنین طرحی بود، روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های منتقد، این مقوله را مورد تحلیل و بررسی قرار دادندو نشریات موافق هم از مزایای آن نوشتند. بسیاری از روزنامه‌ها، به‌خصوص روزنامه‌های اقتصادی ابعاد این طرح را بیان کردند و مزیت‌ها، معایب و تغییرات ناشی از اجرای آن را طرح و در بسیاری موارد با کارشناسان و مسئولین گفت‌وگو کردند. سیاست نشریات در قبال این مسئله و مقالات و گزارش‌هایی که در این باره نوشته شد چندان هم به مذاق عده‌ای خوش نیامد. به عنوان نمونه نایب رئیس کمیسیون کشاورزی از جمله کسانی است که به روش برخورد برخی نشریات و به‌خصوص روزنامه‌ها انتقاد دارد.
کاظم فرهمند نایب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس معتقد است که تحلیل‌های رسانه‌ای از لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها با شایعه‌سازی همراه شده و در نتیجه ابهام موجود، افکار عمومی را مشوش می‌کند. او در این‌باره به خبر می‌گوید: «هرچند با اجرای لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها افزایش نسبی قیمت‌ها پیش‌بینی می‌شود، اما میزان افزایش قیمت‌ها به همان نسبتی نیست که حامل‌های انرژی نظیر آب، برق و گاز افزایش پیدا می‌کنند.»
به اعتقاد فرهمند تحلیل‌های همراه با غلو در رسانه‌ها به خاطر نگرانی مردم از اجرای این طرح و تغییرات پس از آن است و همین تحلیل‌ها به ابهامات مردم بیشتر دامن می‌زند. او می‌گوید: «دولت برنامه مدونی برای کنترل بازار در دست دارد که لازم است نشریات و صدا و سیما هرچه سریع‌تر در این باره افکار عمومی را روشن و ابهام‌زدایی کنند.»
البته فرهمند می‌پذیرد که نگرانی‌های مردم و بخشی از آنها در رسانه‌ها، محلی از اعراب دارد و چندان هم بی‌اساس و یا برپایه گزارش‌های خبری یا تحلیلی رسانه‌ها در این‌باره نیست و قبول دارد در صورتی که دولت نتواند برنامه خود درباره تنظیم بازار را به درستی انجام دهد، وقوع مشکلات عدیده برای دهک‌های آسیب‌پذیر حتمی است اما در عین حال می‌گوید: «دولت برنامه حمایتی خود را از مدتها قبل تدوین کرده و همراه با لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها ارائه داده است».
با توجه به حساسیت‌های این طرح، تأثیرات آن بعد از عملی شدن و نیز واکنش‌های مردم به گزارش‌ها و اخبار مربوط به آن شکی نیست که رسانه‌ها نقش حساسی را در این‌باره ایفا می‌کنند. عملکردها نشان می‌دهد که ارباب رسانه‌ها این حساسیت‌ها را درک کرده‌اند اما آیا مردم نیز متوجه چگونگی عملکرد رسانه‌ها هستند؟
مسئله ملی، رسانه ملی
طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، با تأثیراتی که بر زندگی مردم دارد یک مسئله ملی است و در نتیجه رسانه ملی می‌تواند بیشترین تأثیر را در نوع نگاه مردم به‌این طرح و آگاهی درباره جزئیاتش ایفا کند. اما نگاه رسانه در این باره چیست و چه رویکردی را پیش گرفته است؟ جواد گلی مدیر گروه اجتماعی شبکه یک سیما که شبکه ملی و سراسری ماست در این باره به خبر می‌گوید: «طرح هدفمند کردن یارانه‌ها با توجه به تحولات اقتصادی ناشی از آن و از آنجا که جمع‌بندی نظام برای تسهیل شرایط مردم و تحقق عدالت اجتماعیست که برای ما و همه مخاطبمان اهمیت ویژه‌ای دارد. بنابراین تلویزیون باید هم به انعکاس دقیق مسائل مربوط به‌این طرح بپردازد و هم با اطمینان بخشی به مردم درباره تغییرات مثبتی که در پی اجرای این طرح در زندگی مردم رخ خواهد داد، این انقلاب بزرگ اقتصادی را پوشش دهد.»
شبکه اول سیما به جز در بخش خبر در دو گروه اقتصادی و اجتماعی برنامه‌هایی را برای پوشش خبری این طرح تدارک دیده است، به عنوان نمونه برنامه صبحگاهی «صبح عالی به خیر» که در بخش اکثیر به این مقوله می‌پردازد. در این دسته برنامه‌ها که بنا به گفته گلی تعدادشان به 15 عنوان برنامه می‌رسد، با حضور کارشناسان، صاحب‌نظران، نمایندگان مجلس از کمیسیون‌های مختلف طرح هدفمند کردن یارانه‌ها با سیاست و نگاه که در گفته‌های قبلی مدیر گروه اجتماعی شبکه یک کاملاً هویداست، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
گلی درباره سیاست‌ها و رویکردشان می‌گوید: «در این زمان بیش از همه نیازمند این هستیم که مردم آرامش داشته باشند. بنابراین به آنها اطمینان می‌دهیم که‌این طرح به نفع مردم و دهک‌های پائین جامعه است و چنانچه بتوانند با برنامه‌ریزی دقیق تغییراتی را که در زندگی شان ایجاد خواهد شد را مدیریت کنند، حتماً اجرای این طرح مشکلی برایشان ایجاد نخواهد کرد.»
بنابر اظهارات گلی، مسلماً یکی از مهمترین اقدامات تلویزیون آموزش نحوه این برنامه‌ریزی خواهد بود که هنوز در این زمینه در تلویزیون برنامه‌ای پخش نشده است، البته با توجه به‌اینکه طرح هنوز مراحل تصویب را پشت‌سر می‌گذارد این امید هست که چنین برنامه‌ای بعد از تصویب طرح، تهیه و پخش شود.
گلی امیدوار است تلویزیون در رابطه با این طرح توانسته باشد وظیفه خود را به عنوان یک دانشگاه عمومی به انجام برساند. او در این‌باره می‌گوید: «ما از همه بنیه کارشناسی و تخصصی موجود در جامعه استفاده کرده‌ایم تا چگونگی طرح هدفمند شدن رایانه‌ها از تدوین تا اجرا به اطلاع مردم برسد و نه تنها مردم که مسئولان هم از این برنامه‌ها در راستای هر چه بهتر اجرا شدن طرح استفاده کنند.»
با توجه به گفته‌های جواد گلی و صد البته با توقعی که بر اساس سوابق، از تلویزیون می‌رفت، در این زمینه نیز همان رویکرد آماده‌سازی را درپیش گرفته است. رویکردی که انتخاب ناگزیر مردم نیز خواهد بود.
نظر شما